zapowiedzieć

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

From za- +‎ powiedzieć. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /zapɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /zapɔvjɛd͡ʑɛt͡ɕ/

Verb

[edit]

zapowiedzieć pf (imperfective zapowiadać)

  1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to prohibit, to ban, to not allow certain actions
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 12:
      Ziawil iesm sprawedlnoscz twoiø w kosczele welikem, owa warg mogich ne zapowem (ecce labia mea non prohibeo)
      [Zjawił jeśm sprawiedlność twoię w kościele wielikiem, owa warg mojich nie zapowiem (ecce labia mea non prohibeo)]
    • 1959 [1400], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 463, Poznań:
      Iaco yeszm zapowedzal pana Mikoszewø moczø Woczechowy Wanzewy, by iego roley ne oral
      [Jako jeśm zapowiedział pana Mikoszewą mocą Wociechowi Wężewi, by jego rolej nie orał]
    • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 22:
      Mayaly goszczyom podrosznym... goraczy szad oszadzycz albo bądz w *szapowyedzony czasz albo w nye zapowyedzany (sit diebus feriatis vel non feriatis)
      [Mająli gościom podrożnym... gorący sąd osadzić albo bądź w zapowiedziany czas albo w nie zapowiedziany (sit diebus feriatis vel non feriatis)]
  2. (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) to ban or prohibit the use of something
    • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego[2], volume IV, number 4737, Łęczyca Land:
      Sicut na zapovedzeney drodze dedit michi septem vulnera
      [Sicut na zapowiedzienej drodze dedit michi septem vulnera]
    • 1967 [1406], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 321, Kościan:
      Jaco czso Derszek Janoui zito pobral, to mu ye pobral, isz mu ye bil zapouedzal, a on ye s dzedzini cradl
      [Jako czso Dzierżek Janowi żyto pobrał, to mu je pobrał, iż mu je był zapowiedział, a on je z dziedziny kradł]
  3. (attested in Sieradz-Łęczyca) to hire or employ someone or something officially in order to secure one's claims; to demand official seizure in order to secure one's claims
    • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego[3], volume IV, number 76, Łęczyca Land:
      Tworcowa crowa bila zapowedzana
      [Tworkowa krowa była zapowiedziana]
  4. (religion, attested in Masovia) to excommunicate
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:
      Gdze... caplan bilbi zabith..., tham... cirekwi... prawem albo oth prawa szą zapowyedzany (ecclesiae... iure sint interdictae), tho gest, ysz interdicth w nych szamym prawem polozon
      [Gdzie... kapłan byłby zabit..., tam... cyrekwi... prawem albo ot prawa są zapowiedziany (ecclesiae... iure sint interdictae), to jest, iż interdykt w nich samym prawem położon]
  5. (attested in Greater Poland) to demand; to order; to commission
    • 1959 [1405], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 764, Poznań:
      Iaco Stanislaw yal samoszost... w Kothowo... y zapowedzal mlinarzewi paney dacz mari, y kmeczem zapowedzal sluchacz
      [Jako Stanisław jał samoszost... w Kotowo... i zapowiedział młynarzewi paniej dać miary, i kmieciem zapowiedział słuchać]
  6. (attested in Sieradz-Łęczyca) to oppose; to negate; to invalidate
    • 1897 [1389], Teki Adolfa Pawińskiego[4], volume III, number 1485, Łęczyca Land:
      Nicolaus... interdixit, zapouedzal, vendicionem ville Potrcowo
      [Nicolaus... interdixit, zapowiedział, vendicionem ville Piotrkowo]
    • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[5], 30, 6:
      *Paklibi iako natichmyast (pro natichmyast iako) vsliszi oczecz, zapowye gey (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), slvbi y przisyøgi gey wsrvszoni bødø
      [Pakliby natychmiast jako usłyszy ociec, zapowie jej (sc. niewieście, sin... contradixerit pater), śluby i przysięgi jej wzruszony będą]
    • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[6], [7], [8], volume XXII, page 321:
      Qui dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii vlg. zapovyedzany (Mat 5, 31)
      [Qui dimiserit uxorem suam, det ei libellum repudii vlg. zapowiedziany (Mat 5, 31)]
  7. to deny, to reject; to not give
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[9], page 543:
      Pyly s tego kyelycha vschysczy, a potym i Iudasch. Myly Kristus nye chczyal yemv zapovyedzyecz czyala svyąthosczy (pro svyąthosczy czyala) y krvye svey blogoslavyoney
      [Pili z tego kielicha wszyscy, a potym i Judasz. Miły Krystus nie chciał jemu zapowiedzieć ciała świętości i krwie swej błogosławionej]
  8. (law, attested in Greater Poland) to summon to court
    • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 41, Poznań:
      Jaco Voczech vczinil Janoui za dzensacz (pro dzesancz) g[rzywien] skodi po tem, jaco zapouedzan
      [Jako Wociech uczynił Janowi za dziesięć g[rzywien] szkody po tem, jako zapowiedzian]
  9. to exile from a country
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 31, 1:
      Ale beszprawny czlowyek yesth rosmagythy... Gyny szą beszprawny ludze, kthorzy szą w prawye zapowyedzany (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: kthorzy... zapowyedzany), czy mogą *wy gynem prawye dacz albo przedacz szwe gymyenye
      [Ale bezprawny człowiek jest rozmajity... Jini są bezprawni ludzie, ktorzy są w prawie zapowiedziani (qui in uno iudicio proscriptus est, OrtMac 30: ktorzy... zapowiedziani), ci mogą w jinem prawie dać albo przedać swe jimienie]

