Jump to content

nosić

From Wiktionary, the free dictionary
See also: nosič and nosíc

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *nosìti. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /nɔɕit͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /nɔɕit͡ɕ/

Verb

[edit]

nosić impf (indeterminate, imperfective determinate nieść)

  1. (transitive, attested in Lesser Poland, Greater Poland) to carry (to lift (something) and take it to another place; to transport (something) by lifting)
    • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym[1], line 90:
      Nabral szobye szrebra, szlotha doszicz, czo go mogl pyechotą noszycz
      [Nabrał sobie śrebra, złota dosyć, co go mógł piechotą nosić]
    • 1930 [c. 1455], “III Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 14, 28:
      Gdisz chodzil krol do domu boszego, noszily (portabant) ge cy, gysz myely vrzød naprzod chodzicz
      [Gdyż chodził krol do domu bożego, nosili (portabant) je ci, jiż mieli urząd naprzód chodzić]
    • 1874-1891 [15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[3], [4], [5], volume XVI, page 334:
      Noszon byvam ducor
      [Noszon bywam ducor]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Moys 15:
      Noszyl ges gy (portasti eum Ex 15, 13) w moczy twogey kv przebytkv swøtemv twemv
      [Nosił jeś ji (portasti eum Ex 15, 13) w mocy twojej ku przebytku świętemu twemu]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 17r:
      Baiulare id est portare sustentare tragen noszycz
      [Baiulare id est portare sustentare tragen nosić]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 57v:
      Gestare id est portare tragen noszycz
      [Gestare id est portare tragen nosić]
  2. (reflexive with się) to be carried
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[7], 37, 27:
      Udzyelal... dwa pyerszczyenya..., abi sze mogli przewlecz przes nye szyrdzy a moglbi sze oltarz noszycz (ut... possit altare portari)
      [Udziełał... dwa pierścienia..., aby sie mogły przewlec przez nie żyrdzi a mógłby sie ołtarz nosić (ut... possit altare portari)]
  3. (attested in Lesser Poland) to carry; to bear (to be pregnant with)
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[8], Krakow, page 4a:
      Gdisczy Maria gest ona bila do Bethlehem prisla, a tho noszøcz tako velikø svøtoscz, tocz gest svego szinka milego
      [Gdyżci Maryja jest ona była do Betlehem przyszła, a to nosząc tako wieliką świątość, toć jest swego synka miłego]
    • 1874-1891 [15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[9], [10], [11], volume XIX, Nowa Słupia, page 48:
      A wszakom czya, szynku myly, w szwem szerczu noszyla
      [A wszakom cię, synku miły, w swem sercu nosiła]
  4. to hold (to lift and keep in one's hand without moving)
    • 1882 [End of the 15th century], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts[12], page 290:
      O krzyzv, drzewo bogoslawyone, kthoresz noszylo nasze zbawyenye!
      [O krzyżu, drzewo bogosławione, ktoreś nosiło nasze zbawienie!]
  5. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to carry; to bring (to have, hold, possess or maintain (something))
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I[13], Lesser Poland, page 10:
      Czwyrdzimi, aby, poky oczecz zyw, szadny syn swey pyeczączy nye noszyl (portare... non praesumant), gedno oczczowey pyeczaczi vszywal
      [Ćwirdzimy, aby poki ociec żyw, żadny syn swej pieczęci nie nosił (portare... non praesumant), jedno oćcowej pieczęci używał]
    • 1878-1889 [1422], Archiwum Komisji Historycznej[14], volume III, Greater Poland, page 327:
      Iaco Iandrzey... gest clenotu Baranow, czsso nossą byaly baran na czirwoni[m] sczicze
      [Jako Jędrzej... jest klenotu Baranow, czso noszą biały baran na czyrwony[m] szczycie]
    • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[15], 6, 6:
      Thobias... spyekl myøso tey ribi a gyne nosil, abi s sobø na drogø wzøl
      [Tobijasz... spiekł mięso tej ryby a jine nosił, aby z sobą na drogę wziął]
  6. to wear (to don clothing and have on one's body)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[16], page 142:
      Tą suknya noszyl myly Iesus a nygdy yey nye s[w]loczyl
      [Tę suknią nosił miły Jesus a nigdy jej nie z[w]łoczył]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[17], [18], [19], volume XXII, page 237:
      Czy czischi za oplatą mayą od boga, esze possyądą zyemyą troyaką, yąsch noschą, thoczu swoge czyalo
      [Ci ciszy za opłatę mają od Boga, eże posiędą ziemię trojaką, jąż noszą, toczu swoje ciało]
  7. to bear, to withstand, to suffer
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[20], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 21:
      Noscze (ferant) richlo ganbø swoiø
      [Noście (ferant) rychło gańbę swoję]
  8. to lift, to raise
  9. to hold high
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[22], page 153:
      Byla yego schyyą prosta, pelna a nadobna a noszyl schyą krasnye podnyoslą (gessit hoc decenter et erectum)
      [Była jego szyja prosta, pełna a nadobna a nosił szyję kraśnie podniosłą (gessit hoc decenter et erectum)]
  10. (attested in Lesser Poland) to carry out, to bear out; to perform
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[23], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 24:
      Bo strzegl iesm drog boszich any iesm zle nosil (nec impie gessi) od boga mego
      [Bo strzegł jeśm drog bożych ani jeśm źle nosił (nec impie gessi) od Boga mego]
  11. to give birth to, to bear
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[24], 1, 29:
      Dalesm wam wszelkye szele noszøcz szyemyø (herbam afferentem semen) podlug przyrodzenya swego na szemy
      [Dałeśm wam wszelkie ziele nosząc siemię (herbam afferentem semen) podług przyrodzenia swego na ziemi]
  12. (attested in Lesser Poland) to give; to offer
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[25], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 75, 11:
      Obeczuycze... gospodnu... wszitczi, gisz ocolo iego nosycze (affertis) dari
      [Obiecujcie... Gospodnu... wszytcy, jiż około jego nosicie (affertis) dary]

