ус

See also: үс, ӱс, and Appendix:Variations of "yc"

Bashkir

Ус [1]

Бер ус [2] һыу

Etymology

From Proto-Turkic *ạbuč (“palm, handful”).

Cognate with Kazakh уыс (uys), Kyrgyz ууч (uuc, “handful”), Turkish avuç (“palm, handful”).

Pronunciation

• IPA^(key): [us]
• Hyphenation: ус (one syllable)

Noun

ус • (us)

1. (anatomy) palm

   Һиҙәм: бына, маңлайымдан һыйпай йәп-йәш әжәлемдең һалҡын усы. (Mustai Karim)

   Hiźəm: bına, mañlayımdan hıypay yəp-yəş əjəlemdeñ halqın usı.

   I feel: here, the cool palm of my very young death strokes along my forehead.

2. handful

Declension

Declension of ус (us)

	singular	plural
absolute	ус (us)	устар (ustar)
definite genitive	устың (ustıñ)	устарҙың (ustarźıñ)
dative	усҡа (usqa)	устарға (ustarğa)
definite accusative	усты (ustı)	устарҙы (ustarźı)
locative	уста (usta)	устарҙа (ustarźa)
ablative	устан (ustan)	устарҙан (ustarźan)

Even

Etymology

Akin to Evenki уксэ (uksə).

Noun

ус (us)

1. sleeve

Komi-Zyrian

Etymology

Borrowed from Russian ус (us).

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈus/, [ˈus]
• Hyphenation: ус

Noun

ус • (us)

1. moustache

Declension

Declension of ус (stem: уск-)
		singular	plural
nominative		ус (us)	усъяс (usjas)
accusative	I*	ус (us)	усъяс (usjas)
	II*	ускӧс (uskös)	усъясӧс (usjasös)
instrumental		ускӧн (uskön)	усъясӧн (usjasön)
comitative		ускӧд (usköd)	усъяскӧд (usjasköd)
caritive		устӧг (ustög)	усъястӧг (usjastög)
consecutive		усла (usla)	усъясла (usjasla)
genitive		услӧн (uslön)	усъяслӧн (usjaslön)
ablative		услысь (uslyś)	усъяслысь (usjaslyś)
dative		услы (usly)	усъяслы (usjasly)
inessive		ускын (uskyn)	усъясын (usjasyn)
elative		ускысь (uskyś)	усъясысь (usjasyś)
illative		ускӧ (uskö)	усъясӧ (usjasö)
egressive		уссянь (usśań)	усъяссянь (usjasśań)
approximative		услань (uslań)	усъяслань (usjaslań)
terminative		ускӧдз (usködź)	усъясӧдз (usjasödź)
prolative	I	ускӧд (usköd)	усъясӧд (usjasöd)
	II	усті (usti)	усъясті (usjasti)
*) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.

