տէր
See also: Appendix:Variations of "ter"
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]From *տիայր (*tiayr), from *տի- (*ti-, “of the house”) + այր (ayr, “man”). The first component is also found in տի-կին (ti-kin) and տի-եզերք (ti-ezerkʻ) and is inherited from Proto-Indo-European *déms, the genitive of *dṓm (“house”).
Noun
[edit]տէր • (tēr)
- master, lord
- տէր լինել, կալ ― tēr linel, kal ― to be or become master of, to be lord over, to rule, to overcome, to master
- (capitalized) God, the Lord
- ով Տէր ― ov Tēr ― Lord! o Lord! good God! Heavens! goodness! good gracious!
- Տէր իմ ― Tēr im ― My Lord
- յամի Տեառն ― yami Teaṙn ― in the year of our Lord, Anno Domini, A.D.
- յի՛ս տէր ― yís tēr ― (interjection) oh my Lord! I pray you my Lord! tell me my Lord!
Usage notes
[edit]- Has four combining forms: տէր- (tēr-), տեր- (ter-), տիր- (tir-) and տեառն- (teaṙn-).
- Often abbreviated as տր՟ (tr.) = տէր (tēr).
Declension
[edit]anomalous
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | տէր (tēr) | տեարք (tearkʻ) | |
| genitive | տեառն (teaṙn) | տեարց, տերանց (tearcʻ, terancʻ) | |
| dative | տեառն (teaṙn) | տեարց, տերանց (tearcʻ, terancʻ) | |
| accusative | տէր (tēr) | տեարս (tears) | |
| ablative | տեառնէ (teaṙnē) | տեարց, տերանց (tearcʻ, terancʻ) | |
| instrumental | տերամբ (teramb) | տերամբք (terambkʻ) | |
| locative | տեառն (teaṙn) | տեարս (tears) |
Derived terms
[edit]- ագապատէր (agapatēr)
- ամենատէր (amenatēr)
- անձնատէր (anjnatēr)
- անձնտէր (anjntēr)
- անտերնչութիւն (anternčʻutʻiwn)
- անտերունչ (anterunčʻ)
- անտէր (antēr)
- անտէրնչութիւն (antērnčʻutʻiwn)
- անտէրունչ (antērunčʻ)
- անտէրուչ (antēručʻ)
- անտէրչութիւն (antērčʻutʻiwn)
- անտիրանամ (antiranam)
- անտիրելի (antireli)
- աշխարհատէր (ašxarhatēr)
- բազմատէր (bazmatēr)
- բարետէր (baretēr)
- բարէտէր (barētēr)
- բերդատէր (berdatēr)
- բնատէրa (bnatēra)
- գաւառատէր (gawaṙatēr)
- երկտիրեան (erktirean)
- ինքնատէր (inkʻnatēr)
- ինքնատէրութիւն (inkʻnatērutʻiwn)
- ինքնատիրեմ (inkʻnatirem)
- ինքնատիրութիւն (inkʻnatirutʻiwn)
- ծխատէր (cxatēr)
- կոչնատէր (kočʻnatēr)
- հրամանատէր (hramanatēr)
- պարտատէր (partatēr)
- տանուտէր (tanutēr)
- տանուտէրաբար (tanutērabar)
- տանուտէրական (tanutērakan)
- տանուտէրացոյց (tanutēracʻoycʻ)
- տանուտէրութիւն (tanutērutʻiwn)
- տանտէր (tantēr)
- տեառնաբար (teaṙnabar)
- տեառնաբարբառ (teaṙnabarbaṙ)
- տեառնագալուստ (teaṙnagalust)
- տեառնագիր (teaṙnagir)
- տեառնագրեմ (teaṙnagrem)
- տեառնագրութիւն (teaṙnagrutʻiwn)
- տեառնաժողով (teaṙnažołov)
- տեառնական (teaṙnakan)
- տեառնակողմն (teaṙnakołmn)
- տեառնակոյս (teaṙnakoys)