Verb

[edit]

nosić pf

  1. (attested in Greater Poland) to deliver; to bring
    • 1960 [1423], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 721, Pyzdry:
      Yako panycz noszil list ot Yødrzeya do Bronisza, a on go nye chczal wszyøcz
      [Jako panic nosił list ot Jędrzeja do Bronisza, a on go nie chciał wziąć]

Derived terms

[edit]
nouns
verbs
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: nosić
  • Silesian: nosić

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “nosić”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “nosić”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “nosić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “nosić (się)”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “nosić”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish nosić.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1; nosić:(file)
  • Audio 2; nosić się:(file)
  • Rhymes: -ɔɕit͡ɕ
  • Syllabification: no‧sić

Verb

[edit]

nosić impf (indeterminate, imperfective determinate nieść)

  1. (transitive) to carry; to bear (to lift (something) and take it to another place; to transport (something) by lifting)
  2. (transitive) to carry; to bring (to have, hold, possess or maintain (something))
  3. (transitive) to carry, to bear (to have or display (a mark or other feature)
  4. (transitive) to wear (to carry or have equipped on or about one's body, as an item of clothing, equipment, decoration, etc.)
  5. (transitive) to carry, to bear; to wear (to have something that distinguishes one in appearance from other people or animals)
  6. (transitive, literary) to bear, to carry (to have a distinguishing feature, e.g. a name)
  7. (transitive, colloquial, of a situation, set of circumstances, etc.) to knock around; to carry (to cause someone to change places often or be restless) [with po (+ locative) ‘around what’]
  8. (transitive, of horses of vehicles) to carry
    Synonym: wieźć
  9. (transitive, obsolete, chiefly of hens) to lay an egg
    Synonym: składać jajo
  10. (transitive, obsolete) to accustom (to cause someone to become used to something) [with do (+ genitive) ‘to what’]
    Synonyms: przyzwyczajać, zaprawiać
  11. (transitive, obsolete) to hold up; to lift (to raise and keep in one's hand while not moving)
    Synonym: trzymać
  12. (transitive, obsolete) to carry oneself; to bear (to be pregnant with)
  13. (intransitive, obsolete, of a horse) to have a particular gait
  14. (transitive, Middle Polish) to bring; to deliver
    Synonyms: dostarczać, przynosić
  15. (transitive, Middle Polish) to bear (to take responsibility for or bear consequences)
  16. (transitive, Middle Polish) to slander
    Synonym: obmawiać
  17. (transitive, Middle Polish) to throw
    Synonym: rzucać
  18. (transitive, Middle Polish) to take; to get, to receive
  19. (transitive, Middle Polish, of plants) to bring, to bear; to fruit
    Synonym: przynosić
  20. (transitive, Middle Polish) to hold a position
    Synonym: piastować
  21. (transitive, Middle Polish) to progress in a particular way
    Hypernym: postępować
  22. (transitive, Middle Polish) to contain
    Synonyms: obejmować, zawierać
  23. (transitive, Middle Polish) to dress (to place clothes on someone or something)
