Jump to content

क्षीर

From Wiktionary, the free dictionary

Sanskrit

[edit]

Alternative scripts

[edit]

Etymology

[edit]

    From Proto-Indo-Iranian *kšiHrám (milk). Cognate with Avestan 𐬑𐬱𐬎𐬎𐬌𐬛- (xšuuid-), Northern Kurdish şîr, Persian شیر (šir), Zazaki şıd, şıt. Originally thought to be from Proto-Indo-European *swēyd- (milk), but Lubotsky claims a borrowing from the BMAC substrate.

    Pronunciation

    [edit]

    Noun

    [edit]

    क्षीर (kṣīrá) stemn

    1. milk, thickened milk
      Synonyms: दुग्ध (dugdhá), पयस् (payas)
      • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 9.67.32:
        पावमानीर्यो अध्येत्यृषिभिः सम्भृतं रसम् ।
        तस्मै सरस्वती दुहे क्षीरं सर्पिर्मधूदकम् ॥
        pāvamānīryo adhyetyṛṣibhiḥ sambhṛtaṃ rasam.
        tasmai sarasvatī duhe kṣīraṃ sarpirmadhūdakam.
        Whoever reads the essence stored by saints, the Pavamani hymns,
        Sarasvatī draws forth for him water and butter, milk and meath.
      • c. 1200 BCE – 1000 BCE, Atharvaveda
    2. the milky juice or sap of plants

    Declension

    [edit]
    Neuter a-stem declension of क्षीर
    singular dual plural
    nominative क्षीरम् (kṣīrám) क्षीरे (kṣīré) क्षीराणि (kṣīrā́ṇi)
    क्षीरा¹ (kṣīrā́¹)
    vocative क्षीर (kṣī́ra) क्षीरे (kṣī́re) क्षीराणि (kṣī́rāṇi)
    क्षीरा¹ (kṣī́rā¹)
    accusative क्षीरम् (kṣīrám) क्षीरे (kṣīré) क्षीराणि (kṣīrā́ṇi)
    क्षीरा¹ (kṣīrā́¹)
    instrumental क्षीरेण (kṣīréṇa) क्षीराभ्याम् (kṣīrā́bhyām) क्षीरैः (kṣīraíḥ)
    क्षीरेभिः¹ (kṣīrébhiḥ¹)
    dative क्षीराय (kṣīrā́ya) क्षीराभ्याम् (kṣīrā́bhyām) क्षीरेभ्यः (kṣīrébhyaḥ)
    ablative क्षीरात् (kṣīrā́t) क्षीराभ्याम् (kṣīrā́bhyām) क्षीरेभ्यः (kṣīrébhyaḥ)
    genitive क्षीरस्य (kṣīrásya) क्षीरयोः (kṣīráyoḥ) क्षीराणाम् (kṣīrā́ṇām)
    locative क्षीरे (kṣīré) क्षीरयोः (kṣīráyoḥ) क्षीरेषु (kṣīréṣu)
    • ¹Vedic

    Derived terms

    [edit]

    Descendants

    [edit]

    References

    [edit]
    • Monier Williams (1899) “क्षीर”, in A Sanskrit–English Dictionary, [], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 329/3.
    • Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎[1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 433