ճանաչեմ
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]- ճանաչենամ (čanačʻenam) — post-Classical
Etymology
[edit]Through assimilation from earlier *ծանաչեմ (*canačʻem), from Proto-Indo-European *ǵn̥h₃sḱéti, from *ǵneh₃- (“to know”).
Possible traces of the meaning ‘sign, omen’ can be seen in ծիածան (ciacan) and ծանակ (canak); for this meaning compare Russian знак (znak).
Verb
[edit]ճանաչեմ • (čanačʻem)
- to know, to recognize; to be acquainted, to be aware
- չճանաչել ― čʻčanačʻel ― not to know, to be unthankful, to forget
- ճանաչել զիրաւունս ― čanačʻel zirawuns ― to listen to reason
Conjugation
[edit]active
| infinitive | ճանաչել (čanačʻel) | participle | ծանուցեալ (canucʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | ծանուցանեմ (canucʻanem) | aorist stem | ծանե- (cane-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճանաչեմ (čanačʻem) | ճանաչես (čanačʻes) | ճանաչէ (čanačʻē) | ճանաչեմք (čanačʻemkʻ) | ճանաչէք (čanačʻēkʻ) | ճանաչեն (čanačʻen) | |
| imperfect | ճանաչէի, ճանաչեի* (čanačʻēi, čanačʻei*) | ճանաչէիր, ճանաչեիր* (čanačʻēir, čanačʻeir*) | ճանաչէր (čanačʻēr) | ճանաչէաք, ճանաչեաք* (čanačʻēakʻ, čanačʻeakʻ*) | ճանաչէիք, ճանաչեիք* (čanačʻēikʻ, čanačʻeikʻ*) | ճանաչէին, ճանաչեին* (čanačʻēin, čanačʻein*) | |
| aorist | — | — | — | — | — | — | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճանաչիցեմ (čanačʻicʻem) | ճանաչիցես (čanačʻicʻes) | ճանաչիցէ (čanačʻicʻē) | ճանաչիցեմք (čanačʻicʻemkʻ) | ճանաչիցէք (čanačʻicʻēkʻ) | ճանաչիցեն (čanačʻicʻen) | |
| aorist | — | ծանիցես (canicʻes) | ծանիցէ (canicʻē) | ծանիցուք (canicʻukʻ) | ծանիջիք (caniǰikʻ) | ծանիցեն (canicʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | — | — | — | — | — | |
| cohortative | — | ծանիջի՛ր (caniǰír) | — | — | ծանիջի՛ք (caniǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ճանաչեր (mí čanačʻer) | — | — | մի՛ ճանաչէք (mí čanačʻēkʻ) | — | |
| *rare the conjugation is irregular | |||||||
mediopassive
| infinitive | ճանաչել, ճանաչիլ* (čanačʻel, čanačʻil*) | participle | ծանուցեալ (canucʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | ծանուցանեմ (canucʻanem) | aorist stem | ծան- (can-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճանաչիմ (čanačʻim) | ճանաչիս (čanačʻis) | ճանաչի (čanačʻi) | ճանաչիմք (čanačʻimkʻ) | ճանաչիք (čanačʻikʻ) | ճանաչին (čanačʻin) | |
| imperfect | ճանաչէի (čanačʻēi) | ճանաչէիր (čanačʻēir) | ճանաչէր, ճանաչիւր (čanačʻēr, čanačʻiwr) | ճանաչէաք (čanačʻēakʻ) | ճանաչէիք (čanačʻēikʻ) | ճանաչէին (čanačʻēin) | |
| aorist | ծանեայ (caneay) | ծանեար (canear) | ծանեաւ (caneaw) | ծանեաք (caneakʻ) | ծանեայք (caneaykʻ) | ծանեան (canean) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճանաչիցիմ (čanačʻicʻim) | ճանաչիցիս (čanačʻicʻis) | ճանաչիցի (čanačʻicʻi) | ճանաչիցիմք (čanačʻicʻimkʻ) | ճանաչիցիք (čanačʻicʻikʻ) | ճանաչիցին (čanačʻicʻin) | |
| aorist | ծանեայց (caneaycʻ) | — | — | — | — | — | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ծանի՛ր (canír) | — | — | ծաներո՛ւք, ծանեա՛յք** (canerúkʻ, caneáykʻ**) | — | |
| cohortative | — | ծանիջի՛ր (caniǰír) | — | — | ծանիջի՛ք (caniǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ճանաչիր (mí čanačʻir) | — | — | մի՛ ճանաչիք (mí čanačʻikʻ) | — | |
| *post-classical **rare the conjugation is irregular | |||||||
Derived terms
[edit]Derived terms
- անծան (ancan)
- անծանաբար (ancanabar)
- անծանօթ (ancanōtʻ)
- անծանօթաբար (ancanōtʻabar)
- անծանօթանամ (ancanōtʻanam)
- անծանօթապէս (ancanōtʻapēs)
- անծանօթիմ (ancanōtʻim)
- անծանօթութիւն (ancanōtʻutʻiwn)
- անճանաչական (ančanačʻakan)
- անճանաչելի (ančanačʻeli)
- անճանաչող (ančanačʻoł)
- անճանաչողութիւն (ančanačʻołutʻiwn)
- անվերծանութիւն (anvercanutʻiwn)
- առաքելածանօթ (aṙakʻelacanōtʻ)
- աստեղաճանաչ (astełačanačʻ)
- աստուածածան (astuacacan)
- աստուածածանոյց (astuacacanoycʻ)
- աստուածածանութիւն (astuacacanutʻiwn)
- աստուածածանուհի (astuacacanuhi)
- աստուածածանօթ (astuacacanōtʻ)
- աստուածածանօթութիւն (astuacacanōtʻutʻiwn)
- բարեծանոյց (barecanoycʻ)
- բացածանուցանեմ (bacʻacanucʻanem)
- բացածանօթանամ (bacʻacanōtʻanam)
- գերանծանօթ (gerancanōtʻ)
- դժուարածան (džuaracan)
- դիւրածան (diwracan)
- դիւրածանօթապէս (diwracanōtʻapēs)
- լաւածանօթ (lawacanōtʻ)
- ծանուցանեմ (canucʻanem)
- ծանուցիչ (canucʻičʻ)
- ծանուցումն (canucʻumn)
- ծանօթ (canōtʻ)
- ծանօթաբար (canōtʻabar)
- ծանօթագոյն (canōtʻagoyn)
- ծանօթական (canōtʻakan)
- ծանօթանամ (canōtʻanam)
- ծանօթապէս (canōtʻapēs)
- ծանօթացուցանեմ (canōtʻacʻucʻanem)
- ծանօթաւոր (canōtʻawor)
- ծանօթոյք (canōtʻoykʻ)
- ծանօթութիւն (canōtʻutʻiwn)
- կանխածան (kanxacan)
- կանխածանօթ (kanxacanōtʻ)
- հրեշտակածանօթ (hreštakacanōtʻ)
- ճանաչական (čanačʻakan)
- ճանաչելի (čanačʻeli)
- ճանաչիչ (čanačʻičʻ)
- ճանաչողաբար (čanačʻołabar)
- ճանաչողութիւն (čanačʻołutʻiwn)
- ճանաչութիւն (čanačʻutʻiwn)
- ճանաչումն (čanačʻumn)
- մարգարէածանօթ (margarēacanōtʻ)
- մշտածան (mštacan)
- յառաջածանօթ (yaṙaǰacanōtʻ)
- յառաջծանօթ (yaṙaǰcanōtʻ)
- նախածան (naxacan)
- նախածանուցանիմ (naxacanucʻanim)
- նախածանօթ (naxacanōtʻ)
- նախածանօթագոյն (naxacanōtʻagoyn)
- նախածանօթութիւն (naxacanōtʻutʻiwn)
- ներբողածանօթ (nerbołacanōtʻ)
- նորածան (noracan)
- վերծանեմ (vercanem)
- վերծանող (vercanoł)
- վերծանութիւն (vercanutʻiwn)
- քաջածանօթ (kʻaǰacanōtʻ)
- քրիստոսածանօթ (kʻristosacanōtʻ)
Descendants
[edit]- Armenian: ճանաչել (čanačʻel), ճանչնալ (čančʻnal) — Western Armenian
References
[edit]- Abrahamyan, Ašot (1976) Grabari jeṙnark [A Handbook of Old Armenian][1] (in Armenian), 4th edition, Yerevan: Luys
- Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “ճանաչել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 182ab
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ճանաչեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 338
- Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 53
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ճանաչեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy