Jump to content

कट

From Wiktionary, the free dictionary

Hindi

[edit]

Pronunciation

[edit]
  • (Delhi) IPA(key): /kəʈ/, [kɐʈ]

Verb

[edit]

कट • (kaṭ)

  1. inflection of कटना (kaṭnā):
    1. stem
    2. second-person singular intimate present imperative

Marathi

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Marathi 𑘎𑘘 (kaṭa), from Maharastri Prakrit 𑀓𑀝𑁆𑀝 (kaṭṭa), from Sanskrit कृत्त (kṛtta).

Pronunciation

[edit]

Noun

[edit]

कट • (kaṭ) m

  1. conspiracy, plot
    Synonyms: कारस्थान (kārasthān), षडयंत्र (ṣaḍyantra)
  2. confederacy, league

Declension

[edit]
Declension of कट (masc cons-stem)
direct
singular 		कट
kaṭ
direct
plural 		कट
kaṭ
singular
एकवचन 		plural
अनेकवचन
nominative
प्रथमा 		कट
kaṭ 		कट
kaṭ
oblique
सामान्यरूप 		कटा
kaṭā 		कटां-
kaṭān-
acc. / dative
द्वितीया / चतुर्थी 		कटाला
kaṭālā 		कटांना
kaṭānnā
ergative कटाने, कटानं
kaṭāne, kaṭāna 		कटांनी
kaṭānnī
instrumental कटाशी
kaṭāśī 		कटांशी
kaṭānśī
locative
सप्तमी 		कटात
kaṭāt 		कटांत
kaṭāt
vocative
संबोधन 		कटा
kaṭā 		कटांनो
kaṭānno
Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions.
There is no space between the stem and the postposition.
Locative Note: -त (-ta) is a postposition.
Genitive declension of कट (masc cons-stem)
masculine object
पुल्लिंगी कर्म 		feminine object
स्त्रीलिंगी कर्म 		neuter object
नपुसकलिंगी कर्म 		oblique
सामान्यरूप
singular
एकवचन 		plural
अनेकवचन 		singular
एकवचन 		plural
अनेकवचन 		singular*
एकवचन 		plural
अनेकवचन
singular subject
एकवचनी कर्ता 		कटाचा
kaṭāċā 		कटाचे
kaṭāċe 		कटाची
kaṭācī 		कटाच्या
kaṭācā 		कटाचे, कटाचं
kaṭāċe, kaṭāċa 		कटाची
kaṭācī 		कटाच्या
kaṭācā
plural subject
अनेकवचनी कर्ता 		कटांचा
kaṭānċā 		कटांचे
kaṭānċe 		कटांची
kaṭāñcī 		कटांच्या
kaṭāncā 		कटांचे, कटांचं
kaṭānċe, kaṭānċa 		कटांची
kaṭāñcī 		कटांच्या
kaṭāñcā
* Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a).
Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition.

References

[edit]
  • Berntsen, Maxine (1982–1983) “कट”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies
  • दाते, यशवंत रामकृष्ण [Date, Yashwant Ramkrishna] (1932-1950) “कट”, in महाराष्ट्र शब्दकोश (mahārāṣṭra śabdakoś) (in Marathi), पुणे [Pune]: महाराष्ट्र कोशमंडळ (mahārāṣṭra kośmaṇḍaḷ).

Sanskrit

[edit]

Alternative scripts

[edit]
Alternative scripts

Pronunciation

[edit]

Etymology 1

[edit]

Probably from a Middle Indic form of unattested *कृत (kṛta), from the root कृत् (kṛt, “to spin”).

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. a twist of straw of grass, straw mat, a screen of straw
Declension
[edit]
Masculine a-stem declension of कट
singular dual plural
nominative कटः (kaṭaḥ) कटौ (kaṭau)
कटा¹ (kaṭā¹) 		कटाः (kaṭāḥ)
कटासः¹ (kaṭāsaḥ¹)
vocative कट (kaṭa) कटौ (kaṭau)
कटा¹ (kaṭā¹) 		कटाः (kaṭāḥ)
कटासः¹ (kaṭāsaḥ¹)
accusative कटम् (kaṭam) कटौ (kaṭau)
कटा¹ (kaṭā¹) 		कटान् (kaṭān)
instrumental कटेन (kaṭena) कटाभ्याम् (kaṭābhyām) कटैः (kaṭaiḥ)
कटेभिः¹ (kaṭebhiḥ¹)
dative कटाय (kaṭāya) कटाभ्याम् (kaṭābhyām) कटेभ्यः (kaṭebhyaḥ)
ablative कटात् (kaṭāt) कटाभ्याम् (kaṭābhyām) कटेभ्यः (kaṭebhyaḥ)
genitive कटस्य (kaṭasya) कटयोः (kaṭayoḥ) कटानाम् (kaṭānām)
locative कटे (kaṭe) कटयोः (kaṭayoḥ) कटेषु (kaṭeṣu)
  • ¹Vedic

Etymology 2

[edit]

Of uncertain origin.

