gadać

See also: gadac and gádać

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *gādàti. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɡaːdat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɡɒdat͡ɕ/

Verb

gadać impf

1. (intransitive or reflexive with się, attested in Greater Poland) to talk, to speak about, to converse, to confer, to discuss
   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎^[1], line 61:

     A gdy szą sz nyą pocladal, they noczy sz nya gadal

     [A gdy się s nią pokładał, tej nocy s nią gadał]

   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[2], [3], [4]}, volume XXIV, page 362:

     Scarzyly a gadali szø myedzy szobø conquerebant

     [Skarżyli a gadali się miedzy sobą conquerebant]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 41v:

     Disputare est diuersa putare in loquendo gądącz szyą

     [Disputare est diuersa putare in loquendo gadać się]

2. (attested in Southern Borderlands) to detract, to speak unkindly of
   • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[5], volume I, Lviv, page 83:

     Aby w them, czo o wasz często mowya gadayacz quod de vobis frequentes detrahendo tractant (I Petr 2, 12)

     [Aby w tem, co o was często mowią gadając quod de vobis frequentes detrahendo tractant (I Petr 2, 12)]

3. (intransitive or reflexive with się) to dispute, to quarrel
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXIV, page 362:

     Gada[ją] a szwa[rzą], a semrzø contendunt

     [Gada[ją] a swa[rzą], a szemrzą contendunt]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[9], page 557:

     O tem, kako apostolovye... począly szyą gadacz myedzy ssobą, kto by myedzy ymy byl vyąthschy

     [O tem, kako apostołowie... poczęli się gadać miedzy sobą, kto by miedzy imi był więtszy]

4. (intransitive or reflexive with się, attested in Lesser Poland, Greater Poland) to ask; to wonder
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 573:

     Iesus... rzekl ym: o czym gadaczye myedzy sobą (Jo 16, 19)?

     [Jesus... rzekł im: o czym gadacie miedzy sobą? (Jo 16, 19)?]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[11], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 492:

     Gadam chzą, przepythawam precontor

     [Gadam się, przepytawam precontor]

5. (attested in Greater Poland, Masovia) to guess correctly; to predict
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[12], page 710:

     Yako y povyedly z domv Annaschovego... dayącz yemv vyelykye polyczky, pytayącz yego, a nasmyevayącz szye yemv y rzekącz: Gaday, kto czye vderzyl (prophetiza nobis, Christe, quis est, qui te percussit Mat 26, 68)?

     [Jako ji powiedli z domu Annaszowego... dając jemu wielikie policzki, pytając jego a naśmiewając sie jemu i rzekąc: „Gadaj, kto cie uderzył” (prophetiza nobis, Christe, quis est, qui te percussit Mat 26, 68)?]

6. to consider; to conclude
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[13], volume I, Międzyrzecz, Warsaw, page 491:

     Gadayonczich sylogisancium

     [Gadających sylogisancium]

7. to assess, to estimate
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 24:

     Bandzie gadano estimabitur (si statim ab anno incipientis Jubilaei voverit agrum, quanto valere potest, tanto aestimabitur Lev 27, 17)

     [Będzie gadano estimabitur (si statim ab anno incipientis Jubilaei voverit agrum, quanto valere potest, tanto aestimabitur Lev 27, 17)]

8. The meaning of this term is uncertain.
   • 1885-2024 [c. 1450], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[14], volume IV, page 577:

     Gatky gadayøcz

     [Gadki gadając]

Derived terms

nouns

• gada
• gadacz
• gadanie
• gadka

 

verbs

• przegadać pf
• rozgadnąć pf, rozgadać impf
• zagadnąć pf
• zgadnąć pf

 

Related terms

nouns

• pogadka
• zagadanie
• zgadanie
• zgadka
• zgadnienie

 

Descendants

• Polish: gadać
• Silesian: gŏdać

References

• Boryś, Wiesław (2005) “gadać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “gadać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “gadać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “gadać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “gadać (się)”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “gadać”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Alternative forms

• gádać (Żywiec)
• godać (Przemyśl)

Etymology

Inherited from Old Polish gadać.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈɡa.dat͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈɡɒ.dat͡ɕ/, /ˈɡa.dat͡ɕ/
• (Greater Poland):
  • (Kociewie) IPA^(key): /ˈɡa.dat͡ɕ/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -adat͡ɕ
• Syllabification: ga‧dać

Verb

gadać impf

1. (transitive, intransitive, usually intransitive, colloquial or dialectal, Kociewie, Malbork) to say; to tell; to jabber, to yak (to vocalize using words) [with o (+ locative) ‘about what’]

   Synonym: mówić

   Gdy wypili dużo alkoholu, gadali całą noc. ― After they had drunk plenty of alcohol, they kept on jabbering all night.

   Niełatwo jest sprawić, aby ona przestała gadać. ― It is hard to make her stop jabbering.

   Gadaj co wiesz! ― Tell me what you know!

