biegun

See also: Biegun

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *běgunъ. By surface analysis, bieg +‎ -un. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /bjɛɡun/
• IPA^(key): (15^th CE) /bjɛɡun/

Noun

biegun m pers

1. (attested in Greater Poland) messenger, courier (someone whose job is carrying messages)
   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 30, 6:

     Pospyeszily syø byegunowye z lysti

     [Pośpieszyli się biegunowie z listy]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 36v:

     Cursor eyn lauffer czyekącz byegvn

     [Cursor eyn lauffer ciekacz biegun]

2. (attested in Greater Poland) vagrant, vagabond
   • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎^[2], Lubiń, page 3:

     Byegvn pedivagus

     [Biegun pedivagus]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 97v:

     Pedivagus byegvn

     [Pedivagus biegun]

3. renegade
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 67:

     Byegvn a. nyevstaviczny apostata

     [Biegun aut nieustawiczny apostata]

Derived terms

(nouns):

• biegunka

Descendants

• Polish: biegunka

References

• Boryś, Wiesław (2005) “biegun”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “biegun”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “biegun”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “biegun”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• K. Nitsch, editor (1953), “biegun”, in Słownik staropolski‎^[3] (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 88
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “biegun”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “biegun”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Alternative forms

• biegan, biegon (Middle Polish)

Etymology

Inherited from Old Polish biegun. By surface analysis, bieg +‎ -un. Sense 1, sense 2 and sense 3 are semantic loans from Greek πόλος (pólos). Doublet of Bihun.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈbjɛ.ɡun/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈbjɛ.ɡun/
• (Masovia):
  • (Near Masovian) IPA^(key): /ˈbjɛ.ɡun/
• (Lesser Poland):
  • (Przemyśl) IPA^(key): [ˈbjɛ.ɡun]

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɛɡun
• Syllabification: bie‧gun
• Homophone: Biegun

Noun

biegun m inan (related adjective biegunowy)

2. (geography) pole (extreme of an axis)
4. pole (magnetic point)
6. (electricity) pole (contact on an electrical device, such as a battery, at which electric current enters or leaves)

   dodatni biegun ― positive pole

   ujemny biegun ― negative pole

7. (geometry) pole (fixed point relative to other points or lines)
8. pole (something opposite to something else)

   przeciwległy/przeciwny/przeciwstawny biegun ― the oppositepole

   skrajny biegun ― an extreme pole

   biegun polityczny ― a political pole

   biegun społeczny ― a socail pole

   oscylować między biegunami ― to oscilate between poles

   plasować się na biegunie ― to be placed in a pole

   znajdować się na biegunie ― to be in a pole

9. pole, heart, hub, center (place where a phenomenon occurs at its highest intensity)

   biegun biedy/nędzy ― a pole of poverty

   biegun bogactwa ― a pole of wealth

   biegun ciepła ― a heat pole

   biegun zimna ― a cold pole

   biegun wzrostu ― a growthpole

10. rocker (arched piece at the base of something, i.e. a chair, that allows it to rock)

    Hypernym: płoza

    fotel na biegunach ― rocking chair

    konik/koń na biegunach ― rocking horse

    zabawki na biegunach ― rocking toy

11. (Near Masovian, milling) upper, thicker millstone rotating on a stationary saucer
12. (obsolete or dialectal, Przemyśl, architecture) peg (that which a door or gate, etc., swings)

    Synonym: czop

13. (obsolete, mechanical engineering) nut (for a bolt)

    Synonym: mutra

Declension

Declension of biegun

	singular	plural
nominative	biegun	bieguny
genitive	bieguna	biegunów
dative	biegunowi	biegunom
accusative	biegun	bieguny
instrumental	biegunem	biegunami
locative	biegunie	biegunach
vocative	biegunie	bieguny

Noun

biegun m animal

1. (archaic) runner (fast saddle horse or steed)

Declension

Declension of biegun

	singular	plural
nominative	biegun	bieguny
genitive	bieguna	biegunów
dative	biegunowi	biegunom
accusative	bieguna	bieguny
instrumental	biegunem	biegunami
locative	biegunie	biegunach
vocative	biegunie	bieguny

Noun

biegun m pers

1. (Christianity) member of the Beguny subgroup of the Bezpopovtsy
2. (obsolete) non-guild worker (non-guild craftsman who performs a craft without the guild's permission)
3. (obsolete) runner (one who runs)

   Synonym: biegacz

4. (obsolete) arbiter; moderator

   Synonyms: arbiter, pośrednik

5. (obsolete) investigative police agent
6. (Middle Polish) wanderer; homeless person; vagabond,; rogue; exile; pilgrim; beggar
7. (Middle Polish) procurer; suitor
8. (Middle Polish) messenger, courier (someone whose job is carrying messages)

   Synonym: goniec

9. (Middle Polish) fugitive

   Synonym: zbieg

Declension

Declension of biegun

	singular	plural
nominative	biegun	bieguni/bieguny (deprecative)
genitive	bieguna	biegunów
dative	biegunowi	biegunom
accusative	bieguna	biegunów
instrumental	biegunem	biegunami
locative	biegunie	biegunach
vocative	biegunie	bieguni

Derived terms

(nouns):

• biegun wzrostu
• biegunka

Related terms

(adjectives):

• biegły
• biegnikowy
• biegowy

(adverbs):

• biegle
• biegowo
• biegunowo

(nouns):

• bieg
• biegacz
• biegaczka
• bieganina
• biegła
• biegłość
• biegły
• biegnik
• biegówka
• biegunowość
• biegus

(verbs):

• biec impf
• biegać impf

Collocations

geographic pole

• geograficzny biegun ― geographic pole
• ziemski biegun ― Earth’s pole
• biegun południowy ― south pole
• biegun północny ― north pole
• biegun Ziemi ― Earth’s pole
• odkrywca bieguna ― the discoverer of a pole
• zdobywca bieguna ― one who has reached a pole
• okolice biegunów ― the regions of poles
• zmiana biegunów ― a change of poles
• droga na biegun ― the way to a pole
• marsz na biegun ― a march to a pole
• podróż na biegun ― a journey to a pole
• wycieczka na biegun ― a trip to a pole
• wyprawa na biegun ― an expedition to a pole
• lodowce na biegunach ― glaciers on the poles
• osiągnąć/zdobyć biegun ― to reach a pole
• dojść/dolecieć/dotrzeć na biegun ― to get to pole
• pójść na biegun ― to go to a pole
• wyruszyć na biegun ― to head out to a pole
• przelecieć nad biegunem ― to fly over a pole
• stać na biegunie ― to stand on a pole
• biegun południowy ― south pole
• biegun północny ― north pole
• biegun magnesu ― the pole of a magnet

Further reading

• biegun in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• biegun in Polish dictionaries at PWN
• biegun in PWN's encyclopedia
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “biegun”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “BIEGUN”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 11.06.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “biegun”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “biegun”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “biegun”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 149
• Władysław Matlakowski (1891) “biegun”, in “Zbiór wyrazów ludowych dawnej ziemi czerskiej”, in Sprawozdania Komisyi Językowej Akademii Umiejętności, volume 4, Krakow: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, page 362
• Aleksander Saloni (1899) “biegun”, in “Lud wiejski w okolicy Przeworska”, in M. Arct, E. Lubowski, editors, Wisła : miesięcznik gieograficzno-etnograficzny (in Polish), volume 13, Warsaw: Artur Gruszecki, page 237