խօսք

Old Armenian

Alternative forms

խաւսