Appendix:Kazakh suffixes

Main category: Kazakh suffixes

General suffixes

• Plural
  • -лар (-lar), -лер (-ler), -дар (-dar), -дер (-der), -тар (-tar), -тер (-ter)
• Negative
  • -ма (-ma), -ме (-me), -ба (-ba), -бе (-be), -па (-pa), -пе (-pe)
• Predicative:
  • 1st person singular:
    • -мын (-myn), -мін (-mın), -бын (-byn), -бін (-bın), -пын (-pyn), -пін (-pın)
  • 2nd person singular informal:
    • -сың (-syñ), -сің (-sıñ)
  • 2nd person singular formal:
    • -сыз (-syz), -сіз (-sız)
  • 1st person plural:
    • -мыз (-myz), -міз (-mız), -быз (-byz), -біз (-bız), -пыз (-pyz), -піз (-pız)
  • 2nd person plural informal:
    • -сыңдар (-syñdar), -сіңдер (-sıñder)
  • 2nd person plural formal:
    • -сыздар (-syzdar), -сіздер (-sızder)
  • 3rd person:
    • -∅

Nominal suffixes

Case suffixes

• Accusative:
  • -ны (-ny), -ні (-nı), -ды (-dy), -ді (-dı), -ты (-ty), -ті (-tı), -н (-n)¹
• Dative:
  • -ға (-ğa), -ге (-ge), -қа (-qa), -ке (-ke)
• Locative:
  • -да (-da), -де (-de), -та (-ta), -те (-te), -нда (-nda)¹, -нде (-nde)¹
• Ablative:
  • -дан (-dan), -ден (-den), -тан (-tan), -тен (-ten), -нан (-nan), -нен (-nen)
• Genitive:
  • -ның (-nyñ), -нің (-nıñ), -дың (-dyñ), -дің (-dıñ), -тың (-tyñ), -тің (-tıñ)
• Instrumental:
  • -мен (-men), -бен (-ben), -пен (-pen)
  • -менен (-menen), -бенен (-benen), -пенен (-penen)

1. These forms are used after the 3rd person possessive suffix.

Possessive suffixes

The 2nd and 3rd person plurals may be formed using the regular plural suffix and the possessive suffix.

• 1st person singular:

  -ым (-ym), -ім (-ım), -м (-m)

• 1st person plural:

  -ымыз (-ymyz), -іміз (-ımız), -мыз (-myz), -міз (-mız)

• 2nd person:

  -ың (-yñ), -ің (-ıñ), -ң (-ñ)

• 2nd person formal:

  -ыңыз (-yñyz), -іңіз (-ıñız), -ңыз (-ñyz), -ңіз (-ñız)

• 3rd person:

  -сы (-sy), -сі (-sı), -ы (-y), -і (-ı)

Verbal suffixes

• Verbal noun:
  • -у (-u)

Converbs

• Perfective:
  • -ып (-yp), -іп (-ıp), -п (-p)
• Imperfective:
  • -а (-a), -е (-e), -й (-i)
• “After verb”:
  • -қалы (-qaly), -келі (-kelı), -ғалы (-ğaly), -гелі (-gelı)
• “Until verb”:
  • -ғанша (-ğanşa), -генше (-genşe), -қанша (-qanşa), -кенше (-kenşe)
• “When verb”:
  • -ғанда (-ğanda), -генде (-gende), -қанда (-qanda), -кенде (-kende)
• “As soon as verb”:
  • -сымен (-symen), -сімен (-sımen), -ысымен (-ysymen), -ісімен (-ısımen)
• “Even though verb”:
  • -ғанмен (-ğanmen), -генмен (-genmen), -қанмен (-qanmen), -кенмен (-kenmen)
• “Because of verb”:
  • -ғандықтан (-ğandyqtan), -гендіктен (-gendıkten), -қандықтан (-qandyqtan), -кендіктен (-kendıkten)

Participles

• Past:
  • -қан (-qan), -кен (-ken), -ған (-ğan), -ген (-gen)
• Present:
  • -атын (-atyn), -етін (-etın), -йтын (-ityn), -йтін (-itın)
  • -ушы (-uşy), -уші (-uşı)
• Future:
  • -ар (-ar), -ер (-er), -р (-r)
  • -мақ (-maq), -мек (-mek), -бақ (-baq), -бек (-bek), -пақ (-paq), -пек (-pek)

Personal markers

Most tense forms take normal predicative endings (see #General suffixes). However, present and indirective tenses also require a third person suffix.

