baczyć

Old Polish

Etymology

Back-formation from obaczyć.^[1]^[2] First attested in the 14th century.

Pronunciation

IPA^(key): (10^th–15^th CE) /baːt͡ʃʲɨt͡ɕ/
IPA^(key): (15^th CE) /bɒt͡ʃʲɨt͡ɕ/

Verb

baczyć impf

to see; to heed
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 549:
  Poczną pytać: Azalim ja? Iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezucristem
  [Poczną pytać: "Azalim ja?", iże w tem pytaniu nie baczyli, czyja by ręka ostała w misie z Jezukrystem]
(attested in Greater Poland) to notice, to heed; to be aware of
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 65, 18:
  Przeto wisluszal bog y baczil iest glos prosby moiey (propterea exaudivit deus et attendit voci deprecationis meae)
  [Przeto wysłuszał Bog i baczył jest głos prośby mojej (propterea exaudivit Deus et attendit voci deprecationis meae)]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 15v:
  Attendere andencken pylnye bączycz
  [Attendere andencken pilnie baczyć]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98v:
  Percipio perfecte capio baczą
  [Percipio perfecte capio baczę]
(attested in Greater Poland) to consider, to ponder
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 701:
  Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Cristus u Annasza
  [Też jeszcze mamy baczyć, wspominając trudną mękę, ktorą cirpiał miły Krystus u Annasza]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 67v:
  Innuere id est nutum facere vel signum vel dari intelligi bączycz albo porozvmyecz
  [Innuere id est nutum facere vel signum vel dari intelligi bączyć albo porozumiecz]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98r:
  Pensare ponderare vel deliberare wegen baczycz vązycz roszvazącz
  [Pensare ponderare vel deliberare wegen baczyć ważyć rozważać]
to contemplate
- 1901 [Middle of the 15th century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 426:
  Baczy zawsze møkø (propterea considera semper passionem filii mei)
  [Baczy zawsze mękę (propterea considera semper passionem filii mei)]
to examine
- 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 197:
  Bacz dobrze ten ortel, czo gy lagyesz
  [Bacz dobrze ten ortel, co ji łajesz]
(attested in Greater Poland) to remember
- 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 136:
  Baczczye przyklad, kosthirowye, nąpyschczye gy dzysz w zwey glowye
  [Baczcie przykład, kostyrowie, napiszcie ji dziś w swej głowie!]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33v:
  Contemplari beschawen oder betrachten bączycz naboznye roszmyslącz
  [Contemplari beschawen oder betrachten baczyć nabożnie rozmyślać]
to conclude, to draw a conclusion
- 1853 [End of the 15th century], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, page 140:
  Thu szthąd baczczye, yzecz thak dawno roszlewągya krew luczką marno
  [Tu stąd baczcie, iżeć tak dawno rozlewają krew ludzką marno]
to know, to be aware of
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 93, 8:
  Rozumeycze glupi w ludzoch a szaleni nekedi baczicze (stulti aliquando sapite)
  [Rozumiejcie, głupi w ludzioch a szaleni niekiedy baczycie (stulti aliquando sapite)]

Derived terms

noun

baczenie

Descendants

Polish: baczyć
Silesian: bŏczyć
→ Old Ruthenian: ба́чити (báčiti), ба́чыти (báčyti)
- Belarusian: ба́чыць (báčycʹ)
- Carpathian Rusyn: ба́чити (báčyty)
- Ukrainian: ба́чити (báčyty)
- → Lithuanian: bõčyti
- → Middle Russian: ба́чить (báčitʹ)
  - Russian: ба́чить (báčitʹ) (archaic)
→? Czech: báčiť (dialectal)
→? Old Slovak: *báčiť
- Pannonian Rusyn: бачиц (bačic)
  - →? Serbo-Croatian:
    Cyrillic script: ба́чити
    
    Latin script: báčiti
- Slovak: báčiť, bačic (dialectal)
Pomeranian:
- → Kashubian: baczëc
- → Slovincian: baczic

References

^ Boryś, Wiesław (2005) “baczyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
^ Sławski, Franciszek (1958-1965) “baczyć”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego

B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “baczyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “baczyć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish baczyć. By surface analysis, back-formation from obaczyć.

Pronunciation

IPA^(key): /ˈba.t͡ʂɘt͡ɕ/

(Middle Polish) IPA^(key): /bɒ.t͡ʂɨt͡ɕ/
(Lesser Poland):
- (Goral):
  - (Żywiec) IPA^(key): /ˈba.t͡ʂɘt͡ɕ/

