अमृत

See also: अमृता

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit अमृत (amṛ́ta).

Pronunciation

(Delhi) IPA^(key): /əm.ɾɪt̪/, [ɐ̃m.ɾɪt̪]

Noun

अमृत • (amŕt) m (Urdu spelling امرت)

an elixir; a substance that gives immortality to the user
nectar

Declension

Declension of अमृत (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	अमृत amŕt	अमृत amŕt
oblique	अमृत amŕt	अमृतों amŕtõ
vocative	अमृत amŕt	अमृतो amŕto

Sanskrit

Alternative scripts

অমৃত (Assamese script)
ᬅᬫᬺᬢ (Balinese script)
অমৃত (Bengali script)
𑰀𑰦𑰴𑰝 (Bhaiksuki script)
𑀅𑀫𑀾𑀢 (Brahmi script)
အမၖတ (Burmese script)
અમૃત (Gujarati script)
ਅਮ੍ਰਤ (Gurmukhi script)
𑌅𑌮𑍃𑌤 (Grantha script)
ꦄꦩꦽꦠ (Javanese script)
𑂃𑂧𑃂𑂞 (Kaithi script)
ಅಮೃತ (Kannada script)
អម្ឫត (Khmer script)
ອມ຺ຣິຕ (Lao script)
അമൃത (Malayalam script)
ᠠᠮᡵᡳᢠᠠ (Manchu script)
𑘀𑘦𑘵𑘝 (Modi script)
ᠠᠮᠷᠢᢐᠠ᠋ (Mongolian script)
𑦠𑧆𑧖𑦽 (Nandinagari script)
𑐀𑐩𑐺𑐟 (Newa script)
ଅମୃତ (Odia script)
ꢂꢪꢺꢡ (Saurashtra script)
𑆃𑆩𑆸𑆠 (Sharada script)
𑖀𑖦𑖴𑖝 (Siddham script)
අමෘත (Sinhalese script)
𑩐𑩴𑩙𑩫 (Soyombo script)
𑚀𑚢𑚙 (Takri script)
அம்ரித (Tamil script)
అమృత (Telugu script)
อมฺฤต (Thai script)
ཨ་མྲྀ་ཏ (Tibetan script)
𑒁𑒧𑒵𑒞 (Tirhuta script)
𑨀𑨢𑨼𑨉𑨙 (Zanabazar Square script)

Etymology 1

From Proto-Indo-Iranian *amŕ̥tas (“immortal”), from Proto-Indo-European *n̥mr̥tós (“immortal”). Cognate with Avestan 𐬀𐬨𐬆𐬱𐬀 (aməša, “immortal”), Ancient Greek ἄμβροτος (ámbrotos, “immortal”). Equivalent to अ- (a-) +‎ मृत (mṛta).

The nouns derive fairly readily from the adjective.

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /ɐ.mŕ̩.tɐ/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐ.mr̩.t̪ɐ/

Adjective

अमृत • (amṛ́ta) stem

immortal, undying; imperishable, deathless, indestructible
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.35.2:
  आ कृ॒ष्णेन॒ रज॑सा॒ वर्त॑मानो निवे॒शय॑न्न् अ॒मृतं॒ मर्त्यं॑ च ।
  हि॒र॒ण्यये॑न सवि॒ता रथे॒ना दे॒वो या॑ति॒ भुव॑नानि॒ पश्य॑न् ॥
  ā́ kṛṣṇéna rájasā vártamāno niveśáyann amṛ́taṃ mártyaṃ ca.
  hiraṇyáyena savitā́ ráthenā́ devó yāti bhúvanāni páśyan.
  Advancing throughout the dusky firmament, laying to rest the immortal and the mortal,
  Borne in his golden chariot he cometh, Savitar, the God who looks on every creature.
alive, not dead
- c. 400 BCE, Mahābhārata
beautiful, pleasant
- c. 400 BCE, Mahābhārata 12.39.16.2:
  पाञ्चजन्याभिषिक्तश्च राजामृतमुखोऽभवत् ॥
  pāñcajanyābhiṣiktaśca rājāmṛtamukhoʼbhavat.
  Bathed with the sanctified water of the shankha, the king became beautiful-faced.

