Jump to content

Appendix:Northwest Caucasian Swadesh lists

Add links
From Wiktionary, the free dictionary

This is a Swadesh list of Northwest Caucasian languages, specifically Adyghe, Kabardian, Abaza, Abkhaz and Ubykh, compared with that of English.

Presentation

[edit]
For further information, including the full final version of the list, read the Wikipedia article: Swadesh list.

American linguist Morris Swadesh believed that languages changed at measurable rates and that these could be determined even for languages without written precursors. Using vocabulary lists, he sought to understand not only change over time but also the relationships of extant languages. To be able to compare languages from different cultures, he based his lists on meanings he presumed would be available in as many cultures as possible. He then used the fraction of agreeing cognates between any two related languages to compute their divergence time by some (still debated) algorithms. Starting in 1950 with 165 meanings, his list grew to 215 in 1952, which was so expansive that many languages lacked native vocabulary for some terms. Subsequently, it was reduced to 207, and reduced much further to 100 meanings in 1955. A reformulated list was published posthumously in 1971.

Lists

[edit]
№ English Adyghe Kabardian Abaza Abkhaz Ubykh
1 I сэ, сэра сэ, сэра са, сара сара сыҕәа
2 you
(singular) 		о, ора уэ, уэра уа, уара, ба, бара уара, бара уыҕәа
3 he ар, ара ар, ара иара, лара, ауи иара, лара, ауи уана
4 we тэ, тэра дэ, дэра хӏа, хӏара ҳара шьаԯа
5 you
(plural) 		шъо, шъора фэ, фэра шва, швара шәара шәаԯа, ҫәаԯа
6 they ахэр, ахэра ахэр, ахэра абарат, ауат, дара дара ааҕәа
7 this мы мы абари абри, ари иына
8 that мо анахьани, ауи убри, уи
9 here мыщ, мыщ дэжь мыбы, мыбдеж араъа абра, ара, абраҟа
10 there ащ адэ, модэ абы, адэ, модэ анахь, анаъа, ауаъа уа, ана, уаҟа ана
11 who хэт хэт да, дзачӏвыйа дарбан дықьа
12 what сыд сыт ачӏвыйа иарбан
13 where тыдэ дэнэ йабакӏву, йабыъу иаба
14 when сыдигъо дапщэщ, сыт щыгъуэ йанбакӏву, йанбаъу ианба
15 how сыдэущтэу, сыда дауэ, дауэрэ йышпакӏву, йышпаъу ишҧа дӷан
16 not мы, -п мы, -къым гь-м м (at the end of words)
17 all зэкӏэ, пстэури зэкӏэ, псори абгата, зымгӏва зегьы баада
18 many бэ, бэу бэ, куэд, куэду ага, агагьи, йазната, щарда, щардата ирацәаны
19 some заул, къаум заул, къом, зыбжанэ зджьакӏ, тӏакӏв ҧыҭк
20 few макӏэу мащӏэу мачӏкӏ маҷк
21 other пэмыкӏ, нэмыкӏ пэмыщӏ, нэмыщӏ, нэгъуэщӏ датша егьы, егьырҭ еида
22 one зы зы закӏы акы за
23 two тӏу тӏу гӏвба ҩба тҟәа
24 three щы щы хпа хҧа ҫа
25 four плӏы плӏы пщба ҧышьба пԯьы
26 five тфы тху хвба хәба шьхы
27 big ины, -шхо ин, -шхуэ аду аду б'ы
28 long кӏыхьэ кӏыхь ачӏвры́, ауыра ау (иауу), ахәхәа
29 wide шъуамбгъо, бгъо бгъуэ агъагъа, акъьакъьа, атыбгӏа аҭбаа
30 thick гъумы гъум ажвпӏа ажәпа б'ы
31 heavy хьылъэ, онтэгъу хьэлъэ ахьанта, ахӏатла ахьанҭа
32 small цӏыкӏу цӏыкӏу ахвыц, ачкӏвын ахәыҷы
