czas

Kashubian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *časъ.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʃas/
• Rhymes: -as
• Syllabification: czas

Noun

czas m inan (diminutive czask)

1. time

Further reading

• Stefan Ramułt (1893) “čas”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 20
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “czas”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1], page 218
• “czas”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *časъ. First attested in the 14th century. Displaced wrzemię.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲa(ː)s/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲas/, /t͡ʃʲɒs/

Noun

czas m inan

1. time (passage of moments into the future)
   1. moment in time
   2. period; length of time
2. time (particular moment or hour; the appropriate moment or hour for something)
3. deadline
4. time of day; hour

Derived terms

adjectives

• czesny
• wczesny

 

adverbs

• naonczas
• natenczas
• podtenczas
• temczasem
• wcześnie
• wonczas
• wtenczas

 

nouns

• czasoczarewnik
• czasoguślnik
• czasokusiedlnica
• czasownik
• czesne

 

Descendants

• Polish: czas
• Silesian: czas, czŏs

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czas”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish czas.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈt͡ʂas/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ʂas/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Audio 3:

  (file)

• Audio 4:

  (file)

• Rhymes: -as
• Syllabification: czas

Noun

czas m inan

1. time (particular moment or hour; the appropriate moment or hour for something)

   Synonym: pora

2. time (way to measure the current hour)

   czas Greenwich ― Greenwich time

3. time (period between two events)
4. (sports) time (result in a timed event)
5. time; period (length of time)

   w połowie czasu ― half-way through

6. (linguistics) tense
7. (Middle Polish) deadline
8. (Middle Polish) years
9. (Middle Polish) season

   Synonym: pora roku

10. (Middle Polish) day (full 24 hours)

    Synonym: doba

11. (Middle Polish) hour

    Synonym: godzina

12. (Middle Polish, fortune telling) augural sign

Declension

Declension of czas

	singular	plural
nominative	czas	czasy
genitive	czasu	czasów
dative	czasowi	czasom
accusative	czas	czasy
instrumental	czasem	czasami/czasy
locative	czasie	czasach
vocative	czasie	czasy

The instrumental form czasy is obsolete and survives only in set phrases (ostatnimi czasy).

Derived terms

adjectives

• bezczasowy
• bliskoczesny
• czasochłonny
• czasopiśmienniczy
• czasopiśmienny
• czasowy
• doczesny
• ekstranowoczesny
• jednoczesny
• każdoczesny
• na czasie
• niewczesny
• nowoczesny
• ówczesny
• przedwczesny
• równoczesny
• różnoczasowy
• supernowoczesny
• ultranowoczesny
• wczasowy
• wczesny
• współczesny
• wszech czasów

 

adverbs

• bezczasowo
• czasami
• czasem
• dawnymi czasy
• do tego czasu
• dotychczas
• na czas
• naówczas
• natenczas
• o czasie
• od czasu do czasu
• od czasu do czasu
• od czasu kiedy
• ostatnimi czasy
• po wsze czasy
• przez cały czas
• rychło w czas
• swego czasu
• w czasie
• w krótkim czasie
• w swoim czasie
• wczas
• wówczas
• z biegiem czasu
• z czasem
• za wszystkie czasy
• zawczas
• zawczasu

 

idioms

• czas leczy rany
• komu w drogę, temu czas
• nie czas żałować róż, gdy płoną lasy

 

nouns

• bank czasu
• bezczasowość
• ciężkie czasy
• czas ochronny
• czas ogórkowy
• czas rzeczywisty
• czas uniwersalny
• czasopisarstwo
• czasopismo
• czasopiśmiennictwo
• czasownik
• czasy króla Ćwieczka
• doliczony czas
• jakiś czas
• jakiś czas
• kapsuła czasu
• kwestia czasu
• najwyższy czas
• neutralizacja czasu
• pochłaniacz czasu
• podróż w czasie
• regulaminowy czas
• ruchomy czas pracy
• wczasowicz
• wczasowiczka
• wczasowisko
• wczasy
• współczesność
• współcześnik
• wyścig z czasem
• wywczasy
• ząb czasu
• ząb czasu
• znak czasu

 

particle

• tylko czasem

 

phrases

• czas nagli
• czas po temu
• szkoda czasu i atłasu

 

preposition

• w czasie

 

verbs

• wczasować impf, wywczasować pf

 

verbs

• czas minął pf, czas mija impf
• czas stanął pf, czas staje impf
• czas zadziałał na korzyść pf, czas działa na korzyść impf
• liczyć się z czasem impf
• mieć czas impf
• pójść z duchem czasu pf, iść z duchem czasu impf
• ścigać się z czasem impf
• wytrzymać próbę czasu pf, wytrzymywać próbę czasu impf
• zabić czas pf, zabijać czas impf
• zostawić czasowi pf, zostawiać czasowi impf
• zyskać na czasie pf, zyskiwać na czasie impf

 

Verb

czas impf (defective)

1. (intransitive) it is time [with infinitive; or with żeby; or with na (+ accusative); or with do (+ genitive)]

   Synonym: pora

Conjugation

Conjugation of czas def

present tense	czas
past tense	było czas
future tense	będzie czas
conditional	byłoby czas
imperative	niech będzie czas

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czas is one of the most used words in Polish, appearing 191 times in scientific texts, 161 times in news, 128 times in essays, 199 times in fiction, and 169 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 848 times, making it the 51st most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• czas in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czas in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czas”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZAS”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 30.11.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czas”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czas”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czas”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 375
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “czas”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN

Silesian

Alternative forms

• czŏs

Etymology

Inherited from Old Polish czas.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂas/
• Rhymes: -as
• Syllabification: czas

Noun

czas m inan

1. time
   1. moment in time

      Synonyms: chwila, mōmynt, pora

   2. period; length of time
2. (grammar) tense
3. (meteorology) weather

   Synonym: pogoda

4. (physiology) period

   Synonym: mynstruacyjŏ

Further reading

• czas in dykcjonorz.eu
• czas in silling.org

Slovincian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *časъ.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʃas/
• Rhymes: -as
• Syllabification: czas

Noun

czas m inan (related adjective czasôwy)

1. time

References

• Lorentz, Friedrich (1908) “čãs”, in Slovinzisches Wörterbuch‎^[2] (in German), volume 1, Saint Petersburg: ОРЯС ИАН, page 136