Declension

Masculine a-stem declension of अमृत
	singular	dual	plural
nominative	अमृतः (amṛ́taḥ)	अमृतौ (amṛ́tau) अमृता¹ (amṛ́tā¹)	अमृताः (amṛ́tāḥ) अमृतासः¹ (amṛ́tāsaḥ¹)
vocative	अमृत (ámṛta)	अमृतौ (ámṛtau) अमृता¹ (ámṛtā¹)	अमृताः (ámṛtāḥ) अमृतासः¹ (ámṛtāsaḥ¹)
accusative	अमृतम् (amṛ́tam)	अमृतौ (amṛ́tau) अमृता¹ (amṛ́tā¹)	अमृतान् (amṛ́tān)
instrumental	अमृतेन (amṛ́tena)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतैः (amṛ́taiḥ) अमृतेभिः¹ (amṛ́tebhiḥ¹)
dative	अमृताय (amṛ́tāya)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
ablative	अमृतात् (amṛ́tāt)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
genitive	अमृतस्य (amṛ́tasya)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतानाम् (amṛ́tānām)
locative	अमृते (amṛ́te)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतेषु (amṛ́teṣu)

¹Vedic

Feminine ā-stem declension of अमृता
	singular	dual	plural
nominative	अमृता (amṛ́tā)	अमृते (amṛ́te)	अमृताः (amṛ́tāḥ)
vocative	अमृते (ámṛte)	अमृते (ámṛte)	अमृताः (ámṛtāḥ)
accusative	अमृताम् (amṛ́tām)	अमृते (amṛ́te)	अमृताः (amṛ́tāḥ)
instrumental	अमृतया (amṛ́tayā) अमृता¹ (amṛ́tā¹)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृताभिः (amṛ́tābhiḥ)
dative	अमृतायै (amṛ́tāyai)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृताभ्यः (amṛ́tābhyaḥ)
ablative	अमृतायाः (amṛ́tāyāḥ) अमृतायै² (amṛ́tāyai²)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृताभ्यः (amṛ́tābhyaḥ)
genitive	अमृतायाः (amṛ́tāyāḥ) अमृतायै² (amṛ́tāyai²)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतानाम् (amṛ́tānām)
locative	अमृतायाम् (amṛ́tāyām)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतासु (amṛ́tāsu)

¹Vedic
²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of अमृत
	singular	dual	plural
nominative	अमृतम् (amṛ́tam)	अमृते (amṛ́te)	अमृतानि (amṛ́tāni) अमृता¹ (amṛ́tā¹)
vocative	अमृत (ámṛta)	अमृते (ámṛte)	अमृतानि (ámṛtāni) अमृता¹ (ámṛtā¹)
accusative	अमृतम् (amṛ́tam)	अमृते (amṛ́te)	अमृतानि (amṛ́tāni) अमृता¹ (amṛ́tā¹)
instrumental	अमृतेन (amṛ́tena)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतैः (amṛ́taiḥ) अमृतेभिः¹ (amṛ́tebhiḥ¹)
dative	अमृताय (amṛ́tāya)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
ablative	अमृतात् (amṛ́tāt)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
genitive	अमृतस्य (amṛ́tasya)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतानाम् (amṛ́tānām)
locative	अमृते (amṛ́te)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतेषु (amṛ́teṣu)

¹Vedic

Descendants

Pali: amata
- → Thai: อมตะ (à-má-dtà)

Noun

अमृत • (amṛ́ta) stem, m

immortal, god
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda
1. a name of Vishnu
  - c. 400 BCE, Mahābhārata
2. a name of Shiva
kudzu, a vine of variety Pueraria montana var. lobata (syn. Phaseolus trilobus)

Declension

Masculine a-stem declension of अमृत
	singular	dual	plural
nominative	अमृतः (amṛ́taḥ)	अमृतौ (amṛ́tau) अमृता¹ (amṛ́tā¹)	अमृताः (amṛ́tāḥ) अमृतासः¹ (amṛ́tāsaḥ¹)
vocative	अमृत (ámṛta)	अमृतौ (ámṛtau) अमृता¹ (ámṛtā¹)	अमृताः (ámṛtāḥ) अमृतासः¹ (ámṛtāsaḥ¹)
accusative	अमृतम् (amṛ́tam)	अमृतौ (amṛ́tau) अमृता¹ (amṛ́tā¹)	अमृतान् (amṛ́tān)
instrumental	अमृतेन (amṛ́tena)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतैः (amṛ́taiḥ) अमृतेभिः¹ (amṛ́tebhiḥ¹)
dative	अमृताय (amṛ́tāya)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
ablative	अमृतात् (amṛ́tāt)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
genitive	अमृतस्य (amṛ́tasya)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतानाम् (amṛ́tānām)
locative	अमृते (amṛ́te)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतेषु (amṛ́teṣu)

¹Vedic

Noun

अमृत • (amṛ́ta) stem, n

immortality, elixir
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.129.2:
  न मृत्युर् आसीद् अमृतं न तर्हि न रात्र्या अह्न आसीत् प्रकेतः ।
  आनीद् अवातं स्वधया तद् एकं तस्माद् धान्यन् न परः किं चनास ॥
  na mṛtyur āsīd amṛtaṃ na tarhi na rātryā ahna āsīt praketaḥ.
  ānīd avātaṃ svadhayā tad ekaṃ tasmād dhānyan na paraḥ kiṃ canāsa.
  Death was not then, nor was there immortality: no sign was there, the day's and night's divider. That One Thing, breathless, breathed by its own nature: apart from it was nothing whatsoever.
nectar, ambrosia, Soma
residue or leavings of a yajna
- c. 200 BCE – 200 CE, Manusmṛti

