पाण्डु

See also: पिण्ड

Sanskrit

Alternative scripts

পাণ্ডু (Assamese script)
ᬧᬵᬡ᭄ᬟᬸ (Balinese script)
পাণ্ডু (Bengali script)
𑰢𑰯𑰜𑰿𑰚𑰲 (Bhaiksuki script)
𑀧𑀸𑀡𑁆𑀟𑀼 (Brahmi script)
ပါဏ္ဍု (Burmese script)
પાણ્ડુ (Gujarati script)
ਪਾਣ੍ਡੁ (Gurmukhi script)
𑌪𑌾𑌣𑍍𑌡𑍁 (Grantha script)
ꦥꦴꦟ꧀ꦝꦸ (Javanese script)
𑂣𑂰𑂝𑂹𑂙𑂳 (Kaithi script)
ಪಾಣ್ಡು (Kannada script)
បាណ្ឌុ (Khmer script)
ປາຓ຺ຑຸ (Lao script)
പാണ്ഡു (Malayalam script)
ᢒᠠ᠎᠊ᠠᢏᡷᡠ (Manchu script)
𑘢𑘰𑘜𑘿𑘚𑘳 (Modi script)
ᢒᠠᢗᢏᢎᠤ (Mongolian script)
𑧂𑧑𑦼𑧠𑦺𑧔 (Nandinagari script)
𑐥𑐵𑐞𑑂𑐜𑐸 (Newa script)
ପାଣ୍ଡୁ (Odia script)
ꢦꢵꢠ꣄ꢞꢸ (Saurashtra script)
𑆥𑆳𑆟𑇀𑆝𑆶 (Sharada script)
𑖢𑖯𑖜𑖿𑖚𑖲 (Siddham script)
පාණ‍්ඩු (Sinhalese script)
𑩰𑩛𑩪 𑪙𑩨𑩒 (Soyombo script)
𑚞𑚭𑚘𑚶𑚖𑚰 (Takri script)
பாண்டு³ (Tamil script)
పాణ్డు (Telugu script)
ปาณฺฑุ (Thai script)
པཱ་ཎྜུ (Tibetan script)
𑒣𑒰𑒝𑓂𑒛𑒳 (Tirhuta script)
𑨞𑨊𑨘𑩇𑨖𑨃 (Zanabazar Square script)

Etymology

Connected forms in पाण्डर (pā́ṇḍara), पाण्डुर (pāṇḍurá), पुण्ड्र (puṇḍra), and पुण्डरीक (puṇḍárīka) point to an IE protoform *pondu- according to Turner. This explains neither the retroflexion nor the long vowel in the a-vocalic forms, which both suggest a lost liquid. Compare पलित (palitá), Ancient Greek πελιτνός (pelitnós), πελιδνός (pelidnós), σφενδόνη (sphendónē, “white of the eye”), and perhaps Latin palumbes.

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /pɑːɳ.ɖu/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈpɑːɳ.ɖu/

Adjective

पाण्डु • (pāṇḍu)

(√ पण्ड्?) yellowish white, white, pale ṠBr. MBh. Kāv. &c.
jaundiced Car.

Masculine u-stem declension of पाण्डु
Nom. sg.	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)
Gen. sg.	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Vocative	पाण्डो (pāṇḍo)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Accusative	पाण्डुम् (pāṇḍum)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डून् (pāṇḍūn)
Instrumental	पाण्डुना (pāṇḍunā)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभिः (pāṇḍubhiḥ)
Dative	पाण्डवे (pāṇḍave)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Ablative	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Genitive	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डूनाम् (pāṇḍūnām)
Locative	पाण्डौ (pāṇḍau)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डुषु (pāṇḍuṣu)

Feminine u-stem declension of पाण्डु
Nom. sg.	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)
Gen. sg.	पाण्डुवाः/ पाण्डोः (pāṇḍuvāḥ/ pāṇḍoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Vocative	पाण्डो (pāṇḍo)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Accusative	पाण्डुम् (pāṇḍum)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डूः (pāṇḍūḥ)
Instrumental	पाण्ड्वा (pāṇḍvā)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभिः (pāṇḍubhiḥ)
Dative	पाण्ड्वै / पाण्डवे (pāṇḍvai / pāṇḍave)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Ablative	पाण्डुवाः/ पाण्डोः (pāṇḍuvāḥ/ pāṇḍoḥ)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Genitive	पाण्डुवाः/ पाण्डोः (pāṇḍuvāḥ/ pāṇḍoḥ)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डूनाम् (pāṇḍūnām)
Locative	पाण्ड्वाम् / पाण्डौ (pāṇḍvām / pāṇḍau)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डुषु (pāṇḍuṣu)

