ईश्वर

Hindi

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit ईश्वर (īśvara).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /iːʃ.ʋəɾ/, [iːʃ.ʋɐɾ]

Noun

ईश्वर • (īśvar) m (Urdu spelling ایشور)

1. (Hinduism) God, Ishvara

   Synonyms: see Thesaurus:भगवान

   हम प्रतिदिन ईश्वर से प्रार्थना करते हैं।

   ham pratidin īśvar se prārthanā karte ha͠i.

   We pray to God every day.

2. lord, master
3. (dated or literary) husband
4. a title to address the god Shiva

Declension

Declension of ईश्वर (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	ईश्वर īśvar	ईश्वर īśvar
oblique	ईश्वर īśvar	ईश्वरों īśvarõ
vocative	ईश्वर īśvar	ईश्वरो īśvaro

Further reading

• Bahri, Hardev (1989) “ईश्वर”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.

Nepali

Etymology

Learned borrowing from Sanskrit ईश्वर (īśvara).

Pronunciation

• IPA^(key): [isːor]
• Phonetic Devanagari: इस्सोर्

Noun

ईश्वर • (īśwar)

1. God

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• ঈশ্বৰ (Assamese script)
• ᬈᬰ᭄ᬯᬭ (Balinese script)
• ঈশ্বর (Bengali script)
• 𑰃𑰫𑰿𑰪𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀈𑀰𑁆𑀯𑀭 (Brahmi script)
• ဤၐွရ (Burmese script)
• ઈશ્વર (Gujarati script)
• ਈਸ਼੍ਵਰ (Gurmukhi script)
• 𑌈𑌶𑍍𑌵𑌰 (Grantha script)
• ꦇꦯ꧀ꦮꦫ (Javanese script)
• 𑂆𑂬𑂹𑂫𑂩 (Kaithi script)
• ಈಶ್ವರ (Kannada script)
• ឦឝ្វរ (Khmer script)
• ອີຨ຺ວຣ (Lao script)
• ഈശ്വര (Malayalam script)
• ᡳᡳᡧᠣᠸᠠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘃𑘫𑘿𑘪𑘨 (Modi script)
• ᠢᠢᠱᢦᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦣𑧋𑧠𑧊𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐃𑐱𑑂𑐰𑐬 (Newa script)
• ଈଶ୍ଵର (Odia script)
• ꢅꢯ꣄ꢮꢬ (Saurashtra script)
• 𑆆𑆯𑇀𑆮𑆫 (Sharada script)
• 𑖃𑖫𑖿𑖪𑖨 (Siddham script)
• ඊශ‍්වර (Sinhalese script)
• 𑩐𑩑𑩛𑩿 𑪙𑩾𑩼 (Soyombo script)
• 𑚃𑚧𑚶𑚦𑚤 (Takri script)
• ஈஶ்வர (Tamil script)
• ఈశ్వర (Telugu script)
• อีศฺวร (Thai script)
• ཨཱི་ཤྭ་ར (Tibetan script)
• 𑒄𑒬𑓂𑒫𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨁𑨊𑨮𑩇𑨭𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

From the root ईश् (īś, “to rule”) + वर (vará, “best”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /iːɕ.ʋɐ.ɾɐ́/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈiːɕ.ʋɐ.ɾɐ/