    Synonym: ubierać
  24. (transitive, Middle Polish) to carry; Further details are uncertain.
    • 1593, J. Wujek, Nowy Testament[26], page przedm 14:
      Ktore mieyſca Márcion ták zepſował/ iáko Tertullian świádczy/ że miáſto tego ſłowká Nośmy/ po Graecku φορέσωμεν vczynił/ Będźiem nośić / (φορέσομεν, iednę tylko literę odmieniwſzy.
      [Które miejsca Marcion tak zepsował/ jako Tertullian świadczy/ że miasto tego słówka Nośmy/ po Graecku φορέσωμεν vczynił/ Będźiem nośić / (φορέσομεν, iednę tylko literę odmieniwſzy.]
    • 1593, J. Wujek, Nowy Testament[27], page przedm 14:
      Ktorą ſkazę/ y teraz Graeckie exemplarze máią; iáko y ſam Eráſmus przełożył/ Geſtabimus, Nośić będźiemy.
      [Którą skażę/ i teraz Graeckie exemplarze mają; jako i sam Erasmus przełożył/ Gestabimus, Nosić będziemy.]
  25. (reflexive with się) to dress (to wear a particular kind of clothing)
    Synonym: ubierać się
  26. (reflexive with się) to carry oneself (to behave or conduct in a particular way)
  27. (reflexive with się) to play around with; to toy with (to intend to do for some time) [with z (+ instrumental) ‘with what’]
  28. (reflexive with się, of clothes, accessories, etc.) to wear well (to compliment someone's outfit; to go well with)
  29. (reflexive with się) to go through (to experience something constantly)
  30. (reflexive with się, obsolete) to pace (to move frantically and quickly)
  31. (reflexive with się, Middle Polish) to leave, to depart
    Synonyms: see Thesaurus:uciekać
  32. (reflexive with się, Middle Polish) to enter
    Synonym: wchodzić

Conjugation

[edit]
Conjugation of nosić impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive nosić
present tense 1st noszę nosimy
2nd nosisz nosicie
3rd nosi noszą
impersonal nosi się
past tense 1st nosiłem,
-(e)m nosił
nosiłam,
-(e)m nosiła
nosiłom,
-(e)m nosiło
nosiliśmy,
-(e)śmy nosili
nosiłyśmy,
-(e)śmy nosiły
2nd nosiłeś,
-(e)ś nosił
nosiłaś,
-(e)ś nosiła
nosiłoś,
-(e)ś nosiło
nosiliście,
-(e)ście nosili
nosiłyście,
-(e)ście nosiły
3rd nosił nosiła nosiło nosili nosiły
impersonal noszono
future tense 1st będę nosił,
będę nosić
będę nosiła,
będę nosić
będę nosiło,
będę nosić
będziemy nosili,
będziemy nosić
będziemy nosiły,
będziemy nosić
2nd będziesz nosił,
będziesz nosić
będziesz nosiła,
będziesz nosić
będziesz nosiło,
będziesz nosić
będziecie nosili,
będziecie nosić
będziecie nosiły,
będziecie nosić
3rd będzie nosił,
będzie nosić
będzie nosiła,
będzie nosić
będzie nosiło,
będzie nosić
będą nosili,
będą nosić
będą nosiły,
będą nosić
impersonal będzie nosić się
conditional 1st nosiłbym,
bym nosił
nosiłabym,
bym nosiła
nosiłobym,
bym nosiło
nosilibyśmy,
byśmy nosili
nosiłybyśmy,
byśmy nosiły
2nd nosiłbyś,
byś nosił
nosiłabyś,
byś nosiła
nosiłobyś,
byś nosiło
nosilibyście,
byście nosili
nosiłybyście,
byście nosiły
3rd nosiłby,
by nosił
nosiłaby,
by nosiła
nosiłoby,
by nosiło
nosiliby,
by nosili
nosiłyby,
by nosiły
impersonal noszono by
imperative 1st niech noszę nośmy
2nd noś noście
3rd niech nosi niech noszą
active adjectival participle noszący nosząca noszące noszący noszące
passive adjectival participle noszony noszona noszone noszeni noszone
contemporary adverbial participle nosząc
verbal noun noszenie

