กรมการ

Thai

Etymology

From Sanskrit क्रम (krama, “step, method; proceeding or functioning step by step; etc”) + कार (kāra, “doing; doer”).^[1] By surface analysis, กรม (grom) +‎ การ (gaan).

Pronunciation

Orthographic		กรมการ k r m k ā r
Phonemic		กฺรม-มะ-กาน k ̥ r m – m a – k ā n
Romanization	Paiboon	grom-má-gaan
	Royal Institute	krom-ma-kan
(standard) IPA^(key)		/krom˧.ma˦˥.kaːn˧/^(R)

Noun

กรมการ

(law, historical) administrative or advisory council of a city outside the capital^[1]
(law, historical) member of such council^[1]
- 1933, อนุสรณ์สิทธิกรรม (บัว ณ นคร), หลวง, “พงษาวดารเมืองนครศรีธรรมราช”, in ประชุมพงศาวดาร, volume 53, พระนคร: ราชบัณฑิตยสภา, page 108:
  
  ข้าง เมือง พัทลุง เจ้า เมืองกรมการได้แจ้ง ว่า เมือง ชุมพร เมือง สงขลา เมือง นครศรีธรรมราช เสีย แก่ข้าศึก แล้ว
  kâang mʉʉang pát-tá-lung · jâao mʉʉang grom-má-gaan dâai jɛ̂ɛng wâa · mʉʉang chum-pɔɔn · mʉʉang sǒng-klǎa · mʉʉang ná-kɔɔn-sǐi-tam-má-râat · sǐia gɛ̀ɛ kâa-sʉ̀k lɛ́ɛo
  As for the town of Phatthalung, the town ruler [and] councillors had been informed that the town of Chum Phon, the town of Songkhla, [and] the town of Nakhon Si Thammarat had already been lost to the enemy.
- 1875, ราชวรานุกูล (เวก บุณยรัตพันธุ์), พระยา, “เจ้าพระยาภูธราภัยยกกองทัพไปปราบฮ่อ”, in จดหมายเหตุเรื่องเจ้าพระยาภูธราภัยยกกองทัพไปปราบฮ่อ, พระนคร: หอพระสมุดวชิรญาณ, published 1923, page 108:
  
  กรมการผู้ใหญ่ผู้น้อย เมือง พิไชย เมือง สวรรคโลก...มา พร้อมกัน ณ ที่อยู่ข้าพเจ้า
  grom-má-gaan pûu-yài pûu-nɔ́ɔi mʉʉang pí-chai · mʉʉang sà-wǎn-ká-lôok ... maa prɔ́ɔm-gan nɔɔ tîi-yùu kâa-pá-jâao
  Senior [and] junior councillors of Phichai Town, Sawankhalok Town...arrived all together at my residence.
- 1811, “ตั้งพระบริรักษ์ภูเบศร์เป็นพระยานครศรีธรรมราช”, in ประชุมพงศาวดาร, volume 2, พระนคร: โบราณคดีสโมสร, published 1914, page 45:
  
  ให้กรมการฟัง บังคับบัญชา พระยา นครศรีธรรมราช คน ใหม่แต่ซึ่ง ชอบ ด้วย ราชการ
  hâi grom-má-gaan fang bang-káp-ban-chaa prá-yaa ná-kɔɔn-sǐi-tam-má-râat kon mài dtɛ̀ɛ sʉ̂ng chɔ̂ɔp dûai râat-chá-gaan
  The councillors shall only listen to the commands of the new phraya of Nakhon Si Thammarat which are proper for the public service.

Usage notes

Not to be confused with กรรมการ (gam-má-gaan).
In the Bowring Treaty of 1855, the term is translated into English as officer (see Article 1).

Derived terms

References

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 10:
กรมการ (ส. กฺรม = การก้าว; ลำดับขั้น, หน้าที่ตามลำดับขั้น + การ = งาน, ผู้กระทำ) น. ตำแหน่งพนักงานปกครองหัวเมือง มีทั้งกรมการผู้ใหญ่และกรมการผู้น้อย ประกอบด้วยข้าราชการตำแหน่งต่าง ๆ แต่ละสมัยอาจแตกต่างกัน ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจำแนกเป็นกรมการในทำเนียบและกรมการนอกทำเนียบ เรียกเต็มว่ากรมการเมือง ปัจจุบันเรียกคณะบุคคลผู้ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาของผู้ว่าราชการจังหวัดว่ากรมการจังหวัด เช่น แลเจ้าเมืองกรมการจะบอกฃอเอาผู้มีชื่อเปนกรมการหลวงขุนหมื่นเชาอ่านก็ดี ให้เจ้าพะนักงานผู้ตั้งณกรุงฯ ตั้งแต่งไปรับราชการตามตำแหน่งที่ (สามดวง: พระราชกำหนดใหม่), หัวเมืองหนึ่งมีผู้ว่าราชการเมืองเป็นผู้บังคับการหนึ่ง และมีกรมการเมืองประจำหน้าที่ราชการต่าง ๆ และเป็นที่ปรึกษาหารือ (ข้อบังคับปกครองหัวเมือง ร.ศ. ๑๑๗)

[:0-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 10:
กรมการ (ส. กฺรม = การก้าว; ลำดับขั้น, หน้าที่ตามลำดับขั้น + การ = งาน, ผู้กระทำ) น. ตำแหน่งพนักงานปกครองหัวเมือง มีทั้งกรมการผู้ใหญ่และกรมการผู้น้อย ประกอบด้วยข้าราชการตำแหน่งต่าง ๆ แต่ละสมัยอาจแตกต่างกัน ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจำแนกเป็นกรมการในทำเนียบและกรมการนอกทำเนียบ เรียกเต็มว่ากรมการเมือง ปัจจุบันเรียกคณะบุคคลผู้ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษาของผู้ว่าราชการจังหวัดว่ากรมการจังหวัด เช่น แลเจ้าเมืองกรมการจะบอกฃอเอาผู้มีชื่อเปนกรมการหลวงขุนหมื่นเชาอ่านก็ดี ให้เจ้าพะนักงานผู้ตั้งณกรุงฯ ตั้งแต่งไปรับราชการตามตำแหน่งที่ (สามดวง: พระราชกำหนดใหม่), หัวเมืองหนึ่งมีผู้ว่าราชการเมืองเป็นผู้บังคับการหนึ่ง และมีกรมการเมืองประจำหน้าที่ราชการต่าง ๆ และเป็นที่ปรึกษาหารือ (ข้อบังคับปกครองหัวเมือง ร.ศ. ๑๑๗)

[1]