przestać

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology 1

[edit]

From prze- +‎ stać (“to get up”). First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /pr̝ɛstat͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /pr̝ɛstat͡ɕ/

Verb

[edit]

przestać pf (imperfective przestajać or przestawać)

  1. (attested in Masovia) to stop, to cease; to pass (to not continue longer)
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[1], 8, 8:
      Wipuszczyl goløbya, abi wzwyedzal, yuszli wodi przestali na zemy (si iam cessassent aquae super faciem terrae)
      [Wypuścił gołębia, aby wzwiedział, jużli wody przestały na ziemi (si iam cessassent aquae super faciem terrae)]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 110:
      Gdi przestanąn albo przemyną przerzeczona dzyessyancz *lyad (cessantibus si quidem sive elapsis decem annis)
      [Gdy przestaną albo przeminą przerzeczona dziesięć lat (cessantibus si quidem sive elapsis decem annis)]
  2. (atested in, Masovia) to lose legal power
  3. (attested in Masovia, Greater Poland) to stop, to cease (to not do longer) [with accusative ‘what’; or with od (+ genitive) ‘from what’; or with infinitive ‘doing what’]
    • 1853 [1451], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, Błonie, Płock, page 105:
      Tego psalmu spyal na poly a tu y przestal
      [Tego psalmu śpiał na poły a tu ji przestał]
    • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[2], 23, 26:
      Nye przestal pan od gnyewu (non est aversus dominus ab ira) roznyewanya swego wyelykego
      [Nie przestał Pan od gniewu (non est aversus dominus ab ira) rozniewania swego wielikiego]
    • 1930 [c. 1455], “I Mach”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[3], 2, 23:
      Gdisz przestal mowycz ta slowa (ut cessavit loqui verba haec)
      [Gdyż przestał mowić ta słowa (ut cessavit loqui verba haec)]
    • 1959 [1423], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 115, Poznań:
      Yacom bil w pozelstwe... oth Mycolaya... do Thomislawa..., aby *yegø *pøl plozy, zesczy zagonow, ne orąl, a on ne chcząl przestacz
      [Jakom był w poselstwie... ot Mikołaja... do Tomisława..., aby jego poł płosy, sześci zagonow nie orał, a on nie chciał przestać]
    • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎[4], volume V, page 270:
      Si enim peccator wlt hodie desistere, przestacz, a peccatis suis
      [Si enim peccator wlt hodie desistere, przestać, a peccatis suis]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 39r:
      Desistere abstan oder vnderstan przestacz
      [Desistere abstan oder vnderstan przestać]
  4. (intransitive) to lose strength; to become weak
    • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[5], 7, 22:
      Gdisz ivsz søcz vtrudzeny tym wolanym a tim placzem zemdleny przestaly bily (cum... his fletibus lassati siluissent), tedi Ozias... rzekl
      [Gdyż już, sąc utrudzeni tym wołanim a tym płaczem zemdleni, przestali byli (cum... his fletibus lassati siluissent), tedy Ozyjasz... rzekł]
Derived terms
[edit]
nouns
[edit]
adverbs
Descendants
[edit]
  • Polish: przestać (“to stop (doing something)”)
  • Silesian: przestać

Etymology 2

[edit]

From prze- +‎ stać (“to stand”). First attested in 1461–1467.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /pr̝ɛstaːt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /pr̝ɛstɒt͡ɕ/

Verb

[edit]

przestać impf

  1. to be proper, to be correct
    • 1461–1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 90r:
      Tria... que competunt prestoy[ą] anime peccatrici
      [Tria... que competunt przestoj[ą] anime peccatrici]
Descendants
[edit]
  • Polish: przestać (“to stand for some time”)

References

[edit]
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “przestać 1-2”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “1. przestać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “2. przestać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “przestać”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

[edit]

Etymology 1

[edit]

Inherited from Old Polish przestać (“to stop”). By surface analysis, prze- +‎ stać (“to happen”). Compare Kashubian przestac, Czech přestat, Russian переста́ть (perestátʹ), Serbo-Croatian prestati.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -ɛstat͡ɕ
  • Syllabification: prze‧stać

Verb

[edit]

przestać pf (imperfective przestawać)

