otworzyć

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *otъvoriti. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /ɔtfɔr̝it͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /ɔtfɔr̝it͡ɕ/

Verb

[edit]

otworzyć pf (imperfective otwierać or otwarzać)

  1. (attested in Masovia, Lesser Poland) to open (to make something accessible or allow for passage by moving from a shut position)
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[1], 8, 6:
      A gdisz bilo po [d]trzydzeszczy dny, otworzil Noe ok[o]no (aperiens Noe fenestram), ges to bil w korabyu vczynyl, a wipuszczyl gawrona
      [A gdyż było pod trzydzieści dni, otworzył Noe ok[o]no (aperiens Noe fenestram), jeż to był w korabiu uczynił, a wypuścił gawrona]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 78:
      Chczemy, aby przerzeczone kszągy wyelkego wyecza y dzeye poth zamkem trzech klvczow oththychmyasth chowany, kthorich klvczow sządza geden a drvgy pothsządek... mayą myecz y chowacz, any slvsza genemv przes drvgych przerzeczony zamek othworzicz (clausuram praedictam aperire)
      [Chcemy, aby przerzeczone księgi wielkiego wieca i dzieje pod zamkiem trzech kluczow ottychmiast chowany, ktorych kluczow sędzia jeden a drugi podsędek... mają mieć i chować ani słusza jenemu przez drugich przerzeczony zamek otworzyć (clausuram praedictam aperire)]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 5, 11:
      Grob otworzoni (sepulcrum patens) iest gich gardlo
      [Grob otworzony (sepulcrum patens) jest jich gardło]
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[3], 4, 11:
      Bødzesz przeklyøti na szemy, istocz gest otworzyla swa vsta (quae aperuit os suum) a przyyøla krew brata twego
      [Przeto będziesz przeklęty na ziemi, jiż toć jest otworzyła swa usta (quae aperuit os suum) a przyjęła krew brata twego]
    • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 307:
      Y dany są yemv kszyagy Ysayasza proroka. A gdy odphorzyl kszyagy (ut revolvit librum Luc 4, 17), nalyasl myescze, gdzye napysano bylo
      [I dany są mu ksiegi Isaijasza proroka, a gdy otworzył księgi (ut revolvit librum Luc 4, 17), nalazł mieśce, gdzie napisano było]
  2. (attested in Lesser Poland) to open; to reveal; to explain
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 48, 4:
      Naclonø w podobenstwo vcho moie, otworzø w szaltarzu poloszene moie (aperiam in psalterio propositionem meam)
      [Nakłonię w podobieństwo ucho moje, otworzę w żałtarzu położenie moje (aperiam in psalterio propositionem meam)]
  3. (attested in Lesser Poland) to open (of body parts, to make open)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 13:
      Otworzili sø na mø vsta swoia (aperuerunt super me os suum) iaco lew chwataiøcy y riczøcy
      [Otworzyli są na mię usta swoja (aperuerunt super me os suum) jako lew chwatający i ryczący]
    • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[6], 6, 40:
      Otworzta syø, proszø, oczi twoy (aperiantur... oculi tui) a vszi twoy posluchayta ku modlytwye
      [Otworzta się, proszę, oczy twoi (aperiantur... oculi tui) a uszy twoi posłuchajta ku modlitwie]
  4. (figuratively, attested in Krakow) to open (to give or restore i.e. mouth, eyes, ears functionality)
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 13:
      Onemal iesm y ne otworzil iesm (obmutui et non aperui) vst mogich, bo ies ti kazal
      [Oniemiał jeśm i nie otworzył jeśm (obmutui et non aperui) ust mojich, bo jeś ty kazał]
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[8], 3, 5:
      Otworzø szø oczy wasze (aperientur oculi vestri) a bødzeczye iako bogowye wyedzøcz dobre i zle
      [Otworzą się oczy wasze (aperientur oculi vestri) a będziecie jako bogowie wiedząc dobre i złe]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[9], [10], [11], volume XXIV, page 74:
      Ait: Effeta, *otworcze są, quod est adaperire. Et statim aperte sunt, otworzili [sie ?] aures eius (Marc 7, 34. 35)
      [Ait: Effeta, otworzcie się, quod est adaperire. Et statim aperte sunt, otworzyły [sie ?] aures eius (Marc 7, 34. 35)]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
adverbs
nouns

Descendants

[edit]
  • Polish: otworzyć
  • Silesian: ôtworzić

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “otworzyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “otworzyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “otworzyć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “otworzyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish otworzyć. Sense 7 is a semantic loan from English open.