Derived terms

[edit]
adjective
nouns
[edit]
noun
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: zapowiedzieć

References

[edit]

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish zapowiedzieć. By surface analysis, za- +‎ powiedzieć.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /za.pɔˈvjɛ.d͡ʑɛt͡ɕ/
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ɛd͡ʑɛt͡ɕ
  • Syllabification: za‧po‧wie‧dzieć

Verb

[edit]

zapowiedzieć pf (imperfective zapowiadać)

  1. (transitive) to announce; to herald, to portend (to inform of what's to come)
  2. (transitive) to promise, to spell, to augur, to presage, to herald, to portend (to be a sign of what's to come)
  3. (reflexive with się) to announce oneself (to inform someone of one's arrival) [with z (+ instrumental) ‘where’]
    Synonym: zamówić się

Conjugation

[edit]
Conjugation of zapowiedzieć pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zapowiedzieć
future tense 1st zapowiem zapowiemy
2nd zapowiesz zapowiecie
3rd zapowie zapowiedzą
impersonal zapowie się
past tense 1st zapowiedziałem,
-(e)m zapowiedział
zapowiedziałam,
-(e)m zapowiedziała
zapowiedziałom,
-(e)m zapowiedziało
zapowiedzieliśmy,
-(e)śmy zapowiedzieli
zapowiedziałyśmy,
-(e)śmy zapowiedziały
2nd zapowiedziałeś,
-(e)ś zapowiedział
zapowiedziałaś,
-(e)ś zapowiedziała
zapowiedziałoś,
-(e)ś zapowiedziało
zapowiedzieliście,
-(e)ście zapowiedzieli
zapowiedziałyście,
-(e)ście zapowiedziały
3rd zapowiedział zapowiedziała zapowiedziało zapowiedzieli zapowiedziały
impersonal zapowiedziano
conditional 1st zapowiedziałbym,
bym zapowiedział
zapowiedziałabym,
bym zapowiedziała
zapowiedziałobym,
bym zapowiedziało
zapowiedzielibyśmy,
byśmy zapowiedzieli
zapowiedziałybyśmy,
byśmy zapowiedziały
2nd zapowiedziałbyś,
byś zapowiedział
zapowiedziałabyś,
byś zapowiedziała
zapowiedziałobyś,
byś zapowiedziało
zapowiedzielibyście,
byście zapowiedzieli
zapowiedziałybyście,
byście zapowiedziały
3rd zapowiedziałby,
by zapowiedział
zapowiedziałaby,
by zapowiedziała
zapowiedziałoby,
by zapowiedziało
zapowiedzieliby,
by zapowiedzieli
zapowiedziałyby,
by zapowiedziały
impersonal zapowiedziano by
imperative 1st niech zapowiem zapowiedzmy
2nd zapowiedz zapowiedzcie
3rd niech zapowie niech zapowiedzą
passive adjectival participle zapowiedziany zapowiedziana zapowiedziane zapowiedziani zapowiedziane
anterior adverbial participle zapowiedziawszy
verbal noun zapowiedzenie

Derived terms

[edit]
adjective
nouns
[edit]
adjective
nouns
verbs

Further reading

[edit]