  1. (auxiliary, intransitive) to stop doing something, to desist, to leave off (to interrupt or cease an action) [with infinitive ‘doing what’; or with z (+ instrumental) ‘with what’]
    Przestań go bić! ― Stop hitting him!
    Mógłbyś przestać? ― Would you stop it?
  2. (auxiliary, intransitive) to stop (to lose the ability to use a particular sense) [with infinitive ‘doing what’]
  3. (auxiliary, intransitive) to stop (to lose a particular trait; of an action, to cease) [with infinitive ‘doing what’]
  4. (auxiliary, intransitive, obsolete) to make do with, to settle [with na (+ locative) ‘with/for what’]
    Synonym: poprzestać
  5. (auxiliary, intransitive, obsolete) to accede, to assent, to agree [with na (+ locative) ‘with/for what’]
    Synonyms: przystać, zgodzić się
  6. (intransitive, Middle Polish) to choose; to prefer
  7. (intransitive, Middle Polish) to entrust; to trust; to believe
  8. (intransitive, Middle Polish) to stay with (to not abandon someone)
  9. (intransitive, Middle Polish) to stay (to remain somewhere)
    Synonym: zostać
  10. (intransitive, Middle Polish) to reach out, to reach somewhere, to stretch
  11. (intransitive, Middle Polish) to leave someone, to abandon; to renounce
  12. (intransitive, Middle Polish) to leave alone, to stop bothering or following
  13. (intransitive, Middle Polish) to happen; to be
  14. (reflexive with się, Middle Polish, of crops) to oversit (to not be harvested for too long)
  15. (reflexive with się, colloquial, of food) to oversit (to lose flavor by standing uneaten for too long)
Conjugation
[edit]
Conjugation of przestać pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive przestać
future tense 1st przestanę przestaniemy
2nd przestaniesz przestaniecie
3rd przestanie przestaną
impersonal przestanie się
past tense 1st przestałem,
-(e)m przestał 		przestałam,
-(e)m przestała 		przestałom,
-(e)m przestało 		przestaliśmy,
-(e)śmy przestali 		przestałyśmy,
-(e)śmy przestały
2nd przestałeś,
-(e)ś przestał 		przestałaś,
-(e)ś przestała 		przestałoś,
-(e)ś przestało 		przestaliście,
-(e)ście przestali 		przestałyście,
-(e)ście przestały
3rd przestał przestała przestało przestali przestały
impersonal przestano
conditional 1st przestałbym,
bym przestał 		przestałabym,
bym przestała 		przestałobym,
bym przestało 		przestalibyśmy,
byśmy przestali 		przestałybyśmy,
byśmy przestały
2nd przestałbyś,
byś przestał 		przestałabyś,
byś przestała 		przestałobyś,
byś przestało 		przestalibyście,
byście przestali 		przestałybyście,
byście przestały
3rd przestałby,
by przestał 		przestałaby,
by przestała 		przestałoby,
by przestało 		przestaliby,
by przestali 		przestałyby,
by przestały
impersonal przestano by
imperative 1st niech przestanę przestańmy
2nd przestań przestańcie
3rd niech przestanie niech przestaną
anterior adverbial participle przestawszy
verbal noun przestanie

Verb

[edit]

przestać impf

  1. (intransitive, Middle Polish) to reside with (to live with someone)
Derived terms
[edit]
verbs

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), przestać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 0 times in news, 6 times in essays, 21 times in fiction, and 48 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 78 times, making it the 826th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

Etymology 2

[edit]

Inherited from Old Polish przestać (“to be proper”). By surface analysis, prze- +‎ stać (“to stand”). Compare Latin persto.

Pronunciation

[edit]
 

Verb

[edit]

przestać pf

  1. (intransitive, colloquial) to spend some time standing
    Przestali pół godziny pod drzwiami i wrócili zezłoszczeni do domu. ― They had been standing for half an hour at the door and then returned home angry.
  2. (reflexive with się, colloquial, of food) to oversit (to lose flavor by standing uneaten for too long)
Conjugation
[edit]
Conjugation of przestać pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive przestać
future tense 1st przestoję przestoimy
2nd przestoisz przestoicie
3rd przestoi przestoją
impersonal przestoi się
past tense 1st przestałem,
-(e)m przestał 		przestałam,
-(e)m przestała 		przestałom,
-(e)m przestało 		przestaliśmy,
-(e)śmy przestali 		przestałyśmy,
-(e)śmy przestały
2nd przestałeś,
-(e)ś przestał 		przestałaś,
-(e)ś przestała 		przestałoś,
-(e)ś przestało 		przestaliście,
-(e)ście przestali 		przestałyście,
-(e)ście przestały
3rd przestał przestała przestało przestali przestały
impersonal przestano
conditional 1st przestałbym,
bym przestał 		przestałabym,
bym przestała 		przestałobym,
bym przestało 		przestalibyśmy,
byśmy przestali 		przestałybyśmy,
byśmy przestały
2nd przestałbyś,
byś przestał 		przestałabyś,
byś przestała 		przestałobyś,
byś przestało 		przestalibyście,
byście przestali 		przestałybyście,
byście przestały
3rd przestałby,
by przestał 		przestałaby,
by przestała 		przestałoby,
by przestało 		przestaliby,
by przestali 		przestałyby,
by przestały
impersonal przestano by
imperative 1st niech przestoję przestójmy
2nd przestój przestójcie
3rd niech przestoi niech przestoją
anterior adverbial participle przestawszy
verbal noun przestanie

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “przestać”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 457

Further reading

[edit]
  • przestać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • przestać in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “1. przestać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “2. przestać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przestać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “PRZESTAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.02.2009
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przestać”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “przestać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przestać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 197
  • przestać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish przestać (“to stop”). By surface analysis, prze- +‎ stać (“to happen”).

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

przestać pf (imperfective przestŏwać)

  1. (auxiliary, intransitive) to stop doing something, to desist, to leave off

Conjugation

[edit]

This verb needs an inflection-table template.

Further reading

[edit]
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=przestać&oldid=82617408"