33 short кӏако, кӏэкӏы кӏагуэ, кӏэщӏ айшыс, акӏьагва акьаҿ
34 narrow бгъузэ бгъузэ атшва аҭшәа
35 thin псыгъо псыгъуэ ацӏа, ацӏагъа, ацӏагӏв апа, ипоу
36 woman бзылъфыгъ бзылъхугъэ, цӏыхубз апхӏвыс, ахӏвсыса аҳәса, аҧҳәыс
37 man
(adult male) 		хъулъфыгъ, лӏы хъулъхугъэ, цӏыхухъу, лӏы ахъацӏа ахаҵа
38 man
(human being) 		цӏыфы цӏыху агӏвы, агӏвычӏвгӏвыс ауаҩы
39 child
(a youth) 		сабый сабий ацӏай,асаби ахшара, ахәыҷы
40 wife шъуз фыз апхӏвыс, тагвжва аҳәса, аҧҳәыс
41 husband лӏы лӏы ахъацӏа ахаҵа, аҧшәма қәабжа
42 mother ны, ан анэ ан ан
43 father ты адэ аба аб
44 animal хьакӏэ-къуакӏ хьэкӏэкхъуэкӏэ ашвар ашәарах
45 fish пцэжъый бдзэжьей апслачва, апсыз аҧсыӡ
46 bird бзыу, къолэбзыу бзу, къуалэбзу апссгӏачӏвы, ацӏис аҧсаатә, аҵыс
47 dog хьэ хьэ ала ала
48 louse цӏэ цӏэ ацӏа аҵыҵ
49 snake блэ блэ аматы, ащтанчвӏ амаҭ
50 worm хьамлыу хьэмбылу ахва ахәацаҧшь
51 tree чъыгы жыг ацӏла аҵла
52 forest мэзы мэз абна абна
53 stick
(of wood) 		бэщ баш алаба алаба бача
54 fruit пхъэшъхьэ-мышъхь пхъэщхьэмыщхьэ ашвыр ашәыр
55 seed кӏэ жылэ ажвла ажәла
56 leaf тхьап тхьэмпэ абгъь аб
57 root лъапсэ лъабжьэ ащайдза, ащата адац
58 bark
(of tree) 		пхъашъо пхъафэ амшӏчва, ачва ацәа
59 flower къэгъагъ къэгъагъэ, удз гъэгъа ахӏврапшдза ашәҭ
60 grass уцы удз ахӏвра аҳаскьын, ашьац
61 rope кӏапсэ кӏапсэ аркъан, апшахъа ашаҳа арӄан
62 skin
(of a person) 		кӏышъу щӏыфэ, фэ ачва аҵәа
63 meat
(as in flesh) 		лы лы ажьы акәац
64 blood лъы лъы аща ашьа ԯа
65 bone къупшъхьэ къупщхьэ абыгӏв абаҩ
66 fat
(noun) 		шэ, дагъэ щэ, дагъэ ашша ашша
67 egg кӏэнкӏэ джэдыкӏэ аквтӏагъь акәтаҕь гадымаҵь
68 horn бжъэ, бжъакъо бжьэ, бжьакъуэ ачӏвгӏва, гвыргъьахъвшӏа атәыҩа
69 tail кӏэ кӏэ ацӏыхъва аҵыхәа
70 feather
(rather not down) 		къамзый къабзий ахъвы, къазыц ахӡы
71 hair цы цы абрац, цыпа, ахъабра - на голове ахәыц, ахахәы
72 head шъхьэ щхьэ ахъа ахы
73 ear тхьакӏум тхьэкӏумэ алымхӏа алымҳа лаҟәыма
74 eye нэ нэ ала ала, абла бл'а/бл'я
75 nose пэ пэ апынцӏа аҧынҵа
76 mouth жэ жьэ ашӏа аҿы
77 tooth
(rather not molar) 		цэ дзэ апыц ахаҧыц
78 tongue бзэгу бзэгу абыз абз
79 fingernail ӏэбжъанэ ӏэбжьанэ анапӏхы анапхыц
80 foot лъэгу лъапэ тлагв,ащапӏблахъ, ащапӏмхӏаста ашьаргәыҵа
81 leg лъакъо лъакъуэ ащапӏы, ащахва ашьапы
82 knee лъэгуанджэ лъэгуажьэ ащамхъа ашьамхы
83 hand ӏэ ӏэ анапӏы анапы ҟаапа
84 wing тамэ дамэ адама,апхьынцӏыгӏва амҵәыжәҩа
85 belly ныбэ ныбэ амгва ацацха (пах), амгәа
86 guts кӏэтӏый кӏэтӏий акӏьатӏи акьатеиақәа
87 neck пшъэ пщэ ахъвда ахәда
88 back кӏыб щӏыб абгъа, азкв абҕа
89 breast бгъэ бгъэ агвтшпы агәышҧы
90 heart гу гу агвы агәы гьы
91 liver тхьамшӏыгъу тхьэмщӏыгъу ачӏва агәацәа гьыцәаб'а
92 to drink ешъон ефэн ажвра ажәра
93 to eat шхэн шхэн афара,ачара афара
94 to bite ецэкъэн; егъун едзэкъэн; егъун ацхӏара; цӏцӏра ацҳара; аҟаҟара
95 to suck кӏэшъун щӏэфын ацӏачвара ацәацәара
96 to spit ужъунтхэн убжьытхэн акӏаджвджвара акажьцәара
97 to blow
(as wind) 		къепщэн къепщэн агӏасра, асра асра, аҭәҳәара
