सहस्र

Hindi

Alternative forms

सहस्त्र (sahastra) — hypercorrect

Etymology

Borrowed from Sanskrit सहस्र (sahasra). Doublet of हज़ार (hazār).

Pronunciation

(Delhi) IPA^(key): /sə.ɦəs.ɾᵊ/, [sɛ.ɦɛs.ɾᵊ]
(hypercorrect) (Delhi) IPA^(key): /sə.ɦəs.t̪ɾᵊ/, [sɛ.ɦɛs.t̪ɾᵊ]

Numeral

सहस्र • (sahasra) m (Urdu spelling سہسر) (cardinal)

(formal) thousand
Synonym: हज़ार (hazār)

Declension

Declension of सहस्र (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	सहस्र sahasra	सहस्र sahasra
oblique	सहस्र sahasra	सहस्रों sahasrõ
vocative	सहस्र sahasra	सहस्रो sahasro

Sanskrit

**Sanskrit numbers ^(edit)**
← 1	← 100	१००० 1,000	10,000 →	1,000,000 (10⁶) → ^{[a], [b]}
Cardinal: सहस्र (sahasra)

Alternative scripts

সহস্ৰ (Assamese script)
ᬲᬳᬲ᭄ᬭ (Balinese script)
সহস্র (Bengali script)
𑰭𑰮𑰭𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
𑀲𑀳𑀲𑁆𑀭 (Brahmi script)
သဟသြ (Burmese script)
સહસ્ર (Gujarati script)
ਸਹਸ੍ਰ (Gurmukhi script)
𑌸𑌹𑌸𑍍𑌰 (Grantha script)
ꦱꦲꦱꦿ (Javanese script)
𑂮𑂯𑂮𑂹𑂩 (Kaithi script)
ಸಹಸ್ರ (Kannada script)
សហស្រ (Khmer script)
ສຫສ຺ຣ (Lao script)
സഹസ്ര (Malayalam script)
ᠰᠠᡥᠠᠰ᠌ᡵᠠ (Manchu script)
𑘭𑘮𑘭𑘿𑘨 (Modi script)
ᠰᠠᠾᠠᠰᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
𑧍𑧎𑧍𑧠𑧈 (Nandinagari script)
𑐳𑐴𑐳𑑂𑐬 (Newa script)
ସହସ୍ର (Odia script)
ꢱꢲꢱ꣄ꢬ (Saurashtra script)
𑆱𑆲𑆱𑇀𑆫 (Sharada script)
𑖭𑖮𑖭𑖿𑖨 (Siddham script)
සහස්‍ර (Sinhalese script)
𑪁𑪂𑪁 𑪙𑩼 (Soyombo script)
𑚨𑚩𑚨𑚶𑚤 (Takri script)
ஸஹஸ்ர (Tamil script)
సహస్ర (Telugu script)
สหสฺร (Thai script)
ས་ཧ་སྲ (Tibetan script)
𑒮𑒯𑒮𑓂𑒩 (Tirhuta script)
𑨰𑨱𑨰𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *sm̥-

Proto-Indo-European *ǵʰes-

Proto-Indo-European *-lom

Proto-Indo-European *ǵʰéslom

Proto-Indo-Iranian *saȷ́ʰásram

Sanskrit सहस्र (sahasra)

From Proto-Indo-Aryan *saźʰásram, from Proto-Indo-Iranian *saȷ́ʰásram (“thousand”), from Proto-Indo-European *sm̥-ǵʰéslom, from *ǵʰéslom. Cognate with Avestan 𐬵𐬀𐬰𐬀𐬢𐬭𐬀 (hazaŋra), Persian (hezâr), Ancient Greek χίλιοι (khílioi), Latin mīlle.

