trzymać

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *trimati. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /tr̝imat͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /tr̝imat͡ɕ/

Verb

[edit]

trzymać impf

  1. (attested in Lesser Poland) to hold (having grabbed something, to not let go)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 72, 23:
      Trzimal ies røkø prawiczø moiø (tenuisti manum dexteram meam)
      [Trzymał jeś rękę prawicę moję (tenuisti manum dexteram meam)]
  2. (attested in Lesser Poland) to grab, to take
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 136, 12:
      Blogoslawony, gen trzymacz bødze (tenebit) i przyraszy malutke *swoge kv opocze
      [Błogosławiony, jen trzymać będzie (tenebit) i przyrazi malutkie swoje ku opoce]
  3. (attested in Greater Poland) to cooperate with someone, to be someone's accomplice [with z (+ instrumental) ‘with whom’]
    • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎[3], [4], [5], Lubin, page 133:
      Trzymay s namy mitte sorte[m] (sortem mitte nobiscum Prov 1, 14)
      [Trzymaj s nami mitte sorte[m] (sortem mitte nobiscum Prov 1, 14)]
  4. (figuratively, attested in Lesser Poland) to take hold of; to engulf; to rule over
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 72, 6:
      Przeto trzimala ie pisznoscz (tenuit eos superbia)
      [Przeto trzymała je pyszność (tenuit eos superbia)]
  5. (attested in Greater Poland) to hold (to own, to keep)
    • 1959 [1391], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 251, Poznań:
      Jacosm trzimal... tø czøscz, czso iest w liscze, Malgorzaczinø, trzi lata
      [Jakośm trzymał... tę część, cso jest w liście, Małgorzacinę, trzy lata]
    • 1959 [1393], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 183, Poznań:
      Jako tø dzedzinø ne trzimami v szastaue, aleszmi yø kupili na weky
      [Jako tę dziedzinę nie trzymamy w zastawie, alesmy ją kupili na wieki]
    • 1959 [1427], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1266, Poznań:
      Jacom to, czom trzymal jey oczczysna w nayme, y ne przyalem zytem anym tesz zitem spusczycz mal, anym gey zita s lakami wzal
      [Jakom to, com trzymał jej oćczyznę w najmie, i nie przyjąłem żytem anim też żytem spuścić miał, anim jej żyta s łąkami wziął]
    • 1888 [1386], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎[7], Greater Poland, page 61:
      Eze bil poslem do Swantoslaua oth pana Miczka o thi penødze, a czokoli ye trzimal, to ye trzimal *Swanthoslaouø volø
      [Eże był posłem do Świętosława od pana Miczka o ty pieniądze, a cokoli je trzymał, to je trzymał z *Świętoslaową wolą]
    • 1960 [1416], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 444, Pyzdry:
      Jisz są Troyan pred nami wisznal, isze Maczkow kon trzimal we trzech *wyerduczecz w szastawye
      [Jiż się Trojan przed nami wyznał, iże Maćkow koń trzymał we trzech wierdu[n]cech w zastawie]
  6. (attested in Greater Poland) to hold prisoner
    • 1960 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 158, Pyzdry:
      Czso gøl czloveka..., to mi gi me prawo podalo y w pøczesm gi trzimal
      [Cso jął czlowieka..., to mi ji me prawo podało i w pęcieśm ji trzymał]
  7. (attested in Lesser Poland) to hold, to keep (to have and work in a position)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[8], page 667:
      Tha dwa, czusch Annasch a Cayphasz, na roky trzymaly byskupstwo
      [Ta dwa, czusz Annasz a Kaifasz, na roki trzymali biskupstwo]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ann 12:
      Aby sedzal se *ksøszøcy a stolecz slawy trzymal (ut... solium gloriae teneat I Reg 2, 8)
      [Aby siedział se książęty a stolec sławy trzymał (ut... solium gloriae teneat I Reg 2, 8)]
