नाचना

See also: नाच्नु

Hindi

Etymology

Hindi verb set
नाचना (nācnā)
नचाना (nacānā)
नचवाना (nacvānā)

Inherited from Old Hindi नाचना (nācanā), from Sauraseni Prakrit 𑀡𑀘𑁆𑀘𑀤𑀺 (ṇaccadi), from Sanskrit नृत्यति (nṛ́tyati).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /nɑːt͡ʃ.nɑː/, [näːt͡ʃ.näː]
• Hyphenation: नाच‧ना
• Rhymes: -ɑː

Verb

नाचना • (nācnā) (intransitive, Urdu spelling نَاچْنَا)

1. to dance

Conjugation

Impersonal forms of नाचना

Undeclined
Stem		नाच nāc
Infinitive		नाचना nācnā
Oblique Infinitive		नाचने nācne
Conjunctive		नाचकर, नाचके nāckar, nācke
Progressive		नाचते-नाचते nācte-nācte
Participles
		dir m s	m p obl m s	f s	f p
Infinitive		नाचना nācnā	नाचने nācne	नाचनी nācnī	नाचनीं nācnī̃
Habitual		नाचता nāctā	नाचते nācte	नाचती nāctī	नाचतीं nāctī̃
Perfective		नाचा nācā	नाचे nāce	नाची nācī	नाचीं nācī̃
Prospective Agentive		नाचनेवाला nācnevālā	नाचनेवाले nācnevāle	नाचनेवाली nācnevālī	नाचनेवालीं nācnevālī̃
Adjectival	Perfective	नाचा हुआ nācā huā	नाचे हुए nāce hue	नाची हुई nācī huī	नाची हुईं nācī huī̃
	Habitual	नाचता हुआ nāctā huā	नाचते हुए nācte hue	नाचती हुई nāctī huī	नाचती हुईं nāctī huī̃

