Jump to content

zmówić

From Wiktionary, the free dictionary

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

From z- +‎ mówić. First attested in 1301–1350.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /zmɔːvit͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /zmovit͡ɕ/

Verb

[edit]

zmówić pf (imperfective zmawiać)

  1. (sometimes reflexive with się, attested in Greater Poland, Sieradz-Łęczyca) to agree, to make a deal [with accusative], [with na (+ accusative)], [with infinitive]
    • 1959 [1395], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 187, Poznań:
      Tedi gednacze yeli, smoui[s]li szø do woyevod[y] na spitane
      [Tedy jednacze jeli, smowi[s]li się do wojewod[y] na spytanie]
    • 1967 [1401], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 172, Kościan:
      Jacosm ia medzy gimi smowil, iszby ieden na drugego ne *mayl wstawacz (leg. ustawiać) *rog
      [Jakośm ja miedzy jimi smowił, iżby jeden na drugiego nie miał ustawiać rok]
    • 1959 [1404], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 560, Poznań:
      Iacosm ne smowil s panem Mroczkem pospolu gechacz w Carnowo szø wansadz (leg. wwiązać)
      [Jakośm nie smowił z panem Mroczkiem pospołu jechać w Karnowo się wwięzać]
    • 1897 [1409], Teki Adolfa Pawińskiego‎[1], volume IV, number 1739, Łęczyca Land:
      Jakom ia sch woythem ne schmowil szø ni s lawniki, gdim Janowi rok sdal
      [Jakom ja z wojtem nie smowił się ni s ławniki, gdym Janowi rok zdał]
    • 1967 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 472, Kościan:
      Yz Woczech ne szmowil tey szmowy sz Baworowskim
      [Iż Wociech nie zmowił tej zmowy z Baworowskim]
  2. (reflexive with się, attested in Greater Poland) to make peace, to enter an alliance
    • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎[2], [3], [4], Lubin, page 56:
      Smowyly szą (war. kal.: schmovyly schią) federati sunt (quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet cepisset Iosue Hai et subvertisset eam... et quod transfugissent Gabaonitae ad Israel et essent foederati eorum, timuit valde Jos 10, 1)
      [Smowili się (war. kal.: smowili się) federati sunt (quae cum audisset Adonisedec rex Ierusalem, quod scilicet cepisset Iosue Hai et subvertisset eam... et quod transfugissent Gabaonitae ad Israel et essent foederati eorum, timuit valde Jos 10, 1)]
  3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[5], page 444:
      Bo vyedzyal (sc. Judasz), yze Zydovye szye smovyly na smyercz mylego Iesusza
      [Bo wiedział (sc. Judasz), iże Żydowie sie smowili na śmierć miłego Jesusa]
  4. (attested in Masovia) to result in a marriage proposal
    • 1920 [1427], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume II, number 2907, Zakroczym:
      Iacom ya nye smouil Voycechowi syostri... Eze Wlodek nye smouil Voycyechowi syostri
      [Jakom ja nie smowił Wojciechowi siostry... Eże Włodek nie smowił Wojciechowi siostry]
  5. (attested in Greater Poland) to set up, to make an appointment
    • 1959 [1414], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 703, Poznań:
      Jaco Jan ne ssmowil swego possla (sc. na dzień), kyedi by mal wyecze w szwey wsszy
      [Jako Jan nie smowił swego posła (sc. na dzień), kiedy by miał wiece w swej wsi]
  6. (law, attested in Greater Poland) to arrange, to agree, to set or determine a legal window or deadline in advance
    • 1959 [1408], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 645, Poznań:
      Jacosm smowil rok medzi panem Dobrogostem a medzi Bodzanthø... w ssobothø po Gromniczach
      [Jakośm smowił rok miedzy panem Dobrogostem a miedzy Bodzętą... w sobotę po Gromnicach]
  7. (attested in Lesser Poland) to say verbally, to utter
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎[6], Miechów, page dv 3:
      Sø ta ista sloua zmouona ochcem suøtim, iemuz bese ymø Symeon
      [Są ta ista słowa zmowiona oćcem świętym, jemuż biesze imię Symeon]
  8. to foretell, to prophesy (to predict the future)
    • 1922 [Fourteenth century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)‎[7], page 232:
      Ale naam na vszitek na ze[mię przyszedł, jako Iza] yas profeta dobrze i podobne zmow[ił]
      [Ale nam na użytek na zie[mię przyszedł, jako Iza] jasz profeta dobrze i podobnie zmow[ił]]
  9. (phonetics, attested in Greater Poland, Masovia) to aspirate, to say with aspiration
    • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎[8], volume I, Międzyrzecz, Warsaw, page 494:
      Szmowyly aspirati
      [Zmowili aspirati]
  10. (attested in Lesser Poland) to say from start to finish; to recite a prayer
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎[9], Krakow, page 711:
      Yesthl[h]yby sye tho przygodzylo kthoremv brathv thego nye spelnyczi..., thedy pothem ma trzy paczyerze zmoviczy, zpyaczi y zpelnyczi (dicatur)
      [Jestl[h]iby sie to przygodziło ktoremu bratu tego nie spełnić(i)..., tedy potem ma trzy pacierze zmowić(i), śpiać(i) i spełnić(i) (dicatur)]