Adjective

ईश्वर • (īśvará) stem

1. able to do, capable of
2. liable, exposed to

Declension

Masculine a-stem declension of ईश्वर (īśvará)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	ईश्वरः īśvaráḥ	ईश्वरौ / ईश्वरा¹ īśvaraú / īśvarā́¹	ईश्वराः / ईश्वरासः¹ īśvarā́ḥ / īśvarā́saḥ¹
Vocative	ईश्वर ī́śvara	ईश्वरौ / ईश्वरा¹ ī́śvarau / ī́śvarā¹	ईश्वराः / ईश्वरासः¹ ī́śvarāḥ / ī́śvarāsaḥ¹
Accusative	ईश्वरम् īśvarám	ईश्वरौ / ईश्वरा¹ īśvaraú / īśvarā́¹	ईश्वरान् īśvarā́n
Instrumental	ईश्वरेण īśvaréṇa	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरैः / ईश्वरेभिः¹ īśvaraíḥ / īśvarébhiḥ¹
Dative	ईश्वराय īśvarā́ya	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरेभ्यः īśvarébhyaḥ
Ablative	ईश्वरात् īśvarā́t	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरेभ्यः īśvarébhyaḥ
Genitive	ईश्वरस्य īśvarásya	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वराणाम् īśvarā́ṇām
Locative	ईश्वरे īśvaré	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वरेषु īśvaréṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of ईश्वरा (īśvarā́)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	ईश्वरा īśvarā́	ईश्वरे īśvaré	ईश्वराः īśvarā́ḥ
Vocative	ईश्वरे ī́śvare	ईश्वरे ī́śvare	ईश्वराः ī́śvarāḥ
Accusative	ईश्वराम् īśvarā́m	ईश्वरे īśvaré	ईश्वराः īśvarā́ḥ
Instrumental	ईश्वरया / ईश्वरा¹ īśvaráyā / īśvarā́¹	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वराभिः īśvarā́bhiḥ
Dative	ईश्वरायै īśvarā́yai	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वराभ्यः īśvarā́bhyaḥ
Ablative	ईश्वरायाः / ईश्वरायै² īśvarā́yāḥ / īśvarā́yai²	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वराभ्यः īśvarā́bhyaḥ
Genitive	ईश्वरायाः / ईश्वरायै² īśvarā́yāḥ / īśvarā́yai²	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वराणाम् īśvarā́ṇām
Locative	ईश्वरायाम् īśvarā́yām	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वरासु īśvarā́su
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Feminine ī-stem declension of ईश्वरी (īśvarī́)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	ईश्वरी īśvarī́	ईश्वर्यौ / ईश्वरी¹ īśvaryaù / īśvarī́¹	ईश्वर्यः / ईश्वरीः¹ īśvaryàḥ / īśvarī́ḥ¹
Vocative	ईश्वरि ī́śvari	ईश्वर्यौ / ईश्वरी¹ ī́śvaryau / ī́śvarī¹	ईश्वर्यः / ईश्वरीः¹ ī́śvaryaḥ / ī́śvarīḥ¹
Accusative	ईश्वरीम् īśvarī́m	ईश्वर्यौ / ईश्वरी¹ īśvaryaù / īśvarī́¹	ईश्वरीः īśvarī́ḥ
Instrumental	ईश्वर्या īśvaryā́	ईश्वरीभ्याम् īśvarī́bhyām	ईश्वरीभिः īśvarī́bhiḥ
Dative	ईश्वर्यै īśvaryaí	ईश्वरीभ्याम् īśvarī́bhyām	ईश्वरीभ्यः īśvarī́bhyaḥ
Ablative	ईश्वर्याः / ईश्वर्यै² īśvaryā́ḥ / īśvaryaí²	ईश्वरीभ्याम् īśvarī́bhyām	ईश्वरीभ्यः īśvarī́bhyaḥ
Genitive	ईश्वर्याः / ईश्वर्यै² īśvaryā́ḥ / īśvaryaí²	ईश्वर्योः īśvaryóḥ	ईश्वरीणाम् īśvarī́ṇām
Locative	ईश्वर्याम् īśvaryā́m	ईश्वर्योः īśvaryóḥ	ईश्वरीषु īśvarī́ṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of ईश्वर (īśvará)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	ईश्वरम् īśvarám	ईश्वरे īśvaré	ईश्वराणि / ईश्वरा¹ īśvarā́ṇi / īśvarā́¹
Vocative	ईश्वर ī́śvara	ईश्वरे ī́śvare	ईश्वराणि / ईश्वरा¹ ī́śvarāṇi / ī́śvarā¹
Accusative	ईश्वरम् īśvarám	ईश्वरे īśvaré	ईश्वराणि / ईश्वरा¹ īśvarā́ṇi / īśvarā́¹
Instrumental	ईश्वरेण īśvaréṇa	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरैः / ईश्वरेभिः¹ īśvaraíḥ / īśvarébhiḥ¹
Dative	ईश्वराय īśvarā́ya	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरेभ्यः īśvarébhyaḥ
Ablative	ईश्वरात् īśvarā́t	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरेभ्यः īśvarébhyaḥ
Genitive	ईश्वरस्य īśvarásya	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वराणाम् īśvarā́ṇām
Locative	ईश्वरे īśvaré	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वरेषु īśvaréṣu
Notes	¹Vedic