Personal forms of नाचना

Non-Aspectual
			Singular			Plural
			1st मैं	2nd तू	3rd यह/वह, ये/वो	2nd तुम	1st हम	3rd, 2nd ये/वो/वे, आप
Indicative	PERF	m	नाचा nācā			नाचे nāce
		f	नाची nācī				नाचीं nācī̃
	FUT	m	नाचूँगा nācūṅgā	नाचेगा nācegā		नाचोगे nācoge	नाचेंगे nāceṅge
		f	नाचूँगी nācūṅgī	नाचेगी nācegī		नाचोगी nācogī	नाचेंगी nāceṅgī
Subjunctive	FUT	m f	नाचूँ nācū̃	नाचे nāce		नाचो nāco	नाचें nācẽ
Contrafactual	PST	m	नाचता nāctā			नाचते nācte
		f	नाचती nāctī				नाचतीं nāctī̃
Imperative	PRS	m f		नाच nāc		नाचो nāco		नाचिये1 nāciye1
	FUT	m f		नाचियो nāciyo		नाचना nācnā		नाचियेगा1 nāciyegā1
Habitual Aspect
Indicative	PRS	m	नाचता हूँ nāctā hū̃	नाचता है nāctā hai		नाचते हो nācte ho	नाचते हैं nācte ha͠i
		f	नाचती हूँ nāctī hū̃	नाचती है nāctī hai		नाचती हो nāctī ho	नाचती हैं nāctī ha͠i
	PST	m	नाचता था nāctā thā			नाचते थे nācte the
		f	नाचती थी nāctī thī				नाचती थीं nāctī thī̃
Presumptive	PRS PST	m	नाचता हूँगा nāctā hūṅgā	नाचता होगा nāctā hogā		नाचते होगे nācte hoge	नाचते होंगे nācte hoṅge
		f	नाचती हूँगी nāctī hūṅgī	नाचती होगी nāctī hogī		नाचती होगी nāctī hogī	नाचती होंगी nāctī hoṅgī
Subjunctive	PRS	m	नाचता हूँ nāctā hū̃	नाचता हो nāctā ho		नाचते हो nācte ho	नाचते हों nācte hõ
		f	नाचती हूँ nāctī hū̃	नाचती हो nāctī ho		नाचती हो nāctī ho	नाचती हों nāctī hõ
Contrafactual	PST	m	नाचता होता nāctā hotā			नाचते होते nācte hote
		f	नाचती होती nāctī hotī				नाचती होतीं nāctī hotī̃
Perfective Aspect
			Singular			Plural
			1st मैं	2nd तू	3rd यह/वह, ये/वो	2nd तुम	1st हम	3rd, 2nd ये/वो/वे, आप
Indicative	PRS	m	नाचा हूँ nācā hū̃	नाचा है nācā hai		नाचे हो nāce ho	नाचे हैं nāce ha͠i
		f	नाची हूँ nācī hū̃	नाची है nācī hai		नाची हो nācī ho	नाची हैं nācī ha͠i
	PST	m	नाचा था nācā thā			नाचे थे nāce the
		f	नाची थी nācī thī				नाची थीं nācī thī̃
	FUT	m	नाचा हूँगा nācā hūṅgā	नाचा होगा nācā hogā		नाचे होगे nāce hoge	नाचे होंगे nāce hoṅge
		f	नाची हूँगी nācī hūṅgī	नाची होगी nācī hogī		नाची होगी nācī hogī	नाची होंगी nācī hoṅgī
Presumptive	PRS PST	m	नाचा हूँगा nācā hūṅgā	नाचा होगा nācā hogā		नाचे होगे nāce hoge	नाचे होंगे nāce hoṅge
		f	नाची हूँगी nācī hūṅgī	नाची होगी nācī hogī		नाची होगी nācī hogī	नाची होंगी nācī hoṅgī
Subjunctive	PRS	m	नाचा हूँ nācā hū̃	नाचा हो nācā ho		नाचे हो nāce ho	नाचे हों nāce hõ
		f	नाची हूँ nācī hū̃	नाची हो nācī ho		नाची हो nācī ho	नाची हों nācī hõ
	FUT	m	नाचा होऊँ nācā hoū̃	नाचा होए nācā hoe		नाचे होओ nāce hoo	नाचे होएँ nāce hoẽ
		f	नाची होऊँ nācī hoū̃	नाची होए nācī hoe		नाची होओ nācī hoo	नाची होएँ nācī hoẽ
Contrafactual	PST	m	नाचा होता nācā hotā			नाचे होते nāce hote
		f	नाची होती nācī hotī				नाची होतीं nācī hotī̃
Progressive Aspect
Indicative	PRS	m	नाच रहा हूँ nāc rahā hū̃	नाच रहा है nāc rahā hai		नाच रहे हो nāc rahe ho	नाच रहे हैं nāc rahe ha͠i
		f	नाच रही हूँ nāc rahī hū̃	नाच रही है nāc rahī hai		नाच रही हो nāc rahī ho	नाच रही हैं nāc rahī ha͠i
	PST	m	नाच रहा था nāc rahā thā			नाच रहे थे nāc rahe the
		f	नाच रही थी nāc rahī thī				नाच रही थीं nāc rahī thī̃
	FUT	m	नाच रहा हूँगा nāc rahā hūṅgā	नाच रहा होगा nāc rahā hogā		नाच रहे होगे nāc rahe hoge	नाच रहे होंगे nāc rahe hoṅge
		f	नाच रही हूँगी nāc rahī hūṅgī	नाच रही होगी nāc rahī hogī		नाच रही होगी nāc rahī hogī	नाच रही होंगी nāc rahī hoṅgī
Presumptive	PRS PST FUT	m	नाच रहा हूँगा nāc rahā hūṅgā	नाच रहा होगा nāc rahā hogā		नाच रहे होगे nāc rahe hoge	नाच रहे होंगे nāc rahe hoṅge
		f	नाच रही हूँगी nāc rahī hūṅgī	नाच रही होगी nāc rahī hogī		नाच रही होगी nāc rahī hogī	नाच रही होंगी nāc rahī hoṅgī
Subjunctive	PRS	m	नाच रहा हूँ nāc rahā hū̃	नाच रहा हो nāc rahā ho		नाच रहे हो nāc rahe ho	नाच रहे हों nāc rahe hõ
		f	नाच रही हूँ nāc rahī hū̃	नाच रही हो nāc rahī ho		नाच रही हो nāc rahī ho	नाच रही हों nāc rahī hõ
	FUT	m	नाच रहा होऊँ nāc rahā hoū̃	नाच रहा होए nāc rahā hoe		नाच रहे होओ nāc rahe hoo	नाच रहे होएँ nāc rahe hoẽ
		f	नाच रही होऊँ nāc rahī hoū̃	नाच रही होए nāc rahī hoe		नाच रही होओ nāc rahī hoo	नाच रही होएँ nāc rahī hoẽ
Contrafactual	PST	m	नाच रहा होता nāc rahā hotā			नाच रहे होते nāc rahe hote
		f	नाच रही होती nāc rahī hotī				नाच रही होतीं nāc rahī hotī̃
			1st मैं	2nd तू	3rd यह/वह, ये/वो	2nd तुम	1st हम	3rd, 2nd ये/वो/वे, आप
			Singular			Plural