Derived terms

[edit]
interjections
nouns
phrases
proverbs
verbs
verbs

Further reading

[edit]
  • nosić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • nosić się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • nosić in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “nosić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “nosić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • NOSIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 29.01.2015
  • NOSIĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], Spas
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “nosić”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “nosić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “nosić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 410
  • nosić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Serbo-Croatian

[edit]

Etymology

[edit]

From nos +‎ -ić.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /nǒsit͡ɕ/
  • Hyphenation: no‧sić

Noun

[edit]

nòsić m (Cyrillic spelling но̀сић)

  1. diminutive of nos

Declension

[edit]

Silesian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish nosić.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

nosić impf (indeterminate, imperfective determinate niyś)

  1. (transitive) to carry; to bear
    Synonym: smykać

Conjugation

[edit]
Conjugation of nosić impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive nosić
present tense 1st noszã noszymy
2nd nosisz nosicie
3rd nosi noszōm
past tense 1st nosiōłch,
nosiōłech,
nosiōł żech
nosiyłach
nosiyła żech
nosiyłoch1)
nosiyło żech
1)
nosiylimy,
nosiylichmy
nosiyłymy,
nosiyłychmy
2nd nosiōłś,
nosiōłeś,
nosiōł żeś
nosiyłaś
nosiyła żeś
nosiyłoś1)
nosiyło żeś
1)
nosiyliście,
nosiyli żeście
nosiyłyście,
nosiyły żeście
3rd nosiōł nosiyła nosiyło nosiyli nosiyły
future tense 1st bydã nosiōł,
bydã nosić
bydã nosiyła,
bydã nosić
bydã nosiyło,1)
bydã nosić
bydymy nosiyli,
bydymy nosić
bydymy nosiyły,
bydymy nosić
2nd bydziesz nosiōł,
bydziesz nosić
bydziesz nosiyła,
bydziesz nosić
bydziesz nosiyło,1)
bydziesz nosić
bydziecie nosiyli,
bydziecie nosić
bydziecie nosiyły,
bydziecie nosić
3rd bydzie nosiōł,
bydzie nosić
bydzie nosiyła,
bydzie nosić
bydzie nosiyło,
bydzie nosić
bydōm nosiyli,
bydōm nosić
bydōm nosiyły,
bydōm nosić
pluperfect tense2)
1st bōłch nosiōł,
bōłech nosiōł,
bōł żech nosiōł
byłach nosiyła
była żech nosiyła
byłoch nosiyło1)
było żech nosiyło
1)
byli my nosiyli,
bylichmy nosiyli
były my nosiyły,
byłychmy nosiyły
2nd bōłś nosiōł,
bōłeś nosiōł,
bōł żeś nosiōł
byłaś nosiyła
była żeś nosiyła
byłoś nosiyło1)
było żeś nosiyło
1)
byliście nosiyli,
byli żeście nosiyli
byłyście nosiyły,
były żeście nosiyły
3rd bōł nosiōł była nosiyła było nosiyło1)
były my nosiyli,
byłychmy nosiyli
były nosiyły
conditional 1st bych nosiōł bych nosiyła byście nosiyli by my nosiyły,
bychmy nosiyły
2nd byś nosiōł byś nosiyła byście nosiyli byście nosiyły
3rd by nosiōł by nosiyła by nosiyło by nosiyli by nosiyły
imperative 1st niych noszã nośmy
2nd noś noście
3rd niych nosi niych noszōm
active adjectival participle noszōncy noszōncŏ noszōnce noszōncy noszōnce
passive adjectival participle noszōny noszōnŏ noszōne noszyni noszōne
verbal noun noszynie
1) Personal neuter forms might be considered nonstandard, protological, or nonce, appearing mostly in literature to refer to grammatically neuter nouns, however might also be used for people who prefer neuter forms.
2) The pluperfect is either archaic or obsolete and now used for conditional in the past.

Derived terms

[edit]
verbs

Further reading

[edit]
  • nosic in dykcjonorz.eu
  • Henryk Jaroszewicz (2022) “nosić”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 102