Derived terms

[edit]
adjective
nouns
[edit]
adjective
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: zmówić

References

[edit]

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish zmówić. By surface analysis, z- +‎ mówić. Compare Czech smluvit.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈzmu.vit͡ɕ/
  • Audio 1; “zmówić”:(file)
  • Audio 2; “zmówić się”:(file)
  • Rhymes: -uvit͡ɕ
  • Syllabification: zmó‧wić

Verb

[edit]

zmówić pf (imperfective zmawiać)

  1. (transitive) to say grace, to say a prayer
    Synonym: odmówić
    Hypernym: powiedzieć
  2. (transitive, dated) to get someone to work
    Synonym: zatrudnić
  3. (reflexive with się) to collude (to plan something with someone)
    Synonym: namówić się
  4. (reflexive with się) to collude, to conspire, to plot, to scheme (to secretly make a decision or agree to act against someone with someone else)
    Synonym: namówić się
  5. (reflexive with się) to bring up (to raise a topic with someone)

Conjugation

[edit]
Conjugation of zmówić pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zmówić
future tense 1st zmówię zmówimy
2nd zmówisz zmówicie
3rd zmówi zmówią
impersonal zmówi się
past tense 1st zmówiłem,
-(e)m zmówił 		zmówiłam,
-(e)m zmówiła 		zmówiłom,
-(e)m zmówiło 		zmówiliśmy,
-(e)śmy zmówili 		zmówiłyśmy,
-(e)śmy zmówiły
2nd zmówiłeś,
-(e)ś zmówił 		zmówiłaś,
-(e)ś zmówiła 		zmówiłoś,
-(e)ś zmówiło 		zmówiliście,
-(e)ście zmówili 		zmówiłyście,
-(e)ście zmówiły
3rd zmówił zmówiła zmówiło zmówili zmówiły
impersonal zmówiono
conditional 1st zmówiłbym,
bym zmówił 		zmówiłabym,
bym zmówiła 		zmówiłobym,
bym zmówiło 		zmówilibyśmy,
byśmy zmówili 		zmówiłybyśmy,
byśmy zmówiły
2nd zmówiłbyś,
byś zmówił 		zmówiłabyś,
byś zmówiła 		zmówiłobyś,
byś zmówiło 		zmówilibyście,
byście zmówili 		zmówiłybyście,
byście zmówiły
3rd zmówiłby,
by zmówił 		zmówiłaby,
by zmówiła 		zmówiłoby,
by zmówiło 		zmówiliby,
by zmówili 		zmówiłyby,
by zmówiły
impersonal zmówiono by
imperative 1st niech zmówię zmówmy
2nd zmów zmówcie
3rd niech zmówi niech zmówią
passive adjectival participle zmówiony zmówiona zmówione zmówieni zmówione
anterior adverbial participle zmówiwszy
verbal noun zmówienie

Derived terms

[edit]
nouns
[edit]
adjective
adverb
noun
verbs

Further reading

[edit]
  • zmówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • zmówić in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zmowić się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “ZMÓWIĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.09.2009
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zmówić”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “zmówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zmówić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 566
  • zmówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=zmówić&oldid=82571835"