¹The forms नाचिये (nāciye) and नाचियेगा (nāciyegā) can also be spelled without the y: नाचिए (nācie) and नाचिएगा (nāciegā).

Further reading

• McGregor, Ronald Stuart (1993) “नाचना”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press, page 551
• “नाचना”, in ریخْتَہ لُغَت (rexta luġat) - Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English], Noida, India: Rekhta Foundation, 2024.
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “nŕ̊tyati”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 427

Old Hindi

Etymology

Inherited from Sauraseni Prakrit 𑀡𑀘𑁆𑀘𑀤𑀺 (ṇaccadi), from Sanskrit नृत्यति (nṛ́tyati). Cognate with Old Punjabi ਨਚਿ (naci /⁠nacci⁠/), ਨਾਚਿ (nāci), Old Gujarati नाचिवउं (nācivaüṃ), Old Marathi 𑘡𑘰𑘓𑘜𑘹 (nācaṇe), Old Bengali নাচ.

Verb

नाचना (nācanā) (intransitive)

1. to dance
   • c. 1420, Kabīr, Kabīr Vāṇī 19.3:

     त्रिकुट कोट में मंदला वाजै। तहां मेरा मन नाचै॥
     गुर परसादि अमर फल पाया।

     trīkuṭa koṭa ma͠i madala bāja͠i. tahā̃ merā mana nācai.
     gura prasādi amara phala pāyā.

     • 2013 translation by Jaroslav Strnad

       drums sound in the fort in which three paths meet: there my mind dances
       by the grace of the Guru [I have] obtained the immortal fruit.

   • c. 1420, Kabīr, Kabīr Vāṇī 127.1:

     होहु निसं मंगन होइ नाचौ। […]
     सूरौ कहा मरंण तैं डरपै।

     hohu nisãka mãgana hoi nācau. […]
     sūrau kahā marãṇa ta͠i ḍarapai.

     • 2013 translation by Jaroslav Strnad

       be fearless, be engrossed in dance!” (lit.: “being engrossed, dance!”). […]
       does a hero fear death?

Descendants

• Braj: नाचन (nācan)
• Bundeli: नचबो (nacbo)
• Hindustani: nācnā

  Hindi: नाचना

  Urdu: نَاچْنَا (nācnā)

References

• Winand M. Callewaert, Swapna Sharma (2009) “नाच”, in Dictionary of Bhakti, Ramesh Nagar Metro Station, New Delhi 110 015: D.K. Printworld (P) Ltd., →ISBN, page 1052, column 2.
• Jaroslav Strnad (2013) Morphology and Syntax of Old Hindī : Edition and Analysis of One Hundred Kabīr Vānī Poems From Rājasthān (Brill's Indological Library; 45), Leiden, →OCLC, page 542
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “nŕ̊tyati”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 427