Perhaps from an unattested *कृत (kṛta, “curved”), from Proto-Indo-European *(s)kel-to- (“to curve, bend”), and thus cognate with Ancient Greek σκέλος (skélos, “leg”) and Latin scelus (“wicked deed”).

Alternatively, borrowed from Dravidian; compare Tamil கடம் (kaṭam, “mountain side, elephant's temple”), Kannada ಕಡೆ (kaḍe, “side, end”), Telugu కడ (kaḍa, “place; end”). See also कटि (kaṭi, “side, end, hip”).

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. the hip
    Synonym: कटि (kaṭi)
  2. the hollow above the hip or the loins, the hip and loins

Etymology 3

[edit]

Of unclear origin. Probably related to Etymology 1. Alternatively, borrowed from Dravidian; compare Tamil கட்டை (kaṭṭai, “corpse”).

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. a corpse
  2. a hearse or any vehicle for conveying a dead body
  3. a burning-ground or place of sepulture

Etymology 4

[edit]

Borrowed from Dravidian; compare Telugu గడ్డి (gaḍḍi, “grass, straw”). See also खट (khaṭa, “thatching grass”).

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. an annual plant
  2. grass

Etymology 5

[edit]

Of unknown, probably substrate, origin.

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. a thin piece of wood, a plank

Etymology 6

[edit]

Perhaps from Etymology 1, with semantic shift; agreements would be conducted on straw mats in the Classical era. Alternatively, from कृ (kṛ, “to express”).

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. agreement
  2. a time or season
  3. excess, superabundance
  4. environs

Etymology 7

[edit]

See करकट (karakaṭa, “elephant's temples”) / करट (karaṭa, “elephant's temples”).

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, m

  1. the temples of an elephant
  2. a glance or side look
    Synonym: कटाक्ष (kaṭākṣa)
  3. a throw of the dice in hazard

Etymology 8

[edit]

Not listed in etymological dictionaries. Perhaps related to Etymologies 3 or 4.

Noun

[edit]

कट • (kaṭa) stem, n

  1. (at the end of compounds) dust of flowers
Declension
[edit]
Neuter a-stem declension of कट
singular dual plural
nominative कटम् (kaṭam) कटे (kaṭe) कटानि (kaṭāni)
कटा¹ (kaṭā¹)
vocative कट (kaṭa) कटे (kaṭe) कटानि (kaṭāni)
कटा¹ (kaṭā¹)
accusative कटम् (kaṭam) कटे (kaṭe) कटानि (kaṭāni)
कटा¹ (kaṭā¹)
instrumental कटेन (kaṭena) कटाभ्याम् (kaṭābhyām) कटैः (kaṭaiḥ)
कटेभिः¹ (kaṭebhiḥ¹)
dative कटाय (kaṭāya) कटाभ्याम् (kaṭābhyām) कटेभ्यः (kaṭebhyaḥ)
ablative कटात् (kaṭāt) कटाभ्याम् (kaṭābhyām) कटेभ्यः (kaṭebhyaḥ)
genitive कटस्य (kaṭasya) कटयोः (kaṭayoḥ) कटानाम् (kaṭānām)
locative कटे (kaṭe) कटयोः (kaṭayoḥ) कटेषु (kaṭeṣu)
  • ¹Vedic

Derived terms

[edit]

References

[edit]
  • Monier Williams (1899) “कट”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 243/2.
  • Mayrhofer, Manfred (1992) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎[1] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 290
  • Mayrhofer, Manfred (2001) Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Etymological Dictionary of Old Indo-Aryan]‎[2] (in German), volume 3, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, page 46
  • Mayrhofer, Manfred (1956) Kurzgefasstes Etymologisches Wörterbuch des Altindischen [A Concise Etymological Sanskrit Dictionary]‎[3] (in German), volume 1, Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag, pages 141-2
  • Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “kaṭi”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=कट&oldid=83416884"