- տեառնամայր (teaṙnamayr)
- տեառնանման (teaṙnanman)
- տեառնեղբայր (teaṙnełbayr)
- տեառնընդառաջ (teaṙnəndaṙaǰ)
- տեառնորդի (teaṙnordi)
- տերութիւն (terutʻiwn)
- տերունի (teruni)
- տէրութիւն (tērutʻiwn)
- տէրունագոյն (tērunagoyn)
- տէրունական (tērunakan)
- տէրունավայել (tērunavayel)
- տէրունատուր (tērunatur)
- տէրունեան (tērunean)
- տէրունի (tēruni)
- տէրունուստ (tērunust)
- տիրաբանեմ (tirabanem)
- տիրաբար (tirabar)
- տիրաբնակ (tirabnak)
- տիրագէտ (tiragēt)
- տիրագիծ (tiragic)
- տիրագլուխ (tiraglux)
- տիրագոյ (tiragoy)
- տիրագոյն (tiragoyn)
- տիրադաւ (tiradaw)
- տիրադրուժ (tiradruž)
- տիրազօր (tirazōr)
- տիրախիլ (tiraxil)
- տիրախնամ (tiraxnam)
- տիրախնդիր (tiraxndir)
- տիրախօս (tiraxōs)
- տիրածին (tiracin)
- տիրական (tirakan)
- տիրակարծ (tirakarc)
- տիրակին (tirakin)
- տիրակիր (tirakir)
- տիրակից (tirakicʻ)
- տիրակոյտ (tirakoyt)
- տիրակորոյս (tirakoroys)
- տիրակցութիւն (tirakcʻutʻiwn)
- տիրահաստատ (tirahastat)
- տիրահաւաք (tirahawakʻ)
- տիրահրաւէր (tirahrawēr)
- տիրաձիր (tirajir)
- տիրաճան (tiračan)
- տիրամայր (tiramayr)
- տիրամատնիչ (tiramatničʻ)
- տիրամարտութիւն (tiramartutʻiwn)
- տիրամեծար (tiramecar)
- տիրանամ (tiranam)
- տիրանարգ (tiranarg)
- տիրանենգ (tiraneng)
- տիրանման (tiranman)
- տիրանուէր (tiranuēr)
- տիրանուն (tiranun)
- տիրաշօշափ (tirašōšapʻ)
- տիրապատիւ (tirapatiw)
- տիրապատճառեմ (tirapatčaṙem)
- տիրապատուաստ (tirapatuast)
- տիրապատուեմ (tirapatuem)
- տիրապատուէր (tirapatuēr)
- տիրապարգեւ (tirapargew)
- տիրապետական (tirapetakan)
- տիրապետեմ (tirapetem)
- տիրապետութիւն (tirapetutʻiwn)
- տիրապէս (tirapēs)
- տիրասէր (tirasēr)
- տիրասիրութիւն (tirasirutʻiwn)
- տիրասուն (tirasun)
- տիրասպան (tiraspan)
- տիրասպանու (tiraspanu)
- տիրավաճառ (tiravačaṙ)
- տիրատեաց (tirateacʻ)
- տիրատիպ (tiratip)
- տիրարար (tirarar)
- տիրացուցանեմ (tiracʻucʻanem)
- տիրացուցիչ (tiracʻucʻičʻ)
- տիրաւանդ (tirawand)
- տիրաւորագոյն (tiraworagoyn)
- տիրափառական (tirapʻaṙakan)
- տիրաքարոզ (tirakʻaroz)
- տիրեմ (tirem)
- տիրեցուցանեմ (tirecʻucʻanem)
- տիրողաբար (tirołabar)
- տիրողութիւն (tirołutʻiwn)
- տիրութիւն (tirutʻiwn)
- տիրուհի (tiruhi)
- տիրօրէն (tirōrēn)
Related terms
[edit]Descendants
[edit]References
[edit]- Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “տէր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 401–403
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “տէր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Meillet, Antoine (1898) “Letto-Slavica”, in Mémoires de la Société de Linguistique de Paris (in French), volume 10, page 138 of 135–142
- Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 671