dziać

Old Polish

Alternative forms

• dzieć, dziejać

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *děti. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /d͡ʑaːt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /d͡ʑɒt͡ɕ/

Verb

dziać impf (perfective udziać)

1. to do; to act
   • 1901 [15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 129:

     Dzeyą a. *czyno fungor (pro quo legatione fungor in catena, ita ut in ipso audeam, prout oportet me, loqui Eph 6, 20)

     [Dzieję a. czynię fungor (pro quo legatione fungor in catena, ita ut in ipso audeam, prout oportet me, loqui Eph 6, 20)]

   • 1856-1870 [1431], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[1], volume II, number 2364:

     Unum tuss cirotecarum dzanych

     [Unum tuss cirotecarum dzianych]

Verb

dziać pf

1. (attested in Sieradz-Łęczyca) to lose, to misplace; to place, to put
   • 1897 [1394], Teki Adolfa Pawińskiego‎^[2], volume III, number 3470, Łęczyca Land:

     Mego czloueka gøl... i tamo gi pøthal, a w them ne wem, kamo gi dzal

     [Mego człowieka jął... i tamo ji pętał a w tem nie wiem, kamo ji dział]

Verb

dziać impf

1. (attested in Lesser Poland) to call; to name [with dative ‘whom/what’]
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[3], Krakow, page 2b:

     Czeszarsz, gemusczy gest bilo tho ymø Augustus dza[a]no

     [Cesarz, jemużci jest było to imię Augustus dziano]

2. (attested in Lesser Poland) to say, to speak
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[4], Krakow, page 172a:

     Alleczby nektory clouek... tako rzecl, ysze gacz, dze, ne mogø bycz swøth

     [Alećby niektory człowiek... tako rzekł, iże jać, dzie, nie mogę być święt]

3. (reflexive with się, attested in Masovia) to happen, to go on, to unfold, to take place [with od (+ genitive) or przez (+ accusative) ‘because of whom’, along with dative ‘to whom’, along with z (+ instrumental) ‘with whom’]
   • 1856-1870 [1399], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎^[5], volume VIII, number 8758:

     A potem czo sya dzalo, to bylo za yego poczanthkem

     [A potem co się działo, to było za jego początkiem]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[6], page 377:

     Vschytek lyvd veselyl szye ze wschysthkych tych czvd vyelebnych, ktore szye dzyaly od nyego (quae gloriose fiebant ab eo Luc 13, 17)

     [Wszytek lud weselił sie ze wszystkich tych cud wielebnych, ktore sie działy od niego (quae gloriose fiebant ab eo Luc 13, 17)]

   • 1950 [1477], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 3095, Warsaw:

     Domini, nyesprąwyedlyw[y][ości] my szą dzeya a precone

     [Domini, niesprawiedliw[ości] mi się dzieją a precone]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[7], page 734:

     O tem, yako dzyevycza Marya pytala svyatego Yana, czo by szye dzyalo z yey synem?

     [O tem, jako dziewica Maryja pytała świętego Jana, co by sie działo z jej synem?]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 85:

     Dzyalo syąn w Sochaczowye (acta sunt in Sochaczew), w ponyedzalek po nyedzyeli Cantate

     [Działo się w Sochaczowie (acta sunt in Sochaczew) w poniedziałek po niedzieli Cantate]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], 5, 16:

     Ach sluszebnyky twoge byczmy byyø, przesprawnye sze dzege przeczyw ludu twemu (iniuste agitur contra populum tuum)

     [Ach służebniki twoje biczmi biją a przezprawnie sie dzieje przeciw ludu twemu (iniuste agitur contra populum tuum)]

Derived terms

(nouns):

• drzewo dziane

(verbs):

• nadziać pf, nadziewać impf
• odziać pf, odziewać impf
• podziać pf, podziewać impf
• wdziać pf, wdziewać impf
• zadziać pf
• zdziewać impf

Descendants

• Polish: dziać
• Silesian: dziŏć

References

• Boryś, Wiesław (2005) “dziać, dziać się”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “dziać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “dziać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “dziać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “dziać, dzieć, dziejać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• dzieć, dziejać (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish dziać.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈd͡ʑat͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /d͡ʑɒt͡ɕ/

• Audio 1; “dziać”:

  (file)

• Audio 2; “dziać się”:

  (file)

• Rhymes: -at͡ɕ
• Syllabification: dziać

Verb

dziać impf

1. (transitive, intransitive) to knit; to weave (to turn thread or yarn into a piece of fabric)

   Synonyms: robić na drutach, tkać

2. (obsolete, transitive) to embroider (to stitch a decorative design on fabric with needle and thread)

   Synonyms: haftować, wyszywać

3. (obsolete, transitive) to do; to make

   Synonyms: działać, czynić, robić

4. (obsolete, transitive) to call; to name [with dative ‘whom/what’]

   Synonym: nazywać

5. (obsolete, transitive) to recite, to retell

   Synonyms: głosić, opowiadać

6. (reflexive with się) to go on (to happen or occur) [with z (+ instrumental) ‘with whom’]