Neuter u-stem declension of पाण्डु
Nom. sg.	पाण्डु (pāṇḍu)
Gen. sg.	पाण्डुनः (pāṇḍunaḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	पाण्डु (pāṇḍu)	पाण्डुनी (pāṇḍunī)	पाण्डूनि (pāṇḍūni)
Vocative	पाण्डु (pāṇḍu)	पाण्डुनी (pāṇḍunī)	पाण्डूनि (pāṇḍūni)
Accusative	पाण्डु (pāṇḍu)	पाण्डुनी (pāṇḍunī)	पाण्डूनि (pāṇḍūni)
Instrumental	पाण्डुना (pāṇḍunā)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभिः (pāṇḍubhiḥ)
Dative	पाण्डुने (pāṇḍune)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Ablative	पाण्डुनः (pāṇḍunaḥ)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Genitive	पाण्डुनः (pāṇḍunaḥ)	पाण्डुनोः (pāṇḍunoḥ)	पाण्डूनाम् (pāṇḍūnām)
Locative	पाण्डुनि (pāṇḍuni)	पाण्डुनोः (pāṇḍunoḥ)	पाण्डुषु (pāṇḍuṣu)

Descendants

Pali: paṇḍu
Prakrit: 𑀧𑀁𑀟𑀼 (paṃḍu)
- Central:
  - Sauraseni Prakrit:
    - Romani: parno, pai̦no
    - Sinte Romani: pārni
- Eastern:
  - Magadhi Prakrit:
    - Odia: ପାଣ୍ଡୁ (pāṇḍu), ପଣ୍ଡିଆ (paṇḍiā)
- Northwestern:
  - Paisaci Prakrit:
    - Takka Apabhramsa:
      - Punjabi: pā̃ḍū
        Gurmukhi script: ਪਾਂਡੂ
        
        Shahmukhi script: پاںڈو
- Southern:
  - Helu Prakrit:
    - Dhivehi: ފަނޑު (faⁿḍu)
    - Sinhalese: පඬු (paⁿḍu)
Prakrit: 𑀧𑀁𑀟𑀼𑀮𑁆𑀮𑀇𑀬 (paṃḍullaïya)
- Helu Prakrit:
  - Sinhalese: පැන්ඩිලි (pænḍili), පැඩිලි (pæḍili)
Prakrit: 𑀧𑀟𑁆𑀟 (paḍḍa)

Noun

पाण्डु • (pāṇḍu) stem, m

jaundice Car.
pale or yellowish white colour W.
a white elephant L.
pointed gourd (Trichosanthes dioica L.)
a species of shrub L.

Masculine u-stem declension of पाण्डु
Nom. sg.	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)
Gen. sg.	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Vocative	पाण्डो (pāṇḍo)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Accusative	पाण्डुम् (pāṇḍum)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डून् (pāṇḍūn)
Instrumental	पाण्डुना (pāṇḍunā)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभिः (pāṇḍubhiḥ)
Dative	पाण्डवे (pāṇḍave)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Ablative	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Genitive	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डूनाम् (pāṇḍūnām)
Locative	पाण्डौ (pāṇḍau)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डुषु (pāṇḍuṣu)

Proper noun

पाण्डु • (pāṇḍu) stem, m

(Hinduism) Pandu, a son of व्यास (vyāsa, “Vyasa”) by the wife of विचित्र-वीर्य (vicitra-vīrya) and brother of धृतराष्ट्र (dhṛtarāṣṭra, “Dhritarashtra”) and विदुर (vidura, “Vidura”) (he was father of the five पाण्डव (pāṇḍava)s) AV.Pariṡ. MBh. Hariv. &c.
(Hinduism) name of a son of जनम्-एजय (janam-ejaya) and brother of धृत-राष्ट्र (dhṛta-rāṣṭra) MBh. i, 3745
(Hinduism) name of a son of धात्रि (dhātri) by आयती (āyatī) VP. (v.l. प्राण (prāṇa))
(Hinduism) name of an attendant of शिव (śiva) L.
(Hinduism) name of a नागराज (nāgarāja) L.
(in the plural) of a people in मध्य-देश (madhya-deśa) VarBṛS. (v.l. पाण्ड्य (pāṇḍya) and °ड्व (°ḍva))