   1. (intransitive, obsolete) to complain

      Synonym: narzekać

   2. (intransitive, obsolete) to speak uneagerly
   3. (intransitive, obsolete) to speak literarily
2. (intransitive, colloquial) to talk (to have a conversation with) [with z (+ instrumental) ‘with whom’]

   Synonyms: mówić, rozmawiać

   Gadałem dzisiaj ze swoją byłą dziewczyną. ― I talked to my ex-girlfriend today.

3. (intransitive, colloquial) to gossip (to spread information by speaking) [with na (+ accusative) ‘about whom’]
4. (Middle Polish, intransitive) to talk much; to drone on
5. (Middle Polish, intransitive) to guess, to figure, to conjecture

   Synonyms: domyślać się, zgadywać

6. (Middle Polish, intransitive) to tell parables; to ask riddles; to ask questions, to solve riddles; to guess
7. (Middle Polish, intransitive) to discourse, to discuss; to consider; to persuade; to argue; to claim
8. (Middle Polish) to argue, to fight, to quarrel, to dispute

   Synonym: spierać się

9. (Middle Polish, reflexive with się) to give each other riddles
10. (Middle Polish, reflexive with się, expressive) to discourse; to debate; to argue
11. (Middle Polish, reflexive with się, expressive) to argue, to fight, to quarrel, to dispute
12. (Middle Polish, reflexive with się, expressive) to say; to tell

Usage notes

The passive participle is uncommon, as the verb is usually intransitive.

Conjugation

Conjugation of gadać impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		gadać
present tense	1st	gadam			gadamy
	2nd	gadasz			gadacie
	3rd	gada			gadają
	impersonal	gada się
past tense	1st	gadałem, -(e)m gadał	gadałam, -(e)m gadała	gadałom, -(e)m gadało	gadaliśmy, -(e)śmy gadali	gadałyśmy, -(e)śmy gadały
	2nd	gadałeś, -(e)ś gadał	gadałaś, -(e)ś gadała	gadałoś, -(e)ś gadało	gadaliście, -(e)ście gadali	gadałyście, -(e)ście gadały
	3rd	gadał	gadała	gadało	gadali	gadały
	impersonal	gadano
future tense	1st	będę gadał, będę gadać	będę gadała, będę gadać	będę gadało, będę gadać	będziemy gadali, będziemy gadać	będziemy gadały, będziemy gadać
	2nd	będziesz gadał, będziesz gadać	będziesz gadała, będziesz gadać	będziesz gadało, będziesz gadać	będziecie gadali, będziecie gadać	będziecie gadały, będziecie gadać
	3rd	będzie gadał, będzie gadać	będzie gadała, będzie gadać	będzie gadało, będzie gadać	będą gadali, będą gadać	będą gadały, będą gadać
	impersonal	będzie gadać się
conditional	1st	gadałbym, bym gadał	gadałabym, bym gadała	gadałobym, bym gadało	gadalibyśmy, byśmy gadali	gadałybyśmy, byśmy gadały
	2nd	gadałbyś, byś gadał	gadałabyś, byś gadała	gadałobyś, byś gadało	gadalibyście, byście gadali	gadałybyście, byście gadały
	3rd	gadałby, by gadał	gadałaby, by gadała	gadałoby, by gadało	gadaliby, by gadali	gadałyby, by gadały
	impersonal	gadano by
imperative	1st	niech gadam			gadajmy
	2nd	gadaj			gadajcie
	3rd	niech gada			niech gadają
active adjectival participle		gadający	gadająca	gadające	gadający	gadające
passive adjectival participle		gadany	gadana	gadane	gadani	gadane
contemporary adverbial participle		gadając
verbal noun		gadanie

Derived terms

adjective

• gadatliwy

 

adverbs

• bez gadania

 

interjections

• gadaj zdrów

 

nouns

• austriackie gadanie
• gadające głowy
• gadanie
• gadka
• gaduła

 

phrases

• gadał dziad do obrazu, a obraz do niego ani razu

 

verbs

• dogadać pf, dogadywać impf
• nagadać pf, nagadywać impf
• obgadać pf, obgadywać impf
• odgadać pf, odgadywać impf
• (Middle Polish) podgadać pf, podgadywać impf
• pogadać pf, pogadywać impf
• przegadać pf, przegadywać impf
• przygadać pf, przygadywać impf
• rozgadać pf, rozgadywać impf
• ugadać pf, ugadywać impf
• wygadać pf, wygadywać impf
• zagadać pf, zagadnąć pf, zagadywać impf
• zgadać pf, zgadnąć pf, zgadywać impf

 

Further reading

• gadać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• gadać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “gadać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “gadać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “GADAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 03.03.2016
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “gadać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “gadać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “gadać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 790
• gadać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Dr Nadmorski (Józef Łęgowski) (1889) “gadać”, in “Spis wyrazów właściwych gwarze malborskiej i kociewskiej”, in Wisła. Miesięcznik Geograficzno-Etnograficzny (in Polish), volume 3 z.4, page 744