Pronunciation

[edit]
 
  • IPA(key): /ɔˈtfɔ.ʐɘt͡ɕ/
  • (Middle Polish) IPA(key): (16th c.) /ɔˈtfɔ.r̝ɨt͡ɕ/, (17th–18th c.) /ɔˈtfɔ.ʐɨt͡ɕ/
  • Audio 1; “otworzyć”:(file)
  • Audio 2; “otworzyć”:(file)
  • Audio 3; “otworzyć się”:(file)
  • Rhymes: -ɔʐɘt͡ɕ
  • Syllabification: o‧two‧rzyć

Verb

[edit]

otworzyć pf (imperfective otwierać)

  1. (transitive) to open (to make the inside of something accessible or allow for passage by moving from a shut position) [with instrumental ‘with what’]
    Synonyms: odemknąć, rozewrzeć, roztworzyć
    Antonyms: przymknąć, zamknąć
    1. (transitive) to unlock (to use a key to open)
  2. (transitive) to open (to spread; to expand into an open or loose position)
    Synonyms: rozchylić, rozewrzeć, rozpostrzeć, roztworzyć
    Antonym: zamknąć
  3. (transitive) to open (to give access to) [with dla (+ genitive) ‘for whom’]
    Synonym: udostępnić
    Antonym: zamknąć
  4. (transitive) to open (to make accessible to customers or clients)
    Synonyms: rozpocząć, roztworzyć
    Antonym: zamknąć
  5. (transitive) to open (to enter upon, begin) [with instrumental ‘with what’]
    Antonym: zamknąć
  6. (transitive) to start (to be at the beginning of a list or series of events)
    Synonym: rozpocząć
    Antonym: zamknąć
  8. (transitive, computing) to open (to connect to a resource (a file, document, etc.) for viewing or editing)
    Antonym: zamknąć
  9. (transitive, medicine) to open (to cut apart)
    Antonym: zamknąć
  10. (transitive) to open (to make something achievable or understandable) [with przed (+ instrumental) ‘for whom’]
    Synonym: przybliżyć
    Antonym: zamknąć
  11. (transitive, colloquial) to open; to turn on (to cause a device to function)
    Synonym: włączyć
    Antonyms: wyłączyć, zamknąć
  12. (transitive) to open (to cause someone to become interested or aware of something) [with na (+ accusative) ‘to what’]
    Antonym: zamknąć
  13. (transitive, Middle Polish) to turn (to send a particular direction)
  14. (reflexive with się) to open (to give access to the inside of something by being a passage)
    Synonyms: odemknąć się, rozewrzeć się, roztworzyć się
    Antonyms: przymknąć się, zamknąć się
  15. (reflexive with się) to open (to be spread; to be expanded into an open or loose position)
    Synonyms: rozchylić się, rozewrzeć się, rozpostrzeć się, roztworzyć się
    Antonym: zamknąć się
  16. (reflexive with się) to open (to become accessible to customers or clients) [with przed (+ instrumental) ‘for whom’]
    Antonym: zamknąć się
  17. (reflexive with się) to open (to begin conducting business)
    Antonym: zamknąć się
  18. (reflexive with się) to open (to be fully seen or visible) [with przed (+ instrumental) ‘for/in front of/before whom’], [with na (+ accusative) ‘to what’]
    Synonyms: rozewrzeć się, ukazać się
  19. (reflexive with się, computing) to open (of a file, document, etc., to become visiable or editable)
    Synonyms: się, się, się
    Antonym: zamknąć się
  20. (reflexive with się) to open (of i.e. a wound, to begin bleeding or festering again)
    Antonym: zagoić się
  21. (reflexive with się) to open (to become achievable or understandable) [with przed (+ instrumental) ‘for whom’]
  22. (reflexive with się) to open (to reveal one's true intentions or feelings)
    Synonyms: odblokować się, odsłonić się
  23. (reflexive with się) to open (to become interested or aware of something) [with na (+ accusative) ‘to what’]
    Synonym: roztworzyć się