Noun

ईश्वर • (īśvará) stem, m

1. a husband
2. God
3. the Supreme Being
4. an epithet of Shiva
5. an epithet of Vishnu

Declension

Masculine a-stem declension of ईश्वर (īśvará)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	ईश्वरः īśvaráḥ	ईश्वरौ / ईश्वरा¹ īśvaraú / īśvarā́¹	ईश्वराः / ईश्वरासः¹ īśvarā́ḥ / īśvarā́saḥ¹
Vocative	ईश्वर ī́śvara	ईश्वरौ / ईश्वरा¹ ī́śvarau / ī́śvarā¹	ईश्वराः / ईश्वरासः¹ ī́śvarāḥ / ī́śvarāsaḥ¹
Accusative	ईश्वरम् īśvarám	ईश्वरौ / ईश्वरा¹ īśvaraú / īśvarā́¹	ईश्वरान् īśvarā́n
Instrumental	ईश्वरेण īśvaréṇa	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरैः / ईश्वरेभिः¹ īśvaraíḥ / īśvarébhiḥ¹
Dative	ईश्वराय īśvarā́ya	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरेभ्यः īśvarébhyaḥ
Ablative	ईश्वरात् īśvarā́t	ईश्वराभ्याम् īśvarā́bhyām	ईश्वरेभ्यः īśvarébhyaḥ
Genitive	ईश्वरस्य īśvarásya	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वराणाम् īśvarā́ṇām
Locative	ईश्वरे īśvaré	ईश्वरयोः īśvaráyoḥ	ईश्वरेषु īśvaréṣu
Notes	¹Vedic

Derived terms

• परमेश्वर (parameśvara, “the supreme being”)
• महेश्वर (maheśvara, “the great lord”)
• सुरेश्वर (sureśvara, “a lord of the gods, name of a god, of Indra”)

 

Descendants

Descendants

• Bengali: ঈশ্বর (iśśor)
• Prakrit: 𑀇𑀲𑁆𑀲𑀭 (issara)
  • Punjabi: ਈੱਸਰ੍ (īssar)
• → Gujarati: ઈશ્વર (īśvar)
• → Hindi: ईश्वर (īśvar)
• → Kannada: ಈಶ್ವರ (īśvara)
• → Khmer: ឦស្វរៈ (ʼeisvâréaʼ)
• → Lao: ອີສວນ (ʼī sūan)
• → Malayalam: ഈശ്വരൻ (īśvaraṉ)
• Nepali: ईश्वर (īśwar)
• → Old Javanese: īśwara, śwara
  • → Balinese: ᬰ᭄ᬯᬭ (suara)
• → Punjabi:

  Gurmukhi script: ਈਸ਼ਵਰ (īśavar)

  Shahmukhi script: ایشور (iśvar)

• Sinhalese: ඊශ්වර (īśwara)
• → Tamil: ஈசுவரன் (īcuvaraṉ), ஈசன் (īcaṉ)
• → Telugu: ఈశ్వరి (īśvari), ఈశ్వరుడు (īśvaruḍu)
• → Thai: อิศวร (ì-sǔuan), พระอิศวร
• Urdu: ایشور (iśvar)