98 to breathe жьы къэщэн бэуэн апсыпнкъвгара аҧсыҧлагаҩагара
99 to laugh щхын дыхьэшхэн ахъыччара аччара
100 to see лъэгъун лъагъун абара абара биа
101 to hear зэхэхын зэхэхын агӏара аҳара
102 to know
(as fact) 		шӏэн щӏэн адырра адырра
103 to think егупшысэн егупсысын ахъвыцра ахәыцра
104 to smell
(sense odor) 		пэмэн пэмэн афгӏвышвара, афгвы йгӏакӏра афҩы акра
105 to fear щынэн шынэн ашвара ашәара гьыгьа
106 to sleep чъыен жеин ачвара ацәара
107 to live псэун псэун абзазара, бзахара, анцӏра аҧсы аҭазаара; анхара
108 to die лӏэн лӏэн апсра аҧсра; аҧсҭазаара алҵра дуа
109 to kill укӏын укӏын ащра ашьра
110 to fight бэнэн бэнэн абакӏра ақәҧара, аибашьра
111 to hunt
(transitive) 		(е)шэкӏон ещэкӏуэн ашварацра ашәарыцара
112 to hit еон еуэн асра, акшара асра, акшара
113 to cut бзын, упкӏэтэн бзын, упщӏэтэн апкъра аҧҟара
114 to split зэпыупкӏын пыупщӏын агӏвкъра аҧҟара
115 to stab
(or stick) 		хэсэн, хэӏун хэсэн, хэӏун алацара, алагвара алаҵара
116 to scratch
(an itch) 		пӏэстхъэн, епӏэстхъын пӏэстхъэн, епӏэстхъын, къитхъын ачвхӏвхӏвара, цӏакӏвара, чвгъьгъьара ацәҟьара
117 to dig тӏын тӏын ажра ажра, аҭыжаара
118 to swim есын есын адзцара аӡсара
119 to fly быбын, лъэтэн быбын, лъэтэн апссгӏара, апырра аҧырра
120 to walk (у)кӏон кӏуэн аныкъвара, ацара аныҟәара, ацара
121 to come къэкӏон къэкӏуэн агӏайра ааира
122 to lie
(as one’s side) 		щылъын щылъын ащтӏазлара ашьҭазаара, аиазаара
123 to sit щысын, тесын щысын, тесын ачӏвазлара атәазаара
124 to stand щытын щытын агылра агылазаара
125 to turn
(change direction) 		гъэзэн гъэзэн ацапара ахаҵәира
126 to fall къефэхын, тефэн къехуэхын, техуэн акӏахӏара, акӏашвара,алашвара акаҳара, алҩырра
127 to give
(as in drop) 		етын етын атра, амцӏацӏара аҭара
128 to hold
(in one’s hand) 		ӏыгъын ӏыгъын амазлара, акӏра акызаара, амазаара
129 to squeeze къузын къузын арпцӏра, напӏыцӏархъара арҕәҕәара
130 to rub гъэушыкъоин ущыкъуеин ахьщра ахьшьра
131 to wash лъэсын, тхьакӏын лъэсын, тхьэщӏын аджвджвара аӡәӡәара; акәабара жәыҷа
132 to wipe лъэкӏын лъэщӏын арыцкьара арыцқьара
133 to pull лъэшъун лъэфын ахъра ахара
134 to push еӏункӏын, етӏыргун еӏунщӏын агвара, ацӏагвара агәара
135 to throw дзын дзын аущтра аршәра
136 to tie пхын пхын ашӏахӏвара аҿаҳәара
137 to sew дын, дэн дын, дэн адзахра аӡахра
138 to count лъытэн лъытэн, бжын, бжэн апхьадзара аҧхьаӡара
139 to play къэӏон жыӏэн ахӏвара аҳәара
140 to sing орэд къэӏон уэрэд жыӏэн ашва хӏвара, ауарад хӏвара ашәаҳәара
141 to play джэгун джэгун ахъвмарра, асра ахәмарра
142 to float есын есын адзцара аӡсара
143 to flow чъэн жэн, ежэхын ацара, агӏвра ацара, аиасра, амҩасра
144 to freeze щтын щтын ахъашвра, ашвра аҵаара дӷаҙы
145 to swell бэгын бэгын агӏачра, ачра ачра
146 sun тыгъэ дыгъэ амара амра
147 moon мазэ мазэ амыз амза
148 star жъуагъо вагъуэ айачӏва аеҵәа
149 water псы псы адзы аӡы бзы
150 to rain ощхы уэшх аква ақәа
151 river псыхъу псы адзхъа, адзы аӡиас
152 lake хыкъум, псыхъурай псыхъурей агвал аӡиа
153 sea
