तक्षति

Sanskrit

Etymology

From Proto-Indo-Aryan *táṭṣati, from Proto-Indo-Iranian *táćšati, from Proto-Indo-European *tḗtḱ-ti ~ *tétḱ-n̥ti, from *tetḱ- (“to create, cut”). Cognate with Avestan 𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬙𐬁𐬱𐬙𐬌 (auui tāšti). Compare also Old Armenian տաշեմ (tašem), an Iranian borrowing.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /tɐ́k.ʂɐ.ti/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈt̪ɐk.ʂɐ.t̪i/

Verb

तक्षति • (tákṣati) third-singular indicative (class 1, type P, root तक्ष्)

1. to form by cutting, plane, chisel, chop
2. to cut, split
3. to fashion, form (out of wood etc.), make, create
4. to form in the mind, invent
5. to make (any one young; +double accusative), make able or prepare for (+ dative)
6. (mathematics) to reduce by dividing
7. to skin

Conjugation

Present: तक्षति (tákṣati), तक्षते (tákṣate)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	तक्षति tákṣati	तक्षतः tákṣataḥ	तक्षन्ति tákṣanti	तक्षते tákṣate	तक्षेते tákṣete	तक्षन्ते tákṣante
Second	तक्षसि tákṣasi	तक्षथः tákṣathaḥ	तक्षथ tákṣatha	तक्षसे tákṣase	तक्षेथे tákṣethe	तक्षध्वे tákṣadhve
First	तक्षामि tákṣāmi	तक्षावः tákṣāvaḥ	तक्षामः / तक्षामसि¹ tákṣāmaḥ / tákṣāmasi¹	तक्षे tákṣe	तक्षावहे tákṣāvahe	तक्षामहे tákṣāmahe
Imperative
Third	तक्षतु tákṣatu	तक्षताम् tákṣatām	तक्षन्तु tákṣantu	तक्षताम् tákṣatām	तक्षेताम् tákṣetām	तक्षन्ताम् tákṣantām
Second	तक्ष tákṣa	तक्षतम् tákṣatam	तक्षत tákṣata	तक्षस्व tákṣasva	तक्षेथाम् tákṣethām	तक्षध्वम् tákṣadhvam
First	तक्षाणि tákṣāṇi	तक्षाव tákṣāva	तक्षाम tákṣāma	तक्षै tákṣai	तक्षावहै tákṣāvahai	तक्षामहै tákṣāmahai
Optative/Potential
Third	तक्षेत् tákṣet	तक्षेताम् tákṣetām	तक्षेयुः tákṣeyuḥ	तक्षेत tákṣeta	तक्षेयाताम् tákṣeyātām	तक्षेरन् tákṣeran
Second	तक्षेः tákṣeḥ	तक्षेतम् tákṣetam	तक्षेत tákṣeta	तक्षेथाः tákṣethāḥ	तक्षेयाथाम् tákṣeyāthām	तक्षेध्वम् tákṣedhvam
First	तक्षेयम् tákṣeyam	तक्षेव tákṣeva	तक्षेम tákṣema	तक्षेय tákṣeya	तक्षेवहि tákṣevahi	तक्षेमहि tákṣemahi
Subjunctive
Third	तक्षात् / तक्षाति tákṣāt / tákṣāti	तक्षातः tákṣātaḥ	तक्षान् tákṣān	तक्षाते / तक्षातै tákṣāte / tákṣātai	तक्षैते tákṣaite	तक्षन्त / तक्षान्तै tákṣanta / tákṣāntai
Second	तक्षाः / तक्षासि tákṣāḥ / tákṣāsi	तक्षाथः tákṣāthaḥ	तक्षाथ tákṣātha	तक्षासे / तक्षासै tákṣāse / tákṣāsai	तक्षैथे tákṣaithe	तक्षाध्वै tákṣādhvai
First	तक्षाणि tákṣāṇi	तक्षाव tákṣāva	तक्षाम tákṣāma	तक्षै tákṣai	तक्षावहै tákṣāvahai	तक्षामहै tákṣāmahai
Participles
	तक्षत् tákṣat			तक्षमाण tákṣamāṇa
Notes	The subjunctive is only used in Vedic Sanskrit. ¹Vedic

Imperfect: अतक्षत् (átakṣat), अतक्षत (átakṣata)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	अतक्षत् átakṣat	अतक्षताम् átakṣatām	अतक्षन् átakṣan	अतक्षत átakṣata	अतक्षेताम् átakṣetām	अतक्षन्त átakṣanta
Second	अतक्षः átakṣaḥ	अतक्षतम् átakṣatam	अतक्षत átakṣata	अतक्षथाः átakṣathāḥ	अतक्षेथाम् átakṣethām	अतक्षध्वम् átakṣadhvam
First	अतक्षम् átakṣam	अतक्षाव átakṣāva	अतक्षाम átakṣāma	अतक्षे átakṣe	अतक्षावहि átakṣāvahi	अतक्षामहि átakṣāmahi

Related terms

• ताष्टि (tā́ṣṭi) (class 2 verb from the same root)

Descendants

• Dardic:
  • Kashmiri: tachun

    Arabic script: تَچھُک

    Devanagari script: तछुन

  • Khowar: توچھک (točhik)
• Pali: tacchati, tacchēti
• Prakrit: 𑀢𑀘𑁆𑀙𑀇 (tacchaï), 𑀘𑀘𑁆𑀙𑀇 (cacchaï), 𑀘𑀁𑀙𑀇 (caṃchaï)
  • Central:
    • Hindustani: cā̃chnā
      • Hindi: चाँछना
      • Urdu: چانچھنا
  • Eastern:
    • Bengali: চাঁছা (cãcha)
    • Bihari:
      • Bhojpuri: चाँछल (cā̃chal)
    • Odia: ଟାଞ୍ଛିବା (ṭāñchibā), ଚାଞ୍ଛିବା (cāñchibā), ଛାଞ୍ଚିବା (chāñcibā)
  • Northern:
    • Kumaoni: ताछ्णो (tāchṇo)
    • Nepali: ताछ्नु (tāchnu)
  • Northwestern:
    • Punjabi: tacchṇā

      Gurmukhi script: ਤੱਛਣਾ

      Shahmukhi script: تچھنا

  • Southern:
    • Marathi: तासणे (tāsṇe)
    • Sinhalese: සහිනවා (sahinawā), හහිනවා (hahinawā)
  • Western:
    • Gujarati: તાછવું (tāchvũ)

References

• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “takṣati”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press