เถ้าแก่

Thai

Alternative forms

เฒ่าแก่ — obsolete

Pronunciation

Orthographic		เถ้าแก่ e tʰ ˆ ā æ k ˋ
Phonemic		เท่า-แก่ e d ˋ ā – æ k ˋ
Romanization	Paiboon	tâo-gɛ̀ɛ
	Royal Institute	thao-kae
(standard) IPA^(key)		/tʰaw˥˩.kɛː˨˩/^(R)

Etymology 1

Compound of เถ้า (tâo, “old; aged”) +‎ แก่ (gɛ̀ɛ, “idem”)

Noun

เถ้าแก่ • (tâo-gɛ̀ɛ) (classifier คน)

(archaic) senior; elder; older relative
- 1649, “พระไอยการลักษณวิวาทตีด่ากัน”, in ประมวลกฎหมายรัชกาลที่ 1 จุลศักราช 1166 พิมพ์ตามฉะบับหลวงตรา 3 ดวง เล่ม 2, พระนคร: มหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง, published 1939, page 284:
  
  ถ้า ด่า ถึง โคต เค้าเถ้าแก่ให้ไหม ทวีคูน
  tâa dàa tʉ̌ng kôot káo tâo-gɛ̀ɛ hâi mǎi tá-wii-kuun
  If the insult [alludes] to [the victim's] family, clan, [or] elders, [the offender] shall be fined twofold.
(archaic) woman of advanced age appointed to take care of female members of the royal harem^[1]
- 1855, “แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิราชาธิราช”, in พระราชพงษาวดาร ฉบับพระราชหัดถเลขา, กรุงเทพฯ: หอพระสมุดวชิรญาณ, published 1912, page 65:
  
  จึง ตกแต่ง การ ที่จะ ส่ง พระราช ธิดา แล จัดเถ้าแก่กำนัล สาวใช้ทาษ ชาย ห้าร้อย หญิง ห้าร้อย...
  jʉng dtòk-dtɛ̀ng gaan tîi jà sòng prá-râat-chá tí-daa lɛɛ jàt tâo-gɛ̀ɛ gam-nan sǎao-chái tâat chaai hâa-rɔ́ɔi yǐng hâa-rɔ́ɔi ...
  Then [they] prepared the activities in order to send [off] the royal daughter, and [they] arranged chaperones, maids of honour, maidservants, five hundred male slaves, five hundred female [slaves...]

Etymology 2

Borrowed from Teochew 頭家 / 头家 (tao5 gê1).^[2] Cognate with Khmer ថៅកែ (thaw kae), Lao ເຖົ້າແກ່ (thao kǣ).

Noun

เถ้าแก่ • (tâo-gɛ̀ɛ) (classifier คน)

(chiefly used amongst Chinese people) person presiding over a betrothal ceremony
(used amongst Chinese people) landlord, proprietor; business owner; boss, master; wealthy person; also used as a title for or term of address to such person, and used by such person as a self-reference

Related terms

(feminine): เถ้าแก่เนี้ย (tâo-gɛ̀ɛ-níia)

References

^ ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 137: “เถ้าแก่ น. สตรีสูงอายุที่พระมหากษัตริย์โปรดให้ตั้งไว้ในตำแหน่งข้าราชการ มีหน้าที่ดูแลสตรีฝ่ายในในพระราชสำนัก เช่น เถ้าแก่เชาแม่แซ่มา เสนีเสนา ก็มาในลำสำเภา (พระไชยสุริยา), เถ้าแก่ชแม่หมู่ กำนัลผู้ใดใดทำ ควรโทษพิโรธคำ อย่าเคียดขึ้งให้เครงโครม (กฤษณาสอนน้อง)”
^ Joanna Rose McFarland (2021) “Chapter 3: Language Contact and Lexical Changes in Khmer and Teochew in Cambodia and Beyond”, in Chia, Caroline, Hoogervorst, Tom, editors, Sinophone Southeast Asia: Sinitic Voices across the Southern Seas (Chinese Overseas: History, Literature, and Society; 20 [Open Access])‎^[1], Brill, →ISBN, page 104

[1] ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 137: “เถ้าแก่ น. สตรีสูงอายุที่พระมหากษัตริย์โปรดให้ตั้งไว้ในตำแหน่งข้าราชการ มีหน้าที่ดูแลสตรีฝ่ายในในพระราชสำนัก เช่น เถ้าแก่เชาแม่แซ่มา เสนีเสนา ก็มาในลำสำเภา (พระไชยสุริยา), เถ้าแก่ชแม่หมู่ กำนัลผู้ใดใดทำ ควรโทษพิโรธคำ อย่าเคียดขึ้งให้เครงโครม (กฤษณาสอนน้อง)”

[2] Joanna Rose McFarland (2021) “Chapter 3: Language Contact and Lexical Changes in Khmer and Teochew in Cambodia and Beyond”, in Chia, Caroline, Hoogervorst, Tom, editors, Sinophone Southeast Asia: Sinitic Voices across the Southern Seas (Chinese Overseas: History, Literature, and Society; 20 [Open Access])‎^[1], Brill, →ISBN, page 104

[1]

[2]