Jump to content

aż

From Wiktionary, the free dictionary
See also: Appendix:Variations of "az"

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *aže. First attested in the first half of the 14th century.

Pronunciation

[edit]

Conjunction

[edit]

aż

  1. (attested in Greater Poland, Masovia) connects clauses; that
    • 1888 [1401], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎[1], Greater Poland, page 116:
      Wøczsla[w]ow synowecz dal policzek I[a]cuboui parobku, as sø crwa oblal
      [Więcsła[w]ow synowiec dał policzek J[a]kubowu parobku, aż się krwią oblał]
    • 1920 [1410], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 1458, Płońsk:
      Yacom ya ymal s Potrkem liczbø, aze ne mal na mø o sszethm cop zalowacz
      [Jakom ja imiał z Piotrkiem liczbę, aże nie miał na mię o siedm kop żałować]
    • 1915 [1423], Jan Łoś, editor, Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543‎[2], page 209:
      Pop[r]ossimi Mariey mathki yego, asz nam ghot[o]wa v ssina swego vprossicz daru ducha swenthego
      [Pop[r]osimy Maryjej matki jego, aż nam got[o]wa u syna swego uprosić daru Ducha Świętego]
    • 1950 [1461], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1118, Warsaw:
      Jako ja tho vyem, haze Pyotr Stanislavem sgednan
      [Jako ja to wiem, haże Piotr z Stanisławem sjednan]
    • 1882 [End of the 15th century], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎[3], page 283:
      A gdy szye masczisny zwadzą a ud[z]erzy geden drugego kamyenyem..., tako asz nye vmrze, ale asz lązą (leg. lęże) w lozv (et ille mortuus non fuerit, sed iacuerit in lectulo Ex 21, 18)
      [A gdy sie mężczyźni zwadzą a ud[z]erzy jeden drugiego kamieniem..., tako aż nie umrze, ale aż lęże w łożu (et ille mortuus non fuerit, sed iacuerit in lectulo Ex 21, 18)]
  2. (attested in Greater Poland) until
    • 1887, 1889 [1399], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 1300, Pyzdry, Gniezno, Kościan:
      Quousque jus fiet inter ipsos vlg. asz prawo przebeszy
      [Quousque ius fiet inter ipsos vlg. aż prawo przebieży]
    • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[4], 6, 4:
      Nye odetchnyesz, az s nymy y zgynyesz (donec extermineris)
      [Nie odetchniesz, aż s nimi i zginiesz (donec extermineris)]
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[5], 33, 14:
      Yacz poydø z nyenagla..., aze (donec) przydø do Seyr
      [Jać pojdę znienagła..., aże (donec) przydę do Seir]
  3. (attested in) as soon as, at the moment when; immediately after
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[6], page 32:
      Jedno ją wziął, aż natychmiast ona ista sucha laska puściła odrośli
      [Jedno ją wziął, aż natychmiast ona ista sucha laska puściła odrośli]

Particle

[edit]

aż

  1. (attested in Lesser Poland) up to, as far as
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 18, 7:
      Od wirzchnego neba wiszce iego, i potkane iego asz do wirzcha (usque ad summum)
      [Od wirzchniego nieba wyszcie jego, i potkanie jego aż do wirzcha (usque ad summum)]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[8], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 48, 20:
      Wszedl asz (usque) do pocolena oczczow swogich y asz (usque) na weky ne vzrzy swecze
      [Wszedł aż (usque) do pokolenia oćcow swojich i aż (usque) na wieki nie uźrzy świece]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 70, 18:
      Asz nine (usque nunc) przepowadacz bødø dzywi twoie
      [Aż ninie (czy nynie, usque nunc) przepowiadać będę dziwy twoje]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 13, 2:
      Ne iest, kto bi vczinil dobrego, ne iest asz do iednego (non est usque ad unum)
      [Nie jest, kto by uczynił dobrego, nie jest aż do jednego (non est usque ad unum)]
    • 1856-1870 [1398], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki‎[11], volume VIII, number 6621:
      Tey niwe Albertus ne bil nigdiy gospodarz po wcupenu asz do tich mayst (pro myast)
      [Tej niwie Albertus nie był nigdy gospodarz po ukupieniu aż dotichmiast]
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎[12], Krakow, page 2b:
      Tho giste veszele ku dlugosczy gest cy ono bilo velike, przes to iscy szø gest ono od fchodu sluncza asz do szapadu bilo rosczøglo
      [To jiste wiesiele ku długości jestci ono było wielikie, przezto iżci się jest ono od wchodu słuńca aż do zapadu było rozciągło]
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎[13], Krakow, page 181b:
      Od srothnocy asze do balego dna gest cy gim on bil kaszal
      [Od środnocy aże do białego dnia jestci jim on był kazał]
    • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[14], 3, 16:
      Po nyem dzalal Neemyas..., ksyøszø pol stroni vlyce Betsur, a przecyw grobu Dauidowu, az do ribnyka (et usque ad piscinam)..., a ez do domu mocznich
      [Po niem działał Neemijasz..., książę poł strony ulice Betsur, a przeciw grobu Dawidowu, a aż do rybnika (et usque ad piscinam)..., a eż do domu mocnych]
    • 1930 [c. 1455], “I Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[15], 16, 3:
      Rozdzelyl wszem po wszitkich ot møsza az (usque) do nyewyasti
      [Rozdzielił wszem po wszytkich ot męża aż (usque) do niewiasty]
  2. (attested in Lesser Poland) The meaning of this term is uncertain.
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎[16], Miechów, page cr 31:
      Deuicha Maria az pelusek dobrih... ne ymala, a togo dla gy ue zle hustky ogar[nęła]
      [Dziewica Maryja aż pieluszek dobrych... nie imiała, a togodla ji we złe chustki ogar[nęła]]