• 3rd person:
  • ды (dy), ді (dı)

Verbal

Used by past tense and conditional moods.

• 1st person singular:
  • -м (-m)
• 2nd person singular informal:
  • -ң (-ñ)
• 2nd person singular formal:
  • -ңыз (-ñyz), -ңіз (-ñız)
• 1st person plural:
  • -қ (-q), -к (-k)
• 2nd person plural informal:
  • -ңдар (-ñdar), -ңдер (-ñder)
• 2nd person plural formal:
  • -ңыздар (-ñyzdar), -ңіздер (-ñızder)

Imperative/Optative

• 1st person singular:
  • -айын (-aiyn), -ейін (-eiın), -йын (-iyn), -йін (-iın)
• 2nd person singular informal:
  • -∅
  • -сай (-sai), -сей (-sei)
  • -ғын (-ğyn), -гін (-gın), -қын (-qyn), -кін (-kın)
  • -ғыр (-ğyr), -гір (-gır), -қыр (-qyr), -кір (-kır)¹
• 2nd person singular formal:
  • -ңыз (-ñyz), -ңіз (-ñız)
• 1st person plural:
  • -айық (-aiyq), -ейік (-eiık), -йық (-iyq), -йік (-iık)
  • -алық (-alyq), -елік (-elık), -лық (-lyq), -лік (-lık)
• 2nd person plural informal:
  • -ңдар (-ñdar), -ңдер (-ñder)
• 2nd person plural formal:
  • -ңыздар (-ñyzdar), -ңіздер (-ñızder)
• 3nd person:
  • -сын (-syn), -сін (-sın)
• Polite register²:
  • -шы (-şy), -ші (-şı)

1. Rude, vulgar
2. These suffixes can be optionally attached to the imperative verb after the personal ending in order to give the connotation of a request rather than an order.

Moods

The desiderative mood requires a possessive ending (see #Possessive suffixes) and an auxiliary verb келу (kelu) to be placed after it.

• Conditional:
  • -са (-sa), -се (-se)
• Desiderative:
  • -ғы (-ğy), -гі (-gı), -қы (-qy), -кі (-kı)
• Volitive:
  • -ғай (-ğai), -гей (-gei), -қай (-qai), -кей (-kei)

Voices

The passive voice has "н" instead of "л", if "л" occurs in the last syllable of the root. The causative voice suffix is mostly unpredictable, but if the stem of the verb ends in a vowel sound, then the suffix 'т' is added.

• Passive:
  • -ыл (-yl), -іл (-ıl), -л (-l), -ын (-yn), -ін (-ın), -н (-n)
• Reflexive:
  • -ын (-yn), -ін (-ın), -н (-n)
• Reciprocial:
  • -ыс (-ys), -іс (-ıs), -с (-s)
• Causative:
  • -т (-t), -ыт (-yt), -іт (-ıt), -ыз (-yz), -із (-ız), -ыр (-yr), -ір (-ır), -дыр (-dyr), -дір (-dır), -тыр (-tyr), -тір (-tır), -ғыз (-ğyz), -гіз (-gız), -қыз (-qyz), -кіз (-kız),

Tenses

• Present:
  • -а (-a), -е (-e), -й (-i)
• Past:
  • -ды (-dy), -ді (-dı), -ты (-ty), -ті (-tı)
• Indirective:
  • -ып (-yp), -іп (-ıp), -п (-p)
• Perfect:
  • -қан (-qan), -кен (-ken), -ған (-ğan), -ген (-gen)
• Habitual past:
  • -атын (-atyn), -етін (-etın), -йтын (-ityn), -йтін (-itın)
• Indefinite future:
  • -ар (-ar), -ер (-er), -р (-r), -с (-s)¹
• Intentional future:
  • -мақ (-maq), -мек (-mek), -бақ (-baq), -бек (-bek), -пақ (-paq), -пек (-pek)