Pronunciation

(Vedic) IPA^(key): /sɐ.ɦɐ́s.ɾɐ/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /s̪ɐˈɦɐs̪.ɾɐ/

Numeral

सहस्र • (sahásra) n (rarely m)

a thousand
- c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.62.8:
  प्र नू॒नं जा॑यताम॒यं मनु॒स्तोक्मे॑व रोहतु।
  यः स॒हस्रं॑ श॒ताश्वं॑ स॒द्यो दा॒नाय॒ मंह॑ते॥
  prá nūnáṃ jāyatāmayáṃ mánustókmeva rohatu.
  yáḥ sahásraṃ śatā́śvaṃ sadyó dānā́ya máṃhate.
  May this Manu (Sāvarṇi) quickly be born, may he increase like (well- watered) seed, who sends meat once a thousand and a hundred horses for a present.

Declension

Neuter a-stem declension of सहस्र
	singular	dual	plural
nominative	सहस्रम् (sahásram)	सहस्रे (sahásre)	सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹)
vocative	सहस्र (sáhasra)	सहस्रे (sáhasre)	सहस्राणि (sáhasrāṇi) सहस्रा¹ (sáhasrā¹)
accusative	सहस्रम् (sahásram)	सहस्रे (sahásre)	सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹)
instrumental	सहस्रेण (sahásreṇa)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹)
dative	सहस्राय (sahásrāya)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
ablative	सहस्रात् (sahásrāt)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
genitive	सहस्रस्य (sahásrasya)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्राणाम् (sahásrāṇām)
locative	सहस्रे (sahásre)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्रेषु (sahásreṣu)

¹Vedic

Masculine a-stem declension of सहस्र
	singular	dual	plural
nominative	सहस्रः (sahásraḥ)	सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹)	सहस्राः (sahásrāḥ) सहस्रासः¹ (sahásrāsaḥ¹)
vocative	सहस्र (sáhasra)	सहस्रौ (sáhasrau) सहस्रा¹ (sáhasrā¹)	सहस्राः (sáhasrāḥ) सहस्रासः¹ (sáhasrāsaḥ¹)
accusative	सहस्रम् (sahásram)	सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹)	सहस्रान् (sahásrān)
instrumental	सहस्रेण (sahásreṇa)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹)
dative	सहस्राय (sahásrāya)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
ablative	सहस्रात् (sahásrāt)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
genitive	सहस्रस्य (sahásrasya)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्राणाम् (sahásrāṇām)
locative	सहस्रे (sahásre)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्रेषु (sahásreṣu)

¹Vedic

Adjective

सहस्र • (sahásra) stem

a thousandth or the thousandth
Synonym: सहस्रतम (sahasratamá)

Declension

Masculine a-stem declension of सहस्र
	singular	dual	plural
nominative	सहस्रः (sahásraḥ)	सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹)	सहस्राः (sahásrāḥ) सहस्रासः¹ (sahásrāsaḥ¹)
vocative	सहस्र (sáhasra)	सहस्रौ (sáhasrau) सहस्रा¹ (sáhasrā¹)	सहस्राः (sáhasrāḥ) सहस्रासः¹ (sáhasrāsaḥ¹)
accusative	सहस्रम् (sahásram)	सहस्रौ (sahásrau) सहस्रा¹ (sahásrā¹)	सहस्रान् (sahásrān)
instrumental	सहस्रेण (sahásreṇa)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹)
dative	सहस्राय (sahásrāya)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
ablative	सहस्रात् (sahásrāt)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
genitive	सहस्रस्य (sahásrasya)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्राणाम् (sahásrāṇām)
locative	सहस्रे (sahásre)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्रेषु (sahásreṣu)