Audio: (file)
Rhymes: -at͡ʂɘt͡ɕ
Syllabification: ba‧czyć

Verb

baczyć impf

(intransitive, literary) to heed, to pay attention to, to mind [with na (+ accusative) ‘to what’]
nie bacząc na cenę ― no matter the cost

nie bacząc na koszty ― sparing no expense

baczyć na groźbę ― to heed a threat

baczyć na niebezpieczeństwo ― to recognize a danger

baczyć na konsekwencje ― to be wary of the consequences

baczyć na etykietę ― to mind one's manners
(transitive, obsolete) to see, to observe
(transitive, obsolete) to consider, to take into consideration
(intransitive, obsolete) to take care of, to remember [with o (+ locative) ‘of what’]
(transitive, obsolete or dialectal, Żywiec) to remember, to recall
Alternative form: (dialectal) bacyć
(intransitive, obsolete) to think
Synonym: myśleć
(transitive, Middle Polish) to watch over, to guard
(transitive, Middle Polish) to apply; to sustain
(transitive, Middle Polish) to consider (to ponder over)
Synonym: rozważać
(transitive, Middle Polish) to heed (to hear or listen to what someone is saying)
(transitive, Middle Polish) to consider as bad
(transitive, Middle Polish) to consider, to opine
Synonyms: być zdania, mniemać, sądzić, uważać
(transitive, Middle Polish) to conclude (to draw a conclusion)
Synonym: wnioskować
(transitive, Middle Polish) to foresee, to expect
(transitive, Middle Polish) to forgive, to show mercy
(transitive, Middle Polish) to heed, to beware (to be alert and guarding)
(Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[5], page 250c:
  Noto, Známionuyę/ Cechuyę/ też baczę/ Bierzę ſobie na myśl/ też ſromocę
  [Noto, Znamionuję/ Cechuję/ też baczę/ Bierzę sobie na myśl/ też sromocę]
(reflexive with się, obsolete) to come around, to come to one's senses
Synonym: opamiętywać się
(reflexive with się, Middle Polish) to notice, to catch sight of
(reflexive with się, Middle Polish) to be knowledgeable in something
Synonym: znać się
(reflexive with się, Middle Polish) to watch, to guard, to keep an eye on
(reflexive with się, Middle Polish) to consider oneself as
Synonym: uważać się
(reflexive with się, Middle Polish) to concern (to be about)
Synonym: dotyczyć
(reflexive with się, Middle Polish) to come out, to turn out to be; to appear
(reflexive with się, Middle Polish) to see or observe oneself, to sense oneself
(reflexive with się, Middle Polish) to confess, to confide
Synonyms: przyznawać, zwierzać się
(reflexive with się, Middle Polish) to strive for; to be tempted by
(reflexive with się, Middle Polish) to be heeded (to be taken into consideration)

Conjugation

Conjugation of baczyć impf
	person	singular			plural
	person	masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		baczyć
present tense	1^st	baczę			baczymy
	2^nd	baczysz			baczycie
	3^rd	baczy			baczą
	impersonal	baczy się
past tense	1^st	baczyłem, -(e)m baczył	baczyłam, -(e)m baczyła	baczyłom, -(e)m baczyło	baczyliśmy, -(e)śmy baczyli	baczyłyśmy, -(e)śmy baczyły
	2^nd	baczyłeś, -(e)ś baczył	baczyłaś, -(e)ś baczyła	baczyłoś, -(e)ś baczyło	baczyliście, -(e)ście baczyli	baczyłyście, -(e)ście baczyły
	3^rd	baczył	baczyła	baczyło	baczyli	baczyły
	impersonal	baczono
future tense	1^st	będę baczył, będę baczyć	będę baczyła, będę baczyć	będę baczyło, będę baczyć	będziemy baczyli, będziemy baczyć	będziemy baczyły, będziemy baczyć
	2^nd	będziesz baczył, będziesz baczyć	będziesz baczyła, będziesz baczyć	będziesz baczyło, będziesz baczyć	będziecie baczyli, będziecie baczyć	będziecie baczyły, będziecie baczyć
	3^rd	będzie baczył, będzie baczyć	będzie baczyła, będzie baczyć	będzie baczyło, będzie baczyć	będą baczyli, będą baczyć	będą baczyły, będą baczyć
	impersonal	będzie baczyć się
conditional	1^st	baczyłbym, bym baczył	baczyłabym, bym baczyła	baczyłobym, bym baczyło	baczylibyśmy, byśmy baczyli	baczyłybyśmy, byśmy baczyły
	2^nd	baczyłbyś, byś baczył	baczyłabyś, byś baczyła	baczyłobyś, byś baczyło	baczylibyście, byście baczyli	baczyłybyście, byście baczyły
	3^rd	baczyłby, by baczył	baczyłaby, by baczyła	baczyłoby, by baczyło	baczyliby, by baczyli	baczyłyby, by baczyły
	impersonal	baczono by
imperative	1^st	niech baczę			baczmy
	2^nd	bacz			baczcie
	3^rd	niech baczy			niech baczą
active adjectival participle		baczący	bacząca	baczące	baczący	baczące
passive adjectival participle		baczony	baczona	baczone	baczeni	baczone
contemporary adverbial participle		bacząc
verbal noun		baczenie

Derived terms

adjective

baczny

adverb

bacznie

noun

baczność

verbs

baczyć

Old Polish

Etymology

Pronunciation

Verb

Derived terms

Descendants

References

Further reading

Polish

Etymology

Pronunciation

Verb

Conjugation

Derived terms

Further reading