(as in ocean) 		хы хы амашын, атенгьыз амшын
154 salt щыгъу шыгъу аджьыкӏа аџьыка, аџьыкахыш
155 stone мыжъо мывэ ахӏахъв ахаҳә
156 sand пшахъо пшахъуэ апхартшахъва аҧслымӡ
157 dust сап(э) сабэ асаба, абыб асаба, абыб
158 earth
(as in soil) 		чӏы щӏы анышв анышә
159 cloud ошъуапщэ пшэ апстхӏва аҧҭа
160 fog пщагъу пшагъуэ апстхӏва аҧсҭҳәа
161 sky уашъо уафэ ажвгӏванд, ауапчахв, гӏарщ ажәҩан
162 wind
(as in breezes) 		жьыбгъэ жьыбгъэ, жьы апша аҧша
163 snow осы уэс асы асы
164 ice мылы мыл ацхӏашвы аҵаа
165 smoke ӏугъо ӏугъуэ алгӏва алҩа
166 fire машӏо мафӏэ амца амца
167 ashes яжьэ яжьэ ахъва аццышә
168 to burn
(intransitive) 		стын сын абылра, асачӏра абылра
169 road гъогу гъуэгу амгӏва амҩа
170 mountain къушъхьэ (бгы - холм) бгы абыхъв, ахва, ащхъа ашьха
171 red плъыжьы плъыжь акъапщы аҟаҧшь
172 green уцышъо удзыфэ айчӏва, удзышва аиаҵәа
173 yellow гъожьы гъуэжь агӏважь аҩежь
174 blue шхъуантӏэ щхъуантӏэ, щӏыху ачӏыхв аиаҵәа
175 white фыжьы хужь ашкӏвакӏва ашкәакәа
176 black шӏуцӏэ фӏыцӏэ аквайчӏва аиқәаҵәа
177 night
(daytime) 		чэщы жэщ ауахъ, ацӏх аҵх
178 day мафэ махуэ амш амш
179 year гъэ гъэ асквш, джьыль ашықәс
180 warm
(as in weather) 		фабэ хуабэ апха, апхагӏвы иҧхоу
181 cold
(as in weather) 		чъыӏэ щӏыӏэ ахьшвашва, ахьта ихьшәашәоу, ихьҭоу
182 full из из азна иҭәу
183 new кӏэ щӏэ ашӏыц аҿыц
184 old жъы жьы ажвы, хыдж иажәу, ажә жәы
185 good дэгъу дэгъуэ, фӏы абзи, агвырчӏвага абзиа, ахаҭабзиара
186 bad дэи ӏей агвымха ихәарҭам, иҽеим
187 rotten
(as a log) 		шъугъэ фа абгӏа абаа
188 dirty шӏой фӏей алымтӏ, апӏай, акъьчӏвы,чващы аҳәынҵәа зыхьтатоу,
иҟьашьу (to soil) 		ҟьыҵәҟа
189 straight занкӏэ, зафэ занщӏэ, захуэ арайша, захва ииашоу, аиаша
190 round хъурай хъурей агьагьа, агьажь акәымпыл
191 sharp
(as a knife) 		чан жан ацӏара, майыса, макьа иҵару
192 dull
(as a knife) 		цако дзагуэ адзагва, ацагва ицагәу
193 smooth зэщиз, зэныбжь, занкӏэ зэщыз, зэтес, занщӏэ агъвгъва, агьаргьар ишшәыру
194 wet цӏынэ псыф, цӏынэ (влажный) абгӏадза абааӡа, ибааӡоу
195 dry
(adjective) 		гъушъ гъущэ абах аба
196 right
(correct) 		тэрэз тэрэз, тэмэм тамам, тараз ииашоу, аиаша
197 near благъэ, гъунэгъу благъэ, гъунэгъу айгва, аргван, ъагӏва ааигәа, ааигәатәи
198 far чыжьэ жыжьэ ахъара ахара, ихароу
199 right
(side) 		джабгъу ижь агъьма арҕьа
200 left
(side) 		сэмэгу сэмэгу арма арма
201 at дэжь деж адзхъа аҿы, аан, аҟны
202 in (агӏвна) ҿы (postposition)
203 with
(accompanying)
204 and ыкӏи, -рэ икӏи, -рэ и, йгьи (at the end of words) и, еи (at the end of words)
205 if -мэ, щытмэ -мэ, щытмэ зар (at the end of words)
206 because сыда пӏомэ сыт щхьэкӏэ жыпӏэмэ йауа ухӏварыкӏвын избанзар
207 name цӏэ цӏэ ахьыз ахьӡ
[edit]
Swadesh lists
Individual languages
Language families, family branches, and geographic groupings
Constructed languages
Reconstructed proto-languages
(edit this template)
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Appendix:Northwest_Caucasian_Swadesh_lists&oldid=81060585"