   Synonyms: stawać się, wydarzać się, zachodzić

7. (reflexive with się) to happen to, to occur to [with dative ‘to whom’]

   Synonyms: przytrafiać, zdarzać się

8. (reflexive with się, obsolete) to work out (to be successful)

   Synonyms: powodzić się, udawać się, wieść się

9. (reflexive with się, Middle Polish) to be recited, to retold

   Synonyms: głosić się, opowiadać się

Conjugation

Conjugation of dziać impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		dziać
present tense	1st	dzieję			dziejemy
	2nd	dziejesz			dziejecie
	3rd	dzieje			dzieją
	impersonal	dzieje się
past tense	1st	działem, -(e)m dział	działam, -(e)m działa	działom, -(e)m działo	dzialiśmy, -(e)śmy dziali	działyśmy, -(e)śmy działy
	2nd	działeś, -(e)ś dział	działaś, -(e)ś działa	działoś, -(e)ś działo	dzialiście, -(e)ście dziali	działyście, -(e)ście działy
	3rd	dział	działa	działo	dziali	działy
	impersonal	dziano
future tense	1st	będę dział, będę dziać	będę działa, będę dziać	będę działo, będę dziać	będziemy dziali, będziemy dziać	będziemy działy, będziemy dziać
	2nd	będziesz dział, będziesz dziać	będziesz działa, będziesz dziać	będziesz działo, będziesz dziać	będziecie dziali, będziecie dziać	będziecie działy, będziecie dziać
	3rd	będzie dział, będzie dziać	będzie działa, będzie dziać	będzie działo, będzie dziać	będą dziali, będą dziać	będą działy, będą dziać
	impersonal	będzie dziać się
conditional	1st	działbym, bym dział	działabym, bym działa	działobym, bym działo	dzialibyśmy, byśmy dziali	działybyśmy, byśmy działy
	2nd	działbyś, byś dział	działabyś, byś działa	działobyś, byś działo	dzialibyście, byście dziali	działybyście, byście działy
	3rd	działby, by dział	działaby, by działa	działoby, by działo	dzialiby, by dziali	działyby, by działy
	impersonal	dziano by
imperative	1st	niech dzieję			dziejmy
	2nd	dziej			dziejcie
	3rd	niech dzieje			niech dzieją
active adjectival participle		dziejący	dziejąca	dziejące	dziejący	dziejące
passive adjectival participle		dziany	dziana	dziane	dziani	dziane
contemporary adverbial participle		dziejąc
verbal noun		dzianie

Verb

dziać pf

1. (transitive, Middle Polish) to misplace; to place
2. (reflexive with się, obsolete or regional) to turn around; to get lost

Conjugation

Conjugation of dziać pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		dziać
future tense	1st	dzieję			dziejemy
	2nd	dziejesz			dziejecie
	3rd	dzieje			dzieją
	impersonal	dzieje się
past tense	1st	działem, -(e)m dział	działam, -(e)m działa	działom, -(e)m działo	dzialiśmy, -(e)śmy dziali	działyśmy, -(e)śmy działy
	2nd	działeś, -(e)ś dział	działaś, -(e)ś działa	działoś, -(e)ś działo	dzialiście, -(e)ście dziali	działyście, -(e)ście działy
	3rd	dział	działa	działo	dziali	działy
	impersonal	dziano
conditional	1st	działbym, bym dział	działabym, bym działa	działobym, bym działo	dzialibyśmy, byśmy dziali	działybyśmy, byśmy działy
	2nd	działbyś, byś dział	działabyś, byś działa	działobyś, byś działo	dzialibyście, byście dziali	działybyście, byście działy
	3rd	działby, by dział	działaby, by działa	działoby, by działo	dzialiby, by dziali	działyby, by działy
	impersonal	dziano by
imperative	1st	niech dzieję			dziejmy
	2nd	dziej			dziejcie
	3rd	niech dzieje			niech dzieją
passive adjectival participle		dziany	dziana	dziane	dziani	dziane
anterior adverbial participle		dziawszy
verbal noun		dzianie

Derived terms

(nouns):

• dzieje

(phrase):

• niech się dzieje, co chce

(verbs):

• nadziać pf, nadziewać impf
• oddziać pf, oddziewać impf
• podziać pf, podziewać impf
• przedziać pf
• przydziać pf, przydziewać impf
• rozdziać pf, rozdziewać impf
• spodziać pf, spodziewać impf
• wdziać pf, wdziewać impf
• zadziać pf, zadziewać impf
• zdziać pf, zdziewać impf

Related terms

(adjective):

• dziejowy
• dzielny

(nouns):

• działo
• dzieło
• nadzieja
• nadzienie

(verbs):

• działać impf

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), dziać się is one of the most used words in Polish, appearing 13 times in scientific texts, 4 times in news, 13 times in essays, 17 times in fiction, and 24 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 71 times, making it the 906th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• dziać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• dziać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• dziać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “dziać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “dziać się, dzieć się, [dziejać się]”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Wiesław Morawski (13.03.2020) “DZIAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• “DZIAĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 13.03.2020
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “dziać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “dziać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “dziać, [dziejać, dziajać]”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 630