Jump to content

ciężki

From Wiktionary, the free dictionary
See also: cieżki

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *tęžьkъ. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /t͡ɕæ̃ʃʲkiː/
  • IPA(key): (15th CE) /t͡ɕæ̃ʃʲki/

Adjective

[edit]

ciężki (comparative cięższy, derived adverb ciężce or ciężko)

  1. heavy (having much physical weight)
    Antonym: lekki
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 37, 4:
      Lichoti moie... iaco brzemø *czoszke vczøszily se sø nade mnø (sicut onus grave gravatae sunt super me)
      [Lichoty moje... jako brzemię ciężkie uciążyły sie są nade mną (sicut onus grave gravatae sunt super me)]
  2. heavy, laboured; droopy, saggy
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[2], 17, 12:
      *Rocze Moyszeszowy bily søø *czyoszkye (manus autem Moysi erant graves), ... Aaron a Hur podpyeraly røcze gego... I stalo sze gest, zze røcze gego nye umøczyowaly sze
      [Ręce Mojżeszowy były są ciężkie (manus autem Moysi erant graves), ... Aaron a Hur podpierali ręce jego... I zstało sie jest, że ręce jego nie umęczowały sie]
  3. (attested in Greater Poland, of a woman) pregnant
    • 1874-1891 [15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[3], [4], [5], volume XLVII, page 358:
      Czanskim praegnantibus
      [Ciężkim praegnantibus]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 105r:
      Pregnans id est grauida czyąschką
      [Pregnans id est grauida ciężka]
  4. great; serious; awful
    • c. 1420, Legenda o św. Dorocie, page 169:
      Crol vcruthny wymislil czenszke manky
      [Krol ukrutny, wymyślił ciężkie męki]
    • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 57:
      Czo moze bycz weszwano chromothą albo czyaszkye ranyenye?
      [Co może być wezwano chromota albo ciężkie ranienie?]
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎[6], Krakow, page 712:
      Syosthry... dla gych... czyązkych pracz (fatigationis afficientis) m[ogą gyesycz] trzy razy przez dzyeny
      [Siostry... dla jich... ciężkich prac (fatigationis afficientis) m[ogą jeść] trzy razy przez dzień]
    • 15th century, Spowiedź powszechna - Confessio generalis, number 3:
      Prossza svego stvorzyczyela, […] yszby mya nye ssvdzyl podlvg mych sloscy y czyaskych grzechow
      [Proszę swego stworzyciela, […] iżby mię nie sądził podług mych złości i ciężkich grzechow]
  5. serious, weighty
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 34, 21:
      Spowadacz czi se bødø w czirekwi welikey, w ludu czøszkem (in populo gravi,) chwalicz cze bødø
      [Spowiadać ci sie będę w cyrekwi wielikiej, w ludu ciężkiem (in populo gravi) chwalić cie będę]
  6. sad
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[8], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 4, 3:
      Sinowe czlowekow, dokød to czøszkim sercem (filii hominum, usquequo gravi corde)?
      [Synowie człowiekow, dokąd to ciężkim siercem (filii hominum, usquequo gravi corde)?]
  7. annoying, unpleasant
    • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 17:
      Czanzek molestus
      [Ciężek molestus]
  8. bad
    • 1885-2024 [c. 1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎[9], volume IV, page 571:
      Peiora *czoszsze
      [Peiora cięższe]

Derived terms

[edit]
nouns
[edit]
adjectives
nouns
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: ciężki
  • Silesian: ciynżki

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “ciężki”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “ciężki”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • Mańczak, Witold (2017) “ciężki”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “ciężki”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “ciężki”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “ciężki”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish ciężki.

Pronunciation

[edit]
 
  • IPA(key): /ˈt͡ɕɛw̃ʂ.ki/, /ˈt͡ɕɛnʂ.ki/

Adjective

[edit]

ciężki (comparative cięższy, superlative najcięższy, Middle Polish superlative nacięższy, derived adverb ciężko)

  1. heavy (having much physical weight)
    Synonym: nielekki
    Antonym: lekki
  2. heavy, hard (labored, slow, sluggish)
    Synonym: ociężały
  3. heavy, hard (i.e. of a step, done stronger than usual; of great force, power, or intensity; deep or intense)
    Synonym: silny
    Antonym: lekki
  4. hard, difficult, heavy (requiring much effort; not easy)
    Synonyms: see Thesaurus:trudny
    Antonym: lekki
  5. (of food) heavy (difficult to digest)
    Synonym: ciężkostrawny
  6. heavy, weighty (made of thick material; massive)
  7. heavy (i.e. of a head, laden to a great extent; giving the impression as if heavy)
    Synonym: ołowiany
  8. heavy, weighty (serious, intense)
    Synonym: poważny
  9. heavy (not easy to bear; burdensome)
  10. hard, heavy (full of worries, troubles and negative events)
    Synonyms: niełatwy, trudny
  11. (of a movie, etc.) hard, heavy (difficult to watch, read, etc.)
    Synonym: niestrawny
    Antonym: lekki
  12. heavy (lacking finesse or inspiration)
  13. (of equipment) heavy (intended for tasks requiring high force)
  14. (i.e. of a tank) heavy (more heavily armed or armored)
    Antonym: lekki
  15. (colloquial) huge (possessinga a particular trait to a considerable extent)
  16. (colloquial, technology) large (taking up much memory)
    Antonym: lekki
  17. (of a disease) serious, severe (dangerous, life-threatening)
    Synonym: poważny
  18. (of a voice) deep, rough (low pitched and unpleasant)
  19. (of clouds or fog, etc.) heavy, thick
  20. (of air or wind, etc.) heavy (thick and stuffy)
  21. (obsolete) burdensome (causing difficulty)
    Synonyms: obciążający, uciążliwy
  22. (Middle Polish, of land) poor (difficult to cultivate)
  23. (Middle Polish, of a woman) pregnant, with child
    Synonym: w ciąży
  24. (Middle Polish) heavy; Further details are uncertain.
    • 1528, J. Murmelius, Dictionarius‎[10], page 15:
      gravis Schwer Cyęſky
      [gravis Schwer Ciężki]

Declension

[edit]
Declension of ciężki (velar)
singular plural
masculine animate masculine inanimate feminine neuter virile (= masculine personal) non-virile
nominative ciężki ciężka ciężkie ciężcy ciężkie
genitive ciężkiego ciężkiej ciężkiego ciężkich
dative ciężkiemu ciężkiej ciężkiemu ciężkim
accusative ciężkiego ciężki ciężką ciężkie ciężkich ciężkie
instrumental ciężkim ciężką ciężkim ciężkimi
locative ciężkim ciężkiej ciężkim ciężkich

Derived terms

[edit]
adjectives
adverbs
nouns
verbs
[edit]
adjectives
nouns
verbs

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), ciężki is one of the most used words in Polish, appearing 23 times in scientific texts, 33 times in news, 16 times in essays, 30 times in fiction, and 20 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 122 times, making it the 492nd most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “ciężki”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 54

Further reading

[edit]
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=ciężki&oldid=82144367"