Possessive declension of ус
First person singular singular plural nominative ускӧй (usköj) усъясӧй (usjasöj) accusative I* ускӧй (usköj) усъясӧй (usjasöj) II* ускӧс (uskös) усъясӧс (usjasös) instrumental уснам (usnam) усъяснам (usjasnam) comitative ускӧйкӧд (usköjköd) усъясӧйкӧд (usjasöjköd) caritive устӧгым (ustögym) усъястӧгым (usjastögym) consecutive ускӧйла (usköjla) усъясӧйла (usjasöjla) genitive ускӧйлӧн (usköjlön) усъясӧйлӧн (usjasöjlön) ablative ускӧйлысь (usköjlyś) усъясӧйлысь (usjasöjlyś) dative ускӧйлы (usköjly) усъясӧйлы (usjasöjly) inessive ускам (uskam) усъясам (usjasam) elative уссьым (usśym) усъяссьым (usjasśym) illative ускам (uskam) усъясам (usjasam) egressive уссяньым (usśańym) усъяссяньым (usjasśańym) approximative усланьым (uslańym) усъясланьым (usjaslańym) terminative ускӧдзым (usködźym) усъясӧдзым (usjasödźym) prolative I ускӧдым (usködym) усъясӧдым (usjasödym) II устіым (ustiym) усъястіым (usjastiym) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Second person singular singular plural nominative ускыд (uskyd) усъясыд (usjasyd) accusative I* ускыд (uskyd) усъясыд (usjasyd) II* устӧ (ustö) усъястӧ (usjastö) instrumental уснад (usnad) усъяснад (usjasnad) comitative ускыдкӧд (uskydköd) усъясыдкӧд (usjasydköd) caritive устӧгыд (ustögyd) усъястӧгыд (usjastögyd) consecutive ускыдла (uskydla) усъясыдла (usjasydla) genitive ускыдлӧн (uskydlön) усъясыдлӧн (usjasydlön) ablative ускыдлысь (uskydlyś) усъясыдлысь (usjasydlyś) dative ускыдлы (uskydly) усъясыдлы (usjasydly) inessive ускад (uskad) усъясад (usjasad) elative уссьыд (usśyd) усъяссьыд (usjasśyd) illative ускад (uskad) усъясад (usjasad) egressive уссяньыд (usśańyd) усъяссяньыд (usjasśańyd) approximative усланьыд (uslańyd) усъясланьыд (usjaslańyd) terminative ускӧдзыд (usködźyd) усъясӧдзыд (usjasödźyd) prolative I ускӧдыд (usködyd) усъясӧдыд (usjasödyd) II устіыд (ustiyd) усъястіыд (usjastiyd) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Third person singular singular plural nominative ускыс (uskys) усъясыс (usjasys) accusative I* ускыс (uskys) усъясыс (usjasys) II* уссӧ (ussö) усъяссӧ (usjassö) instrumental уснас (usnas) усъяснас (usjasnas) comitative ускыскӧд (uskysköd) усъясыскӧд (usjasysköd) caritive устӧгыс (ustögys) усъястӧгыс (usjastögys) consecutive ускысла (uskysla) усъясысла (usjasysla) genitive ускыслӧн (uskyslön) усъясыслӧн (usjasyslön) ablative ускыслысь (uskyslyś) усъясыслысь (usjasyslyś) dative ускыслы (uskysly) усъясыслы (usjasysly) inessive ускас (uskas) усъясас (usjasas) elative уссьыс (usśys) усъяссьыс (usjasśys) illative ускас (uskas) усъясас (usjasas) egressive уссяньыс (usśańys) усъяссяньыс (usjasśańys) approximative усланьыс (uslańys) усъясланьыс (usjaslańys) terminative ускӧдзыс (usködźys) усъясӧдзыс (usjasödźys) prolative I ускӧдыс (usködys) усъясӧдыс (usjasödys) II устіыс (ustiys) усъястіыс (usjastiys) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
First person plural singular plural nominative усным (usnym) усъясным (usjasnym) accusative I* усным (usnym) усъясным (usjasnym) II* уснымӧ (usnymö) усъяснымӧ (usjasnymö) instrumental уснаным (usnanym) усъяснаным (usjasnanym) comitative уснымкӧд (usnymköd) усъяснымкӧд (usjasnymköd) caritive устӧгным (ustögnym) усъястӧгным (usjastögnym) consecutive уснымла (usnymla) усъяснымла (usjasnymla) genitive уснымлӧн (usnymlön) усъяснымлӧн (usjasnymlön) ablative уснымлысь (usnymlyś) усъяснымлысь (usjasnymlyś) dative уснымлы (usnymly) усъяснымлы (usjasnymly) inessive усканым (uskanym) усъясаным (usjasanym) elative уссьыным (usśynym) усъяссьыным (usjasśynym) illative усканым (uskanym) усъясаным (usjasanym) egressive уссяньным (usśańnym) усъяссяньным (usjasśańnym) approximative усланьным (uslańnym) усъясланьным (usjaslańnym) terminative ускӧдзным (usködźnym) усъясӧдзным (usjasödźnym) prolative I ускӧдным (usködnym) усъясӧдным (usjasödnym) II устіным (ustinym) усъястіным (usjastinym) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Second person plural singular plural nominative усныд (usnyd) усъясныд (usjasnyd) accusative I* усныд (usnyd) усъясныд (usjasnyd) II* уснытӧ (usnytö) усъяснытӧ (usjasnytö) instrumental уснаныд (usnanyd) усъяснаныд (usjasnanyd) comitative усныдкӧд (usnydköd) усъясныдкӧд (usjasnydköd) caritive устӧгныд (ustögnyd) усъястӧгныд (usjastögnyd) consecutive усныдла (usnydla) усъясныдла (usjasnydla) genitive усныдлӧн (usnydlön) усъясныдлӧн (usjasnydlön) ablative усныдлысь (usnydlyś) усъясныдлысь (usjasnydlyś) dative усныдлы (usnydly) усъясныдлы (usjasnydly) inessive усканыд (uskanyd) усъясаныд (usjasanyd) elative уссьыныд (usśynyd) усъяссьыныд (usjasśynyd) illative усканыд (uskanyd) усъясаныд (usjasanyd) egressive уссяньныд (usśańnyd) усъяссяньныд (usjasśańnyd) approximative усланьныд (uslańnyd) усъясланьныд (usjaslańnyd) terminative ускӧдзныд (usködźnyd) усъясӧдзныд (usjasödźnyd) prolative I ускӧдныд (usködnyd) усъясӧдныд (usjasödnyd) II устіныд (ustinyd) усъястіныд (usjastinyd) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.
Third person plural singular plural nominative усныс (usnys) усъясныс (usjasnys) accusative I* усныс (usnys) усъясныс (usjasnys) II* уснысӧ (usnysö) усъяснысӧ (usjasnysö) instrumental уснаныс (usnanys) усъяснаныс (usjasnanys) comitative уснымкӧс (usnymkös) усъяснымкӧс (usjasnymkös) caritive устӧгныс (ustögnys) усъястӧгныс (usjastögnys) consecutive уснысла (usnysla) усъяснысла (usjasnysla) genitive усныслӧн (usnyslön) усъясныслӧн (usjasnyslön) ablative усныслысь (usnyslyś) усъясныслысь (usjasnyslyś) dative усныслы (usnysly) усъясныслы (usjasnysly) inessive усканыс (uskanys) усъясаныс (usjasanys) elative уссьыныс (usśynys) усъяссьыныс (usjasśynys) illative усканыс (uskanys) усъясаныс (usjasanys) egressive уссяньныс (usśańnys) усъяссяньныс (usjasśańnys) approximative усланьныс (uslańnys) усъясланьныс (usjaslańnys) terminative ускӧдзныс (usködźnys) усъясӧдзныс (usjasödźnys) prolative I ускӧдныс (usködnys) усъясӧдныс (usjasödnys) II устіныс (ustinys) усъястіныс (usjastinys) *) Animate nouns almost exclusively take the type II accusative ending, whereas inanimate nouns can be used with either ending, but are more often found with type I.

