staðr

Old Norse

Etymology 1

Inherited from Proto-Germanic *stadiz (“place, location”). Cognate with Old English stede (whence English stead), Old Frisian stede, Old Saxon stedi, Old Dutch stede, stat (whence Dutch stad), Old High German stat, Gothic 𐍃𐍄𐌰𐌸𐍃 (staþs).

Pronunciation

• (12th century Icelandic) IPA^(key): /ˈstɑðr̩/

Noun

staðr m (genitive staðar, plural staðir)

1. place, spot, abode
   • Vǫluspá, verse 5, lines 9-10, in 1867, S. Bugge, Norrœn fornkvæði: Sæmundar Edda hins fróða. Christiania, page 2:

     […] stjǫrnur þat né vissu / hvar þær staði áttu.

     […] stars knew not / where their places were.

2. city, town, palace
   • Separate Saga of St. Olaf 24, in 1853, P. A. Munch, C. R. Unger, Saga Olafs konungs ens Helga. Copenhagen, page 21:

     […] þa er þeir helldo til Cantarabyrgis oc bavrðvz þar til þess er þeir unno staðinn.

     […] then they went to Canterbury and stood there until they were allowed into the town.

3. stop, pause, hesitation
   • Saga Hákonar Hákonarsonar 198, in 1835, F. Magnússon, C.C. Rafn, Fornmanna sögur. Volume IX, Copenhagen, page 461:

     […] þeim varð staðr á um andsvörin, ok þóttust sjá, til hvers ætlat var.

     […] they hesitated before giving an answer, and recognized what he was up to.

4. (Christianity) church, see, convent
   • Saga Hákonar Hákonarsonar 126, in 1835, F. Magnússon, C. C. Rafn, Fornmanna sögur. Volume IX, Copenhagen, page 369:

     […] þá hríngðu þeir herklukkunni at höfuðkirkjunni á staðinum.

     […] they rang the bells of the convent's cathedral.

5. elasticity (of steel)
   • Svarfdæla saga 2, in 1830, A. Þorgilsson, Þ. Guðmundsson, Íslendínga sögur. Volume II, Copenhagen, page 118:

     […] þá lét hann aptr hlaupa, ok var þá úr allr staðrinn; […]

     […] then he let go [of the point of the sword], and then [the sword] sprang in all its elasticity; […]

6. mark, print
   • Ólafs saga Tryggvasonar 236, in 1860, G. Vigfússon, C. R. Unger, Flateyjarbók: En samling af norske konge-sagaer. Volume I, Christiania, page 283:

     […] ok sa þar önguann stad þeirra tidenda er þar hofdu uordit […]

     […] and saw no traces of them having been there […]

Declension

Declension of staðr (strong i-stem, ar-genitive)

masculine	singular		plural
	indefinite	definite	indefinite	definite
nominative	staðr	staðrinn	staðir	staðirnir
accusative	stað	staðinn	staði	staðina
dative	stað, staði	staðinum	stǫðum	stǫðunum
genitive	staðar	staðarins	staða	staðanna

Derived terms

• staða (“standing, position”)
• staðarforráð (“convent administration”)
• staðarfólk (“townsfolk”)
• staðarprestr (“parish priest”)
• staðarsetning (“establishment of a convent”)
• staðfastliga (“steadfastly”)
• staðfastligr (“steadfast”)
• staðfastr (“abiding, steadfast”)
• staðfesta (“make firm, steadfast; firmness, abode”)
• staðfesti (“steadfastness”)
• staðfesting (“confirmation”)
• staðfestr (“steadfast”)
• staðfestubréf (“deed of confirmation”)
• staðfestulauss (“without a fixed abode”)
• staðgóðr (“well-tempered”)
• staðhǫgg (“a good hit”)
• staðlausa (“absurdity, folly”)
• staðlauss (“timid, unsteady”)
• staðleysi (“unsteadiness”)
• staðligr (“local; steadfast”)
• staðlyndr (“stubborn”)
• staðnefna (“to determine”)
• staðramr (“steadfast”)
• staðremi (“steadfastness”)
• staðráða (“to determine”)
• staðþrotinn (“quite exhausted”)

