baczyć
Jump to navigation
Jump to search
Old Polish
[edit]Etymology
[edit]Back-formation from obaczyć.[1][2] First attested in the 14th century.
Pronunciation
[edit]Verb
[edit]baczyć impf
- to see; to heed
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[1], page 549:
- Poczną pytać: Azalim ja? Iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezucristem
- [Poczną pytać: "Azalim ja?", iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezukrystem]
- (attested in Greater Poland) to notice, to heed; to be aware of
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 65, 18:
- Przeto wisluszal bog y baczil iest glos prosby moiey (propterea exaudivit deus et attendit voci deprecationis meae)
- [Przeto wysłuszał Bog i baczył jest głos prośby mojej (propterea exaudivit Deus et attendit voci deprecationis meae)]
- (attested in Greater Poland) to consider, to ponder
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[3], page 701:
- Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Cristus u Annasza
- [Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Krystus u Annasza]
- to contemplate
- 1901 [Middle of the 15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 426:
- Baczy zawsze møkø (propterea considera semper passionem filii mei)
- [Baczy zawsze mękę (propterea considera semper passionem filii mei)]
- to examine
- 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 197:
- Bacz dobrze ten ortel, czo gy lagyesz
- [Bacz dobrze ten ortel, co ji łajesz]
- (attested in Greater Poland) to remember
- 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 136:
- Baczczye przyklad, kosthirowye, nąpyschczye gy dzysz w zwey glowye
- [Baczcie przykład, kostyrowie, napiszcie ji dziś w swej głowie!]
- to conclude, to draw a conclusion
- 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 140:
- Thu szthąd baczczye, yzecz thak dawno roszlewągya krew luczką marno
- [Tu stąd baczcie, iżeć tak dawno rozlewają krew ludzką marno]
- to know, to be aware of
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 93, 8:
- Rozumeycze glupi w ludzoch a szaleni nekedi baczicze (stulti aliquando sapite)
- [Rozumiejcie, głupi w ludzioch a szaleni niekiedy baczycie (stulti aliquando sapite)]
Derived terms
[edit]noun
Descendants
[edit]- Polish: baczyć
- Silesian: bŏczyć
- → Old Ruthenian: ба́чити (báčiti), ба́чыти (báčyti)
- →? Czech: báčiť (dialectal)
- →? Old Slovak: *báčiť
- Pomeranian:
References
[edit]- ^ Boryś, Wiesław (2005) “baczyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- ^ Sławski, Franciszek (1958-1965) “baczyć”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “baczyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “baczyć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Further reading
[edit]- Mańczak, Witold (2017) “baczyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “baczyć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- Brückner, Aleksander (1927) “baczyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
Polish
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Polish baczyć. By surface analysis, back-formation from obaczyć.
Pronunciation
[edit]Verb
[edit]baczyć impf
- (intransitive, literary) to heed, to pay attention to, to mind [with na (+ accusative) ‘to what’]
- nie bacząc na cenę ― no matter the cost
- nie bacząc na koszty ― sparing no expense
- baczyć na groźbę ― to heed a threat
- baczyć na niebezpieczeństwo ― to recognize a danger
- baczyć na konsekwencje ― to be wary of the consequences
- baczyć na etykietę ― to mind one's manners
- (transitive, obsolete) to see, to observe
- (transitive, obsolete) to consider, to take into consideration
- (intransitive, obsolete) to take care of, to remember [with o (+ locative) ‘of what’]
- (transitive, obsolete) to remember, to recall
- Alternative form: (dialectal) bacyć
- (intransitive, obsolete) to think
- Synonym: myśleć
- (transitive, Middle Polish) to watch over, to guard
- (transitive, Middle Polish) to apply; to sustain
- (transitive, Middle Polish) to consider (to ponder over)
- Synonym: rozważać
- (transitive, Middle Polish) to heed (to hear or listen to what someone is saying)
- (transitive, Middle Polish) to consider as bad
- (transitive, Middle Polish) to consider, to opine
- Synonyms: być zdania, mniemać, sądzić, uważać
- (transitive, Middle Polish) to conclude (to draw a conclusion)
- Synonym: wnioskować
- (transitive, Middle Polish) to foresee, to expect
- (transitive, Middle Polish) to forgive, to show mercy
- (transitive, Middle Polish) to heed, to beware (to be alert and guarding)
- (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- 1564, J. Mączyński, Lexicon[5], page 250c:
- Noto, Známionuyę/ Cechuyę/ też baczę/ Bierzę ſobie na myśl/ też ſromocę
- [Noto, Znamionuję/ Cechuję/ też baczę/ Bierzę sobie na myśl/ też sromocę]
- (reflexive with się, obsolete) to come around, to come to one's senses
- Synonym: opamiętywać się
- (reflexive with się, Middle Polish) to notice, to catch sight of
- (reflexive with się, Middle Polish) to be knowledgeable in something
- Synonym: znać się
- (reflexive with się, Middle Polish) to watch, to guard, to keep an eye on
- (reflexive with się, Middle Polish) to consider oneself as
- Synonym: uważać się
- (reflexive with się, Middle Polish) to concern (to be about)
- Synonym: dotyczyć
- (reflexive with się, Middle Polish) to come out, to turn out to be; to appear
- (reflexive with się, Middle Polish) to see or observe oneself, to sense oneself
- (reflexive with się, Middle Polish) to confess, to confide
- Synonyms: przyznawać, zwierzać się
- (reflexive with się, Middle Polish) to strive for; to be tempted by
- (reflexive with się, Middle Polish) to be heeded (to be taken into consideration)
Conjugation
[edit]Derived terms
[edit]adjective
adverb
noun
verbs
- obaczyć pf, obaczać impf
- odzobaczyć pf
- przebaczyć pf, przebaczać impf
- wybaczyć pf, wybaczać impf
- zobaczyć pf
Further reading
[edit]- baczyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- baczyć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baczyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “baczyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BACZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
- Paweł Kupiszewski (17.02.2016) “BACZYĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “baczyć”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “baczyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “baczyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 81
- baczyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Categories:
- Old Polish back-formations
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish imperfective verbs
- Old Polish terms with quotations
- Greater Poland Old Polish
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish back-formations
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/at͡ʂɘt͡ɕ
- Rhymes:Polish/at͡ʂɘt͡ɕ/2 syllables
- Polish lemmas
- Polish verbs
- Polish imperfective verbs
- Polish intransitive verbs
- Polish literary terms
- Polish terms with collocations
- Polish transitive verbs
- Polish terms with obsolete senses
- Middle Polish
- Polish terms with uncertain meaning
- Polish terms with quotations
- Polish reflexive verbs
- pl:Thinking