  8. (attested in Greater Poland) to keep (to not give away; to observe e.g. a rule)
    • 1967 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 228, Kościan:
      Jacom przi tem bil, kegdi Potr.., ne chal trzimacz yednanya y dawal Lawrenczowi penandze
      [Jakom przy tem był, kiegdy Piotr.., niechciał trzymać jednania i dawał Laurencowi pieniądze]
  9. to consider as
  10. to keep, to hold (to have something in a particular place)
    • 1880-1894 [End of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎[11], volume I, page 143:
      Sdrady w szyerczv nye thrzymacz (dolum in corde non tenere)
      [Zdrady w siercu nie trzymać (dolum in corde non tenere)]
  11. (attested in Silesia) to contain (to have within oneself)
    • 1956 [Middle of the 15th century], Jerzy Woronczak, editor, Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku‎[12], Silesia, page 81v:
      Genesis testatur hystoria..., quod in principio creavit deus celum et terram, id est continens et contentum, [co] trzyma et scho w nem gest, hoc est celum empireum
      [Genesis testatur hystoria..., quod in principio creavit deus celum et terram, id est continens et contentum, [co] trzyma et co w niem jest, hoc est celum empireum]
  12. (attested in Lesser Poland) to receive, to gain
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[13], Lesser Poland, page 56:
      Aczby kto o zlodzeystwo... przed sądem byl przemoszon trzykrocz..., tedy ten na wieky swą czescz straczyl any szadney czczy w krolestwie myecz nye mosze, any od nas darow szadnych trzymacz (nulla donaria... consequatur)
      [Aczby kto o złodziejstwo... przed sądem był przemożon trzykroć..., tedy ten na wieki swą cześć stracił ani żadnej czci w królestwie mieć nie może, ani od nas darów żadnych trzymać (nulla donaria... consequatur)]
  13. (attested in Greater Poland) to belong to
    • 1959 [1403], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 559, Poznań:
      Jaco letni low na y[e]szerze Ledniczi przisluchal y trzimal cu Gorze Mikolagewey
      [Jako letni łów na j[e]zierze Lednicy przysłuchał i trzymał ku Górze Mikołajewej]
  14. (attested in Masovia) to maintain, to sustain (to support someone)
  15. to maintain (to be of the opinion)
    • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[14], [15], [16], volume I, page XLIII:
      O przyaczyelu thako trzymay (tene), ysz wyąnthszy tho giest przyaczyel, ktory szwe dawa, nyszly ktory szam szye zakazugye
      [O przyjacielu tako trzymaj (tene), iż więtszy to jest przyjaciel, który swe dawa, niżli który sam sie zakazuje]
    1. to agree with [with z (+ instrumental) ‘with whom’]
      • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 90, 1:
        My kako trzymamy (tenemus) z naszymy myesczkym[i] pyszarzmy, ysz szye nam podobaya
        [My tako trzymamy (tenemus) z naszymi miesckim[i] pisarzmi, iż sie nam podobają]
  16. (reflexive with się, attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) to stick to, to adhere to something [with na (+ accusative) ‘to what’]
  17. to refer to [with ku (+ dative) ‘to what’]
    • 1873, Zygmunt Gloger, editor, Ułamek starożytnego kazania o małżeństwie‎[18]:
      Kto czistotø mylvie, ten sie trzyma kv wszelkeey nyeczistoczee iako owcza przeczywko wilkowi
      [Kto czystotę miłuje, ten sie trzyma ku wszelkiej nieczystocie jako owca przeciwko wilkowi]
  18. The meaning of this term is uncertain.
    • 1915 [Middle of the 15th century], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎[19], page 513:
      Tibi tenenda oth czyebye grzesznego maia byczy trzymany
      [Tibi tenenda od ciebie grzesznego mają być trzymany]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
adjectives
nouns