1. This form is used after the negation suffix.

Adjectival suffixes

• Comparative:
  • -рақ (-raq), -рек (-rek), -ырақ (-yraq), -ырек (-yrek)
• -ish, rather, a bit too (attenuates adjectives)
  • -лау (-lau), -леу (-leu), -дау (-dau), -деу (-deu), -тау (-tau), -теу (-teu)
• Relative
  • -дегі (-degı), -дағы (-dağy), -тегі (-tegı), -тағы (-tağy), -ндағы (-ndağy), -ндегі (-ndegı)¹

1. These forms are used after the 3rd person possessive suffix.

Numeral adjectives

• Ordinal
  • -ыншы (-ynşy), -інші (-ınşı), -ншы (-nşy), -нші (-nşı)
• Collective
  • -ау (-au), -еу (-eu)
• Presumptive
  • -дай (-dai), -дей (-dei), -тай (-tai), -тей (-tei)
  • -лап (-lap), -леп (-lep), -дап (-dap), -деп (-dep), -тап (-tap), -теп (-tep)
  • -лаған (-lağan), -леген (-legen), -даған (-dağan), -деген (-degen), -таған (-tağan), -теген (-tegen)

Derivational suffixes

Noun-forming

• Agent (-er)
  • -ғыш (-ğyş), -гіш (-gış), -қыш (-qyş), -кіш (-kış)
  • -ым (-ym), -ім (-ım), -м (-m)
  • -ық (-yq), -ік (-ık), -қ (-q), -к (-k)
  • -ыс (-ys), -іс (-ıs), -с (-s)
  • -ма (-ma), -ме (-me), -ба (-ba), -бе (-be), -па (-pa), -пе (-pe)
• Profession, occupation or inclination (-er)
  • -шы (-şy), -ші (-şı)
  • -гер (-ger), -кер (-ker)
  • -паз (-paz)
• Abstract noun (-ness, -hood, -ship, -dom)
  • -лық (-lyq), -лік (-lık), -дық (-dyq), -дік (-dık), -тық (-tyq), -тік (-tık)
  • -шылық (-şylyq), -шілік (-şılık)
• Reciprocal actor (co-)
  • -лас (-las), -лес (-les), -дас (-das), -дес (-des), -тас (-tas), -тес (-tes)
• Place
  • -хана (-xana)
• Dimunitive
  • -ша (-şa), -ше (-şe)
• Study of a particular subject (-logy)
  • -тану (-tanu)

Verb forming

• Forms verbs from nouns (-ify, -ize)
  • -ла (-la), -ле (-le)

Adjective forming

• Forms adjectives from nouns (-ly)
  • -лы (-ly), -лі (-lı), -ды (-dy), -ді (-dı), -ты (-ty), -ті (-tı)
  • -лық (-lyq), -лік (-lık), -дық (-dyq), -дік (-dık), -тық (-tyq), -тік (-tık)
  • -ғыш (-ğyş), -гіш (-gış), -қыш (-qyş), -кіш (-kış)
  • -и (-i), -ы (-y)
  • -паз (-paz)
  • -тал (-tal)
  • -шек (-şek), -шақ (-şaq)
  • -шыл (-şyl), -шіл (-şıl)
• Adjectives not containing the noun (-less)
  • -сыз (-syz), -сіз (-sız)
• Temporal adjectives
  • -ғы (-ğy), -гі (-gı), -қы (-qy), -кі (-kı)
• Adjectives, expressing similarity
  • -дай (-dai), -дей (-dei), -тай (-tai), -тей (-tei), -ндай (-ndai)¹, -ндей (-ndei)¹

Adverb forming

• Forms adverbs
  • -ша (-şa), -ше (-şe)
  • -лай (-lai), -лей (-lei), -дай (-dai), -дей (-dei), -тай (-tai), -тей (-tei)
  • -дайын (-daiyn), -дейін (-deiın), -тайын (-taiyn), -тейін (-teiın)
  • -сын (-syn), -сін (-sın)

1. These forms are used after the 3rd person possessive suffix.