References

• Bubrikh, Dmitry V. (1949) Грамматика литературного коми языка [Grammar of the literary Komi language] (in Russian), Leningrad: Zhdanov Leningrad State University, page 32
• L. M. Beznosikova, E. A. Ajbabina, R. I. Kosnyreva (2000) Коми-русский словарь [Komi-Russian dictionary], →ISBN, page 685

Mongolian

Mongolian	Cyrillic
ᠤᠰᠤ (usu)	ус (us)

ус

Etymology

Inherited from Classical Mongolian ᠤᠰᠤ (usu), from Middle Mongol ᠤᠰᠤᠨ (usun), from Proto-Mongolic *usun. Cognate with Khamnigan Mongol усу (usu), уса (usa); Buryat уһан (uhan), Kalmyk усн (usn); Daur os; Dongxiang usu.

Pronunciation

• (Khalkha) IPA^(key): [o̙s]
• (Qahar, China) IPA^(key): /ˈʊs/
• (Ordos, China) IPA^(key): /ʊsʊ/
• Hyphenation: ус

Noun

ус • (us); (hidden-n declension)

1. water

   уух ус ― uux us ― drinking water

Declension

Declension of ус (sg-only а-harmonic hidden-n) 

attributive	усан usan
	singular / indefinite
nominative	ус us
genitive	усны usny
accusative	усыг usyg
dative-locative	усанд usand
ablative	уснаас usnaas
instrumental	усаар usaar
comitative	устай ustaj
privative	усгүй usgüj
directive	ус руу us ruu

Reflexive possessive forms 

	singular / indefinite
nominative	усаа usaa
genitive	усныхаа usnyxaa
accusative	усыгаа usygaa
dative-locative	усандаа usandaa
ablative	уснаасаа usnaasaa
instrumental	усаараа usaaraa
comitative	устайгаа ustajgaa
privative	усгүйгээ usgüjgee
directive	ус руугаа us ruugaa

independent genitive	singular / indefinite
singular possession	усных usnyx
collective possession	усныхан usnyxan

Ossetian

Etymology

From Proto-Iranian *HyáwšaH, from Proto-Indo-Iranian *HyáwšaH. Cognate with Sanskrit योषा (yóṣā, “girl, young woman”).

Noun

ус • (us)

1. woman

See also

• уосӕ (uosæ)

Russian

Alternative forms

• усъ (us) — Pre-reform orthography (1918)

Etymology

Inherited from Old East Slavic усъ (usŭ), from Proto-Slavic *ǫsъ < *vǫsъ < *vǫdsъ, from Proto-Balto-Slavic *wónsa, from Proto-Indo-European *wondʰsom, s-expansion of root *wendʰ- (“hair, wool, beard”).

Pronunciation

• IPA^(key): [us]

• Audio:

  (file)

• Homophone: уз (uz)

Noun

ус • (us) m inan (genitive у́са, nominative plural усы́, genitive plural усо́в, diminutive у́сик, augmentative уси́ще)

1. (usually in the plural) moustache
2. whisker
3. feeler, antenna
4. tendril, awn

Declension

Declension of ус (inan masc-form hard-stem accent-c) 

	singular	plural
nominative	у́с ús	усы́ usý
genitive	у́са úsa	усо́в usóv
dative	у́су úsu	уса́м usám
accusative	у́с ús	усы́ usý
instrumental	у́сом úsom	уса́ми usámi
prepositional	у́се úse	уса́х usáx

Related terms

• уса́тый (usátyj)
• уса́ч (usáč)

Descendants

• → Komi-Zyrian: ус (us)

References

• Vasmer, Max (1964–1973) “ус”, in Oleg Trubachyov, transl., Этимологический словарь русского языка [Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), Moscow: Progress
• Chernykh, P. Ja. (1993) “усы”, in Историко-этимологический словарь русского языка [Historical-Etymological Dictionary of the Russian Language] (in Russian), 3rd edition, volume 2 (панцирь – ящур), Moscow: Russian Lang., →ISBN, page 293

Southern Altai

Etymology

From Proto-Turkic *ūŕ. Compare to Kyrgyz уз (uz, “master”).

Noun

ус • (us)

1. master

References

N. A. Baskakov, Toščakova N.A, editor (1947), “ус”, in Ojrotsko-Russkij Slovarʹ [Oyrot-Russian Dictionary], Moscow: M.: OGIZ, →ISBN

Udi

Noun

ус • (us)

1. ox