¹Vedic

Feminine ī-stem declension of सहस्री
	singular	dual	plural
nominative	सहस्री (sahásrī)	सहस्र्यौ (sahásryau) सहस्री¹ (sahásrī¹)	सहस्र्यः (sahásryaḥ) सहस्रीः¹ (sahásrīḥ¹)
vocative	सहस्रि (sáhasri)	सहस्र्यौ (sáhasryau) सहस्री¹ (sáhasrī¹)	सहस्र्यः (sáhasryaḥ) सहस्रीः¹ (sáhasrīḥ¹)
accusative	सहस्रीम् (sahásrīm)	सहस्र्यौ (sahásryau) सहस्री¹ (sahásrī¹)	सहस्रीः (sahásrīḥ)
instrumental	सहस्र्या (sahásryā)	सहस्रीभ्याम् (sahásrībhyām)	सहस्रीभिः (sahásrībhiḥ)
dative	सहस्र्यै (sahásryai)	सहस्रीभ्याम् (sahásrībhyām)	सहस्रीभ्यः (sahásrībhyaḥ)
ablative	सहस्र्याः (sahásryāḥ) सहस्र्यै² (sahásryai²)	सहस्रीभ्याम् (sahásrībhyām)	सहस्रीभ्यः (sahásrībhyaḥ)
genitive	सहस्र्याः (sahásryāḥ) सहस्र्यै² (sahásryai²)	सहस्र्योः (sahásryoḥ)	सहस्रीणाम् (sahásrīṇām)
locative	सहस्र्याम् (sahásryām)	सहस्र्योः (sahásryoḥ)	सहस्रीषु (sahásrīṣu)

¹Vedic
²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of सहस्र
	singular	dual	plural
nominative	सहस्रम् (sahásram)	सहस्रे (sahásre)	सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹)
vocative	सहस्र (sáhasra)	सहस्रे (sáhasre)	सहस्राणि (sáhasrāṇi) सहस्रा¹ (sáhasrā¹)
accusative	सहस्रम् (sahásram)	सहस्रे (sahásre)	सहस्राणि (sahásrāṇi) सहस्रा¹ (sahásrā¹)
instrumental	सहस्रेण (sahásreṇa)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रैः (sahásraiḥ) सहस्रेभिः¹ (sahásrebhiḥ¹)
dative	सहस्राय (sahásrāya)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
ablative	सहस्रात् (sahásrāt)	सहस्राभ्याम् (sahásrābhyām)	सहस्रेभ्यः (sahásrebhyaḥ)
genitive	सहस्रस्य (sahásrasya)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्राणाम् (sahásrāṇām)
locative	सहस्रे (sahásre)	सहस्रयोः (sahásrayoḥ)	सहस्रेषु (sahásreṣu)

¹Vedic

Descendants

Ashokan Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀭 (sahasra)
- Prakrit: (see there for further descendants)
  Ardhamagadhi Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)
  Magadhi Prakrit: 𑀰𑀳𑀰𑁆𑀰 (śahaśśa)
  Maharastri Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)
  Paisaci Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)
  Sauraseni Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)
- - Pali: sahassa
  - Prakrit: sahasira > sāsira
    - → Old Kannada: ಸಾಸಿರ (sāsira)
      - Kannada: ಸಾವಿರ (sāvira)
    - → Tulu: ಸಾವಿರ (sāvira), ಸಾರ (sāra)
    - → Old Tamil:
      - Tamil: ஆயிரம் (āyiram)
      - Malayalam: ആയിരം (āyiraṁ)
Dhivehi: ހާސް (hās)
Kashmiri: ساس (sās)
Punjabi: ਸਹੰਸ (sahansa) (archaic)
Saraiki: سَیہِنس (saihins)
→ Bengali: সহস্র (śôhôśrô)
→ Gujarati: સહસ્ત્ર (sahastra)
→ Hindi: सहस्र (sahasra)
→ Marathi: सहस्र (sahasra)
→ Old Marathi: 𑘭𑘮𑘭𑘿𑘨 (sahasra), 𑘭𑘰𑘭𑘿𑘨 (sāsra), 𑘭𑘰𑘮𑘭𑘿𑘨 (sāhasra)
→ Nepali: सहस्र (sahasra)
→ Punjabi: ਸਹੰਸਰ (sahansar)
→ Telugu: సహస్రము (sahasramu)

References

Monier Williams (1899) “सहस्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1195, column 2.
Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “sahásra”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 768