Derived terms

[edit]
conjunctions

Descendants

[edit]

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “aż”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “aż”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “aż”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “aż”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “aż(e), haże, jaż”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish aż.

Pronunciation

[edit]
 

Conjunction

[edit]

aż

  1. until
    Synonym: póki nie, dopóki nie
    Dokuczał mi, aż zacząłem płakać. ― He bullied me until I started crying.
  2. (obsolete) voila; soon, shortly; suddenly
  3. (Middle Polish) only; scarcely; as soon as; when, as

Usage notes

[edit]

Combined forms for this word are uncommon and often formed for stylization.

Declension

[edit]
Combined forms of aż
singular plural
1st person ażem ażeśmy
2nd person ażeś ażeście
3rd person aż aż

Particle

[edit]

aż

  1. that much, so, so much so; emphasizes the scale of a quality
    aż tak, że ― to the point that
    Oj, nie narzekaj, nie jest aż tak źle. ― Oh, don't complain, it's not that bad.
  2. as many as, as much as; emphasizes the amount
    On zarabiał aż 3000 dolarów w zeszłym miesiącu. ― He earned as much as 3000 dollars last month.
  3. all the way; emphasizes the distance
    On dał radę pójść aż tam? ― He managed to go all the way there?
  4. (obsolete) voila; soon, shortly; suddenly
  5. (obsolete) let, may; in order to
  6. (obsolete, comparative) than
    Synonym: niż
  7. (Middle Polish) unless
    Synonym: chyba że
  8. (Middle Polish) although
    Synonym: chociaż
  9. (Middle Polish) connects clauses; that
    Synonym: że
  10. (Middle Polish) until; Further details are uncertain.
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[17], page 94c:
      Donec, adverbium, Aż záś
      [Donec, adverbium, Aż zsś]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[18], page 94c:
      Donec ad haec tempora perventum est Aż.
      [Donec ad haec tempora perventum est Aż.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[19], page 343d:
      Quoad idem quod donec. Yáko/ poki/ aż.
      [Quoad idem quod donec. Yáko/ poki/ aż.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[20], page 449b:
      Hactenus Aż poty/ áż dotąd.
      [Hactenus Aż poty/ aż dotąd.]
    • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎[21], page 509b:
      Usque praepositio, Aż.
      [Usque praepositio, Aż.]
    • 1579, A. Calagius, Synonyma Latina‎[22], page 92b:
      Aż Donec, Dum, Quo ad
      [Aż Donec, Dum, Quo ad]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[23], page 23b:
      Adhuc ‒ Ieſzcze, Az dotąd.
      [Adhuc ‒ Jeszcze, Aż dotąd.]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[24], page 340b:
      Donec ‒ Pokąd, azdotąd.
      [Donec ‒ Pokąd, aż dotąd.]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[25], page 344b:
      Dum ‒ Pokąd, az
      [Dum ‒ Pokąd, aż]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[26], page 469b:
      Hactenus ‒ Az potąd.
      [Hactenus ‒ Aż potąd.]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[27], page 890b:
      Quoad ‒ Iako długo, iz, az.
      [Quoad ‒ Jako długo, iż, aż.]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[28], page 1055a:
      Tenus ‒ Az, do
      [Tenus ‒ Aż, do]
    • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎[29], page 1144a:
      Usque ‒ Az.
      [Usque ‒ Aż.]

Derived terms

[edit]
particle
prepositions

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), aż is one of the most used words in Polish, appearing 36 times in scientific texts, 23 times in news, 14 times in essays, 70 times in fiction, and 70 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 213 times, making it the 263rd most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “aż”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 16

Further reading

[edit]

Silesian

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish aż.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈaʂ/
  • Rhymes: -aʂ
  • Syllabification: aż

Particle

[edit]

aż

  1. that much, so, so much so; emphasizes the scale of a quality
  2. as many as, as much as; emphasizes the amount

Conjunction

[edit]

aż

  1. until

Further reading

[edit]
  • aż in silling.org
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=aż&oldid=82102600"