Descendants

[edit]

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “trzymać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “trzymać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “trzymać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish trzymać.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1; “trzymać”:(file)
  • Audio 2; “trzymać”:(file)
  • Audio 3; “trzymać się”:(file)
  • Rhymes: -ɘmat͡ɕ
  • Syllabification: trzy‧mać

Verb

[edit]

trzymać impf

  1. (transitive) to hold (to keep something in one's hand, fingers, teeth, etc., not letting go) [with w (+ locative) ‘in what’] [with na (+ locative) ‘on what’] [with za (+ accusative) ‘by what’]
    Synonyms: dzierżyć, utrzymywać
    Antonym: puszczać
  2. (transitive) to hold, to keep (to cause a person or animal to stay somewhere against his, her, or its will)
  3. (transitive) to keep (to place something somewhere so as to have it in that location for some period of time)
    Synonym: przechowywać
  4. (transitive) to keep (to be the reason someone does not leave a place)
  5. (intransitive) to stick with, to hang around with (to eagerly keep contact with someone, support that person, and in turn receive support from that person) [with z (+ instrumental) ‘with whom’]
  6. (transitive) to keep, to hold onto (to not lose e.g. a trait despite the passage of time)
  7. (transitive, dated) to keep (to share one's property under certain stipulations)
  8. (transitive, colloquial) to keep (to rear; to ensure the growth of an animal)
    Synonyms: chować, hodować
  9. (transitive) to keep (to cause someone to remain to be in or have a particular state) [with w (+ locative) ‘in what’]
    Synonyms: podtrzymywać, utrzymywać
  10. (transitive) to keep (to perform an action)
  11. (intransitive) to keep, to hold (to not fall apart; to not cause to fall apart; to bond strongly)
    Antonym: puszczać
  12. (transitive) to keep (to not pass; to not cease; to continue or last)
    Synonyms: trwać, utrzymywać się
    Antonym: puszczać
  13. (transitive) to keep (to supervise someone; to keep eye on)
  14. (transitive) to keep (to have somewhere)
  15. (transitive, archaic) to hold, to keep (to have something under one's management)
  16. (transitive, obsolete) to hold (to maintain or work in a particular function or position)
    Synonym: sprawować
  17. (intransitive, obsolete or dialectal, Western Greater Poland) to hold (to be of a particular opinion, to maintain)
  18. (transitive, obsolete) to hold (to contain or number)
  19. (transitive, obsolete) to hold, to hold up (to hold or support so as to not let fall)
    Synonym: podtrzymywać
  20. (transitive, obsolete) to hold, to keep (to fulfill e.g. a promise)
  21. (intransitive, obsolete) to support (to vote for; to show one's preference for) [with na (+ accusative) ‘whom’]
  22. (transitive, obsolete, hunting, of dogs) to chase for a lone time
  23. (reflexive with się) to hold onto (to grab something with one's hands to maintain a position) [with genitive ‘what’ and za (+ accusative) ‘by what’]
    Synonym: przytrzymywać się
    Antonym: puszczać się
  24. (reflexive with się) to hold oneself (to grab oneself by some body part) [with za (+ accusative) ‘by what’]
  25. (reflexive with się) to hold each other (to grab one another by some body part) [with za (+ accusative) ‘by what’]
    Synonym: chwytać się
    Antonym: puszczać się
    trzymać się za ręce ― to hold hands
  26. (reflexive with się) to hold onto (to be fixed to somehow so as to have one's position remain stable) [with na (+ locative)]
    Synonym: tkwić
    Antonym: odpadać
  27. (reflexive with się) to hold up (to maintain a good state despite difficulties)
  28. (reflexive with się) to stick to, to hold onto, to keep with (to maintain social or physical contact with someone) [with genitive ‘whom/what’]
    Synonym: przestawać
  29. (reflexive with się) to stick to (to not leave a particular place, e.g. a trail) [with genitive ‘what’]
    Antonym: zbaczać
  30. (reflexive with się) to stick to, to keep (to follow or maintain e.g. rules or norms) [with genitive ‘at’]
    Synonyms: przestrzegać, stosować się, zastosowywać się
  31. (reflexive with się) to keep, to hold on (to not be defeated, beaten, or replaced)
  32. (reflexive with się, colloquial) to keep, to stick to (to maintain some attitude)
  33. (reflexive with się, colloquial) to keep (to fight or resist)
  34. (reflexive with się, colloquial, of animals) to reside, to live somewhere
  35. (reflexive with się, colloquial, of plants) to grow somewhere
    Synonym: rosnąć
  36. (reflexive with się, obsolete) to stop (to cease moment or action)
  37. (reflexive with się, obsolete) to consider oneself as