Descendants

• Icelandic: staður
• Faroese: staður
• Norn: sta
• Norwegian Nynorsk: stad, (dialectal) stad’e
• Elfdalian: stað
• Old Swedish: staþer
  • Swedish: stad
    • → Finnish: Stadi
• Old Danish: stath n, stæth n
  • Danish: stad c (“city”), sted n (“place”)
    • Norwegian Bokmål: stad m, sted n
  • Scanian: stað
• Old Gutnish: steþr
  • Gutnish: städ

Further reading

• Richard Cleasby, Guðbrandur Vigfússon (1874) “staðr”, in An Icelandic-English Dictionary, 1st edition, Oxford: Oxford Clarendon Press, page 586
• Zoëga, Geir T. (1910) “staðr”, in A Concise Dictionary of Old Icelandic, Oxford: Clarendon Press, page 401; also available at the [https://archive.org/stream/concisedictionar001857

1. page/401 Internet Archive]

Etymology 2

From Proto-Germanic *stadaz. Ultimately from Proto-Indo-European *steh₂- (“to stand”).

Adjective

staðr

1. restive (of a horse)

Declension

    Strong declension of staðr

singular	masculine	feminine	neuter
nominative	staðr	stǫð	staðt
accusative	staðan	staða	staðt
dative	stǫðum	staðri	stǫðu
genitive	staðs	staðrar	staðs
plural	masculine	feminine	neuter
nominative	staðir	staðar	stǫð
accusative	staða	staðar	stǫð
dative	stǫðum	stǫðum	stǫðum
genitive	staðra	staðra	staðra

    Weak declension of staðr

singular	masculine	feminine	neuter
nominative	staði	staða	staða
accusative	staða	stǫðu	staða
dative	staða	stǫðu	staða
genitive	staða	stǫðu	staða
plural	masculine	feminine	neuter
nominative	stǫðu	stǫðu	stǫðu
accusative	stǫðu	stǫðu	stǫðu
dative	stǫðum	stǫðum	stǫðum
genitive	stǫðu	stǫðu	stǫðu

    Declension of comparative of staðr

singular	masculine	feminine	neuter
nominative	staðari	staðari	staðara
accusative	staðara	staðari	staðara
dative	staðara	staðari	staðara
genitive	staðara	staðari	staðara
plural	masculine	feminine	neuter
nominative	staðari	staðari	staðari
accusative	staðari	staðari	staðari
dative	stǫðurum	stǫðurum	stǫðurum
genitive	staðari	staðari	staðari

    Strong declension of superlative of staðr

singular	masculine	feminine	neuter
nominative	staðastr	stǫðust	staðast
accusative	staðastan	staðasta	staðast
dative	stǫðustum	staðastri	stǫðustu
genitive	staðasts	staðastrar	staðasts
plural	masculine	feminine	neuter
nominative	staðastir	staðastar	stǫðust
accusative	staðasta	staðastar	stǫðust
dative	stǫðustum	stǫðustum	stǫðustum
genitive	staðastra	staðastra	staðastra

    Weak declension of superlative of staðr

singular	masculine	feminine	neuter
nominative	staðasti	staðasta	staðasta
accusative	staðasta	stǫðustu	staðasta
dative	staðasta	stǫðustu	staðasta
genitive	staðasta	stǫðustu	staðasta
plural	masculine	feminine	neuter
nominative	stǫðustu	stǫðustu	stǫðustu
accusative	stǫðustu	stǫðustu	stǫðustu
dative	stǫðustum	stǫðustum	stǫðustum
genitive	stǫðustu	stǫðustu	stǫðustu

Descendants

• Icelandic: staður

Further reading

• Zoëga, Geir T. (1910) “staðr”, in A Concise Dictionary of Old Icelandic, Oxford: Clarendon Press, page 402; also available at the [https://archive.org/stream/concisedictionar001857

1. page/402 Internet Archive]