Declension

Neuter a-stem declension of अमृत
	singular	dual	plural
nominative	अमृतम् (amṛ́tam)	अमृते (amṛ́te)	अमृतानि (amṛ́tāni) अमृता¹ (amṛ́tā¹)
vocative	अमृत (ámṛta)	अमृते (ámṛte)	अमृतानि (ámṛtāni) अमृता¹ (ámṛtā¹)
accusative	अमृतम् (amṛ́tam)	अमृते (amṛ́te)	अमृतानि (amṛ́tāni) अमृता¹ (amṛ́tā¹)
instrumental	अमृतेन (amṛ́tena)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतैः (amṛ́taiḥ) अमृतेभिः¹ (amṛ́tebhiḥ¹)
dative	अमृताय (amṛ́tāya)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
ablative	अमृतात् (amṛ́tāt)	अमृताभ्याम् (amṛ́tābhyām)	अमृतेभ्यः (amṛ́tebhyaḥ)
genitive	अमृतस्य (amṛ́tasya)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतानाम् (amṛ́tānām)
locative	अमृते (amṛ́te)	अमृतयोः (amṛ́tayoḥ)	अमृतेषु (amṛ́teṣu)

¹Vedic

Descendants

Prakrit: 𑀅𑀫𑀬 (amaya), 𑀅𑀫𑀺𑀬 (amiya), 𑀅𑀫𑀼𑀬 (amuya)
- Assamese: অমিয়া (omia), অমিয় (omio)
- Gujarati: અમી (amī)
- Odia: ଅମିଅ (amia)
Pali: amata
→ Assamese: অমিতা (omita)
→ English: amrita
→ Hindi: अमृत (amŕt)
→ Indonesian: amerta
→ Old Tamil: 𑀅𑀫𑀺𑀭𑁆𑀢𑀫𑁆 (amirtam), 𑀅𑀫𑀼𑀢𑀫𑁆 (amutam)
- Tamil: அமிர்தம் (amirtam)
→ Polish: amrita
→ Thai: อมฤต (à-má-rít)

References

Monier Williams (1899) “अमृत”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 82, column 2.
Apte, Vaman Shivram (1890) “अमृत”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan, page 205
Hellwig, Oliver (2010–2025) “amṛta”, in DCS - The Digital Corpus of Sanskrit, Berlin, Germany.

Etymology 2

From the middle voice of Proto-Indo-European *mért, athematic root aorist of *mer- (“to die”).

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /ɐ́.mr̩.tɐ/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐ.mr̩.t̪ɐ/

Verb

अमृत • (ámṛta) third-singular indicative (type A, aorist, root मृ) (Vedic)

aorist of मृ (mṛ, “to die”)

Conjugation

Aorist: -, अमृत (ámṛta)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	-	-	-	अमृत ámṛta	अम्राताम् ámrātām	अम्रत ámrata
Second	-	-	-	अमृथाः ámṛthāḥ	अम्राथाम् ámrāthām	अमृध्वम् ámṛdhvam
First	-	-	-	अम्रि ámri	अमृवहि ámṛvahi	अमृमहि ámṛmahi
Injunctive
Third	-	-	-	मृत mṛtá	म्राताम् mrā́tām	म्रन्त mránta
Second	-	-	-	मृथाः mṛthā́ḥ	म्राथाम् mrā́thām	मृध्वम् mṛdhvám
First	-	-	-	म्रि mrí	मृवहि mṛváhi	मृमहि mṛmáhi
Subjunctive
Third	-	-	-	मरते / मरातै márate / márātai	मरैते máraite	मरन्त máranta
Second	-	-	-	मरसे / मरासै márase / márāsai	मरैथे máraithe	मरध्वे / मराध्वै máradhve / márādhvai
First	-	-	-	मरै márai	मरावहै márāvahai	मरामहे / मरामहै márāmahe / márāmahai
Notes	The subjunctive is only used in Vedic Sanskrit.

The Rigveda also has active subjunctive forms: 3sg. मराति (marāti) (with irregular long आ (ā)) and 3pl. मरन्ति (maranti).

Descendants

From the subjunctive:

Pali: marati
Prakrit: 𑀫𑀭𑀇 (maraï) (see there for further descendants)

References

Rix, Helmut, editor (2001), “*mer-”, in Lexikon der indogermanischen Verben [Lexicon of Indo-European Verbs] (in German), 2nd edition, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, →ISBN, pages 439-440
Lubotsky, Alexander (2011) “mar”, in The Indo-Aryan Inherited Lexicon (in progress) (Indo-European Etymological Dictionary Project), Leiden University, pages 301-302
Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “máratē”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press
Tedesco, P. (1944) “The Supposed Rigvedic Present márate” in Language 20, no. 4, pages 212–222