Conjugation

[edit]
Conjugation of otworzyć pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive otworzyć
future tense 1st otworzę otworzymy
2nd otworzysz otworzycie
3rd otworzy otworzą
impersonal otworzy się
past tense 1st otworzyłem,
-(e)m otworzył 		otworzyłam,
-(e)m otworzyła 		otworzyłom,
-(e)m otworzyło 		otworzyliśmy,
-(e)śmy otworzyli 		otworzyłyśmy,
-(e)śmy otworzyły
2nd otworzyłeś,
-(e)ś otworzył 		otworzyłaś,
-(e)ś otworzyła 		otworzyłoś,
-(e)ś otworzyło 		otworzyliście,
-(e)ście otworzyli 		otworzyłyście,
-(e)ście otworzyły
3rd otworzył otworzyła otworzyło otworzyli otworzyły
impersonal otwarto
conditional 1st otworzyłbym,
bym otworzył 		otworzyłabym,
bym otworzyła 		otworzyłobym,
bym otworzyło 		otworzylibyśmy,
byśmy otworzyli 		otworzyłybyśmy,
byśmy otworzyły
2nd otworzyłbyś,
byś otworzył 		otworzyłabyś,
byś otworzyła 		otworzyłobyś,
byś otworzyło 		otworzylibyście,
byście otworzyli 		otworzyłybyście,
byście otworzyły
3rd otworzyłby,
by otworzył 		otworzyłaby,
by otworzyła 		otworzyłoby,
by otworzyło 		otworzyliby,
by otworzyli 		otworzyłyby,
by otworzyły
impersonal otwarto by
imperative 1st niech otworzę otwórzmy
2nd otwórz otwórzcie
3rd niech otworzy niech otworzą
passive adjectival participle otwarty otwarta otwarte otwarci otwarte
anterior adverbial participle otworzywszy
verbal noun otwarcie

or rarely

Conjugation of otworzyć pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive otworzyć
future tense 1st otworzę otworzymy
2nd otworzysz otworzycie
3rd otworzy otworzą
impersonal otworzy się
past tense 1st otwarłem,
-(e)m otwarł 		otwarłam,
-(e)m otwarła 		otwarłom,
-(e)m otwarło 		otwarliśmy,
-(e)śmy otwarli 		otwarłyśmy,
-(e)śmy otwarły
2nd otwarłeś,
-(e)ś otwarł 		otwarłaś,
-(e)ś otwarła 		otwarłoś,
-(e)ś otwarło 		otwarliście,
-(e)ście otwarli 		otwarłyście,
-(e)ście otwarły
3rd otwarł otwarła otwarło otwarli otwarły
impersonal otworzono
conditional 1st otwarłbym,
bym otwarł 		otwarłabym,
bym otwarła 		otwarłobym,
bym otwarło 		otwarlibyśmy,
byśmy otwarli 		otwarłybyśmy,
byśmy otwarły
2nd otwarłbyś,
byś otwarł 		otwarłabyś,
byś otwarła 		otwarłobyś,
byś otwarło 		otwarlibyście,
byście otwarli 		otwarłybyście,
byście otwarły
3rd otwarłby,
by otwarł 		otwarłaby,
by otwarła 		otwarłoby,
by otwarło 		otwarliby,
by otwarli 		otwarłyby,
by otwarły
impersonal otworzono by
imperative 1st niech otworzę otwórzmy
2nd otwórz otwórzcie
3rd niech otworzy niech otworzą
passive adjectival participle otworzony otworzona otworzone otworzeni otworzone
anterior adverbial participle otwarłszy
verbal noun otworzenie

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs

Derived terms

[edit]
adverbs

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), otworzyć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 14 times in news, 4 times in essays, 33 times in fiction, and 20 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 73 times, making it the 884th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “otworzyć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 349

Further reading

[edit]
  • otworzyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • otworzyć się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • otworzyć in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “otworzyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “otworzyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “OTWORZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 04.10.2010
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “otworzyć”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “otworzyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “otworzyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 911
  • otworzyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=otworzyć&oldid=82383066"