Conjugation

[edit]
Conjugation of trzymać impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive trzymać
present tense 1st trzymam trzymamy
2nd trzymasz trzymacie
3rd trzyma trzymają
impersonal trzyma się
past tense 1st trzymałem,
-(e)m trzymał 		trzymałam,
-(e)m trzymała 		trzymałom,
-(e)m trzymało 		trzymaliśmy,
-(e)śmy trzymali 		trzymałyśmy,
-(e)śmy trzymały
2nd trzymałeś,
-(e)ś trzymał 		trzymałaś,
-(e)ś trzymała 		trzymałoś,
-(e)ś trzymało 		trzymaliście,
-(e)ście trzymali 		trzymałyście,
-(e)ście trzymały
3rd trzymał trzymała trzymało trzymali trzymały
impersonal trzymano
future tense 1st będę trzymał,
będę trzymać 		będę trzymała,
będę trzymać 		będę trzymało,
będę trzymać 		będziemy trzymali,
będziemy trzymać 		będziemy trzymały,
będziemy trzymać
2nd będziesz trzymał,
będziesz trzymać 		będziesz trzymała,
będziesz trzymać 		będziesz trzymało,
będziesz trzymać 		będziecie trzymali,
będziecie trzymać 		będziecie trzymały,
będziecie trzymać
3rd będzie trzymał,
będzie trzymać 		będzie trzymała,
będzie trzymać 		będzie trzymało,
będzie trzymać 		będą trzymali,
będą trzymać 		będą trzymały,
będą trzymać
impersonal będzie trzymać się
conditional 1st trzymałbym,
bym trzymał 		trzymałabym,
bym trzymała 		trzymałobym,
bym trzymało 		trzymalibyśmy,
byśmy trzymali 		trzymałybyśmy,
byśmy trzymały
2nd trzymałbyś,
byś trzymał 		trzymałabyś,
byś trzymała 		trzymałobyś,
byś trzymało 		trzymalibyście,
byście trzymali 		trzymałybyście,
byście trzymały
3rd trzymałby,
by trzymał 		trzymałaby,
by trzymała 		trzymałoby,
by trzymało 		trzymaliby,
by trzymali 		trzymałyby,
by trzymały
impersonal trzymano by
imperative 1st niech trzymam trzymajmy
2nd trzymaj trzymajcie
3rd niech trzyma niech trzymają
active adjectival participle trzymający trzymająca trzymające trzymający trzymające
passive adjectival participle trzymany trzymana trzymane trzymani trzymane
contemporary adverbial participle trzymając
verbal noun trzymanie

Derived terms

[edit]
interjections
nouns
proverbs
verbs
verbs

Descendants

[edit]

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), trzymać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 1 time in news, 0 times in essays, 29 times in fiction, and 34 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 67 times, making it the 979th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “trzymać”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 613

Further reading

[edit]
  • trzymać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • trzymać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • trzymać in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “trzymać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “trzymać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “TRZYMAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 28.04.2016
  • “TRZYMAĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 06.10.2008
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “trzymać”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “trzymać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “trzymać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 157
  • trzymać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
  • trzymać się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
  • Oskar Kolberg (1877) “trzymać”, in “Rzecz o mowie ludu wielkopolskiego”, in Zbiór wiadomości do antropologii krajowéj (in Polish), volume 1, III (Materyjały etnologiczne), page 28
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=trzymać&oldid=82734486"