Masculine u-stem declension of पाण्डु
Nom. sg.	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)
Gen. sg.	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Vocative	पाण्डो (pāṇḍo)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Accusative	पाण्डुम् (pāṇḍum)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डून् (pāṇḍūn)
Instrumental	पाण्डुना (pāṇḍunā)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभिः (pāṇḍubhiḥ)
Dative	पाण्डवे (pāṇḍave)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Ablative	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Genitive	पाण्डोः (pāṇḍoḥ)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डूनाम् (pāṇḍūnām)
Locative	पाण्डौ (pāṇḍau)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डुषु (pāṇḍuṣu)

Noun

पाण्डु • (pāṇḍu) stem, f

blue wiss (Teramnus labialis subsp. labialis, syn. Glycine debilis L.)

Feminine u-stem declension of पाण्डु
Nom. sg.	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)
Gen. sg.	पाण्डुवाः/ पाण्डोः (pāṇḍuvāḥ/ pāṇḍoḥ)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	पाण्डुः (pāṇḍuḥ)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Vocative	पाण्डो (pāṇḍo)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डवः (pāṇḍavaḥ)
Accusative	पाण्डुम् (pāṇḍum)	पाण्डू (pāṇḍū)	पाण्डूः (pāṇḍūḥ)
Instrumental	पाण्ड्वा (pāṇḍvā)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभिः (pāṇḍubhiḥ)
Dative	पाण्ड्वै / पाण्डवे (pāṇḍvai / pāṇḍave)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Ablative	पाण्डुवाः/ पाण्डोः (pāṇḍuvāḥ/ pāṇḍoḥ)	पाण्डुभ्याम् (pāṇḍubhyām)	पाण्डुभ्यः (pāṇḍubhyaḥ)
Genitive	पाण्डुवाः/ पाण्डोः (pāṇḍuvāḥ/ pāṇḍoḥ)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डूनाम् (pāṇḍūnām)
Locative	पाण्ड्वाम् / पाण्डौ (pāṇḍvām / pāṇḍau)	पाण्ड्वोः (pāṇḍvoḥ)	पाण्डुषु (pāṇḍuṣu)

References

Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “pandu”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 454

श्वेत (śvetá), शुक्ल (śuklá), शुभ्र (śubhrá), धवल (dhavalá), कर्पूर (karpū́ra), गौर (gaura),	धूमल (dhūmala), धूसर (dhūsara), पलित (palitá), मलिन (malina), रजत (rajata), कपोतक (kapotaká)	कृष्ण (kṛṣṇa), काल (kāla), श्याम (śyāma), श्याव (śyāva), कज्जल (kajjala)
रक्त (rakta), रुधिर (rudhira), सिन्दूर (sindūra), अरुष (aruṣa), ताम्र (tāmra); रोहित (rohita), लोहित (lohita), कार्मिज (kārmija)	नारङ्ग (nāraṅga), कमल (kamala); कद्रु (kadru), बभ्रु (babhru), कपिश (kapiśa)	पीत (pīta), कषाय (kaṣāya), पिङ्गल (piṅgala); पाण्डु (pāṇḍu), हिरण्य (hiraṇya),
शादहरित (śā́daharita)	हरित (harita), पलाश (palāśa), शाद्वल (śādvala), मारकत (mārakata)	नील (nī́la)
कपोतक (kapotaká)	आकाशवर्ण (ākāśavarṇa) , राजावर्त (rājāvarta), वैडूर्य (vaiḍūrya)	नील (nī́la), मेचक (mecaka), कालक (kālaka)
धूम्र (dhūmra); तुत्थ (tuttha)	शोण (śoṇa), नीललोहित (nīlalohita), कर्पूरगौर (karpūragaura),	पाटल (pāṭala), अरुण (aruṇa), ब्रध्न (bradhna), ब्रध्न (bradhna)