głowa
Kashubian
[edit]Picture dictionary | ||
---|---|---|
| ||
|
Alternative forms
[edit]- gôłwa (archaising neologism)
Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *golva.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]głowa f (diminutive głowina or główka, augmentative głowiszcze)
- (anatomy) head (part of the body)
- (figuratively) head (person who leads something)
- (figuratively) head (ability to reason)
- (sailing, geography) headland; cape
Derived terms
[edit]- głowic impf
Related terms
[edit]Further reading
[edit]- Stefan Ramułt (1893) “głova”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 41
- Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “głowa”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi[1], volume 1, page 443
- “głowa”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022
Lower Sorbian
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *golva.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]głowa f (diminutive głowka)
- head (part of the body)
Declension
[edit]Derived terms
[edit]Further reading
[edit]- Muka, Arnošt (1921, 1928) “głowa”, in Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow (in German), St. Petersburg, Prague: ОРЯС РАН, ČAVU; Reprinted Bautzen: Domowina-Verlag, 2008
- Starosta, Manfred (1999) “głowa”, in Dolnoserbsko-nimski słownik / Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch (in German), Bautzen: Domowina-Verlag
Old Polish
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *golva. First attested in the 13th century.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]głowa f (diminutive główka, related adjective główny)
- (anatomy, attested in Krakow) head (part of the body)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page II Prol 5:
- Ia, wyiøw od nego iego mecz, vczøl iesm glowø iego (amputavi caput suum)
- [Ale ja wyjąw od niego jego miecz, uciął jeśm głowę jego (amputavi caput suum)]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[3], page 822:
- Od glovy az do pyąth nye bylo myescza czalego
- [Od głowy aż do pięt nie było mieśca całego]
- life
- Synonym: życie
- 1930 [c. 1455-1460], Ortyle magdeburskie Vrtel 116-120, page 120:
- Wyszna-ly szye, tedy straczyl glową swą, a lezy na radczach, czo chczą sz nym vdzalacz
- [Wyznali sie, tedy stracił głowę swą, a leży na radcach, co chcą z nim udziałać]
- (attested in Lesser Poland) head; person, individual
- End of the 15th century, Ladislas of Gielniów, De nativitate Domini - Pieśń o narodzeniu Pańskim, Gielniów, line 4:
- Avgustus […] szwyath wszysthek popysacz kasal, a czynsz oth kasdey glovy bral
- [Augustus […] świat wszystek popisać kazał, a czynsz od każdej głowy brał]
- (attested in Greater Poland) murder victim
- 1888 [1386], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[4], Greater Poland, page 61:
- Czso Pauel glowø zabil, tø policzil na Grotha
- [Cso Paweł głowę zabił, tę policzył na Grota]
- (attested in Lesser Poland) head (person leading)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 47:
- Vstawisz me w glowø poganzkø (constitues me in caput gentium)
- [Ustawisz mie w głowę pogańską (constitues me in caput gentium)]
- (attested in Lesser Poland) head (beginning of something, i.e. text; thing in the most important position)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 11:
- W glowe ksøg (in capite libri) pisano iest o mne
- [W głowie ksiąg (in capite libri) pisano jest o mnie]
- 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[7], 36, 36—8:
- Udzyalal […] cztyrzy slvpi s *dzrzewya sethym, ktorich gdi glowi pozloczyl (quas cum capitibus deauravit), ulawszy podstawky gich szrzebrne. I uczynyl […] slupow pyøcz s glowamy gich (et columnas quinque cum capitibus suis), ktore przykril zlotem
- [Udziałał […] cztyrzy słupy z drzewia setym, ktorych gdy głowy pozłocił (quas cum capitibus deauravit), ulawszy podstawki jich śrzebrne. I uczynił […] słupow pięć z głowami jich (et columnas quinque cum capitibus suis), ktore przykrył złotem]
- 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 28, 44:
- Przichodzen […] zwyssi syø nad czø […], on bødze na glowye a ty na ogonye (ipse erit in caput et tu eris in caudam)
- [Przychodzień […] zwyszszy się nad cię […], on będzie na głowie, a ty na ogonie (ipse erit in caput et tu eris in caudam)]
- (attested in Greater Poland) murder
- 1888 [1407], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[9], Greater Poland, page 87:
- Iaco czso yest Conarsky mesczanom warczskym dal wynø o glowø newesczø, ta swø szmerczø vmarla, ale ne zabitha
- [Jako cso jest Konarski mieszczanom warcskim dał winę o głowę niewieścią, ta swą śmiercią umarła, ale nie zabita]
- (law, attested in Greater Poland) compensation for murder, usually with a fee to a feudal lord
- 1888 [1398], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[10], Greater Poland, page 72:
- Iaco me Nicolaus slal do Michala, obeczugø gemv pomocz thich glow placzicz
- [Jako mie Nicolaus słał do Michała, obiecuję jemu pomoc tych głow płacić]
- head (part of bed where one places one's head)
- 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[11], 47, 31:
- *Pomodlw sze bogv Israel a obroczyl sze w glowi loszyczka (conversus ad lectuli caput)
- [Pomodl[i]w sie Bogu Israel a obrocił sie w głowy łożyczka (conversus ad lectuli caput)]
Derived terms
[edit]Related terms
[edit]Descendants
[edit]References
[edit]- Boryś, Wiesław (2005) “głowa”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Sławski, Franciszek (1958-1965) “głowa”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
- Bańkowski, Andrzej (2000) “głowa”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “głowa”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Polish głowa. Doublet of hołowa.
Pronunciation
[edit]Noun
[edit]głowa f (diminutive główka)
- (anatomy) head (part of the body)
- (colloquial) head (individual person in relation to a group)
- Synonym: łepetyna
- head (person in intellectual terms)
- head (ability to reason)
- head (person's abilities in a given field) [with do (+ genitive) ‘for what’]
- head (person leading or in highest position)
- head; life
- head; ball (anything round resembling a head)
- head (upper round part as opposed to the base of something)
- hair; hairstyle
- (in the plural) head (part of an object, e.g. a bed, where a person would place their head)
- Coordinate term: nogi
- (obsolete, law) blood money, wergeld
- Synonym: główszczyzna
- (obsolete) cap, hat
- (obsolete) person with a big head
- Synonym: głowacz
- (obsolete) headquarters; capital
- (Middle Polish) murder
- Synonyms: morderstwo, zabójstwo
- (Middle Polish) chapter of a written work
- Synonym: rozdział
- (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- 1528, J. Murmelius, Dictionarius[12], page 49:
- Caput. Haupt Głowá
- [Caput. Haupt Głowa]
- 1551, S. Murzynowski, Testamentu Nowego część pierwsza[13], page 98v:
- ilé zaś żydowskiego [tekstu się dotycze] sktorego ſą mniéiſze słowa wźięté/ iako śię tego i zgrammatiki łatwie domyſliem nieściąga śię na głowę/ i nie tak pewnie na co inſzégo iako na kamień
- [ile zaś żydowskiego z którego są mniejsze słowa wzięte/ jako się tego i z grammatyki łatwie domyślem nie ściąga się na głowę/ i nie tak pewnie na co inszego jako na kamień abo na to co jest powiedziano o temto kamieniu]
- (Middle Polish) head; Further details are uncertain.
- 1549, M. Rej, Kupiec[14], page aa6:
- Iſczeby nawage prziſſło Snaczby barzo sgłowy wyſło [prawdopodobnie zam. z kloby]
- [Iszczeby nawage przyszło Snadźby barzo z głowy wyszło]
- 1564, Proteus abo odmieniec[15], page C2v:
- O to ſwego Márſzałká prożno maćie winić/ Podobno ma nieborak z głowámi co czynić. Ziemię tłucze niewinną/ Kiy nie ieden w trzáſki/ Ogłuſzą go ná koniec ty zmieſzáne wrzaſki.
- [O to swego Marszałka próżno macie winić/ Podobno ma nieborak z głowami co czynić. Ziemię tłucze niewinną/ Kij nie ieden w trzaski/ Ogłuszą go na koniec ty zmieszane wrzaski.]
- 1590, S. Grabowiecki, Setnik rymów[16], page Ev:
- Ták twa łáſká/ cżłowieká/ tu ná świećie zdobi/ A w niwecż gniew obraca/ y ná głowę robi.
- [Tak twa łaska/ człowieka/ tu na świecie zdobi/ A w niwecz gniew obraca/ i na głowę robi.]
Declension
[edit]Derived terms
[edit]- białogłowa
- ból głowy
- czarnogłów
- dach nad głową
- dziobogłowiec
- gadające głowy
- głowacz
- głowiak
- głowica
- głowizna
- gorąca głowa
- harpiogłów
- koronowana głowa
- krętogłów
- łowca głów
- małogłowie
- marzenie ściętej głowy
- melonogłów
- mocna głowa
- nakrycie głowy
- oczko w głowie
- ogłowie
- olej w głowie
- pogłowie
- pogłówne
- półgłówek
- sieczka w głowie
- słaba głowa
- tęga głowa
- tępogłów
- urwanie głowy
- uskogłowik
- wezgłowie
- wielkogłowie
- wodogłowie
- wstęgogłów
- zawracanie głowy
- zawroty głowy
- zawrót głowy
- bić o głowę pf, pobić na głowę impf
- być na głowie impf
- chodzić po głowie impf
- ciosać kołki na głowie impf
- dać głowę pf, dawać głowę impf
- dać sobie głowę uciąć pf, dawać sobie głowę uciąć impf
- dostać obuchem w głowę pf, dostawać obuchem w głowę impf
- huczeć w głowie impf
- iść do głowy impf
- jeździć po głowie impf
- korona z głowy nie spadnie pf, korona z głowy nie spada impf
- krew uderzyła do głowy pf, krew uderza do głowy impf
- ładować do głowy impf
- mieć dobrze poukładane w głowie impf
- mieć głowę impf
- mieć głowę sześć na dziewięć impf
- mieć na głowie impf
- mieć nie po kolei w głowie impf
- mieć przewrócone w głowie impf
- mieć pstro w głowie impf
- mieć pusto w głowie impf
- namieszać w głowie pf, mieszać w głowie impf
- nie mieć gdzie głowy schronić impf
- nie mieć głowy impf
- nie mieścić się w głowie impf
- nie postać w głowie pf
- nie przebić głową muru pf
- nosić głowę impf
- podnieść głowę pf, podnosić głowę impf
- pokiwać głową pf, kiwać głową impf
- położyć głowę pod ewangelię pf, kłaść głowę pod ewangelię impf
- położyć głowę pod topór pf, kłaść głowę pod topór impf
- pomieszać się w głowie pf, mieszać się w głowie impf
- poskrobać się w głowę pf, skrobać się w głowę impf
- postawić na głowie pf, stawiać na głowie impf
- posypać głowę popiołem pf, posypywać głowę popiołem impf
- pójść po rozum do głowy pf, iść po rozum do głowy impf
- przemknąć przez głowę pf, przemykać przez głowę impf
- przerosnąć o głowę pf, przerastać o głowę impf
- przewrócić się w głowie pf, przewracać się w głowie impf
- przewrócić w głowie pf, przewracać w głowie impf
- przyszło do głowy pf, przychodzi do głowy impf
- rozjaśnić się w głowie pf, rozjaśniać się w głowie impf
- ruszyć głową pf, ruszać głową impf
- rwać sobie włosy z głowy impf
- schować głowę w piasek pf, chować głowę w piasek impf
- skrócić o głowę pf, skracać o głowę impf
- stać na głowie impf
- stać nad głową impf
- stanąć na głowie pf, stawać na głowie impf
- stanąć na głowie pf, stawać na głowie impf
- stracić głowę pf, traci głowę impf
- strzelić do głowy pf
- suszyć głowę impf
- ściągnąć na głowę pf, ściągać na głowę impf
- świat zawalił się na głowę pf, świat wali się na głowę impf
- uderzyć do głowy pf, uderzać do głowy impf
- unieść głowę pf
- upaść na głowę pf
- urwać głowę pf
- walić głową w mur impf
- wbić do głowy pf, wbijać do głowy impf
- wejść do głowy pf, wchodzić do głowy impf
- wejść na głowę pf, wchodzić na głowę impf
- wkładać łopatą do głowy impf
- włos z głowy nie spadnie pf, włos z głowy nie spada impf
- włosy stanęły dęba na głowie pf, włosy stają dęba na głowie impf
- woda sodowa uderzyła do głowy pf, woda sodowa uderza do głowy impf
- wybić z głowy pf, wybijać z głowy impf
- wylać kubeł zimnej wody na głowę pf, wylewać kubeł zimnej wody na głowę impf
- wylecieć z głowy pf, wylatywać z głowy impf
- zachodzić w głowę impf
- zakręcić się w głowie pf, kręcić się w głowie impf
- zapłacić głową pf, płacić głową impf
- zaszumieć w głowie pf, szumieć w głowie impf
- zawracać głowę impf
- zawrócić w głowie pf, zawracać w głowie impf
- zawrócić w głowie pf, zawracać w głowie impf
- zdjąć z głowy pf, zdejmować z głowy impf
- zjeżyć włosy na głowie pf, jeżyć włosy na głowie impf
- złapać się za głowę pf, łapać się za głowę impf
- zmyć głowę pf, zmywać głowę impf
- zwalić się na głowę pf, zwalać się na głowę impf
Trivia
[edit]According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), głowa is one of the most used words in Polish, appearing 21 times in scientific texts, 7 times in news, 7 times in essays, 129 times in fiction, and 91 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 255 times, making it the 204th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
[edit]Further reading
[edit]- głowa in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- głowa in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “głowa”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “GŁOWA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2023 April 3
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “głowa”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “głowa”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “głowa”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 845
Silesian
[edit]Pronunciation
[edit]Noun
[edit]głowa f
- Alternative form of gowa
Declension
[edit]Further reading
[edit]- głowa in silling.org
- Visual dictionary
- Kashubian terms derived from Proto-Indo-European
- Kashubian terms derived from the Proto-Indo-European root *gelH-
- Kashubian terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Kashubian terms inherited from Proto-Balto-Slavic
- Kashubian terms inherited from Proto-Indo-European
- Kashubian terms inherited from Proto-Slavic
- Kashubian terms derived from Proto-Slavic
- Kashubian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Kashubian/ɔva
- Rhymes:Kashubian/ɔva/2 syllables
- Kashubian lemmas
- Kashubian nouns
- Kashubian feminine nouns
- csb:Anatomy
- csb:Sailing
- csb:Geography
- csb:Body parts
- csb:Landforms
- csb:People
- csb:Thinking
- Lower Sorbian terms derived from Proto-Indo-European
- Lower Sorbian terms derived from the Proto-Indo-European root *gelH-
- Lower Sorbian terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Lower Sorbian terms inherited from Proto-Balto-Slavic
- Lower Sorbian terms inherited from Proto-Indo-European
- Lower Sorbian terms inherited from Proto-Slavic
- Lower Sorbian terms derived from Proto-Slavic
- Lower Sorbian terms with IPA pronunciation
- Lower Sorbian lemmas
- Lower Sorbian nouns
- Lower Sorbian feminine nouns
- Old Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Old Polish terms derived from the Proto-Indo-European root *gelH-
- Old Polish terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Old Polish terms inherited from Proto-Balto-Slavic
- Old Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish nouns
- Old Polish feminine nouns
- zlw-opl:Anatomy
- Old Polish terms with quotations
- Lesser Poland Old Polish
- Greater Poland Old Polish
- zlw-opl:Law
- zlw-opl:Body parts
- zlw-opl:Crime
- zlw-opl:People
- zlw-opl:Murder
- Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Polish terms derived from the Proto-Indo-European root *gelH-
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Balto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish doublets
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/ɔva
- Rhymes:Polish/ɔva/2 syllables
- Polish lemmas
- Polish nouns
- Polish feminine nouns
- pl:Anatomy
- Polish colloquialisms
- Polish terms with obsolete senses
- pl:Law
- Middle Polish
- Polish terms with uncertain meaning
- Polish terms with quotations
- pl:Body parts
- pl:Crime
- pl:Headwear
- pl:Murder
- pl:People
- pl:Thinking
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/ɔva
- Rhymes:Silesian/ɔva/2 syllables
- Silesian lemmas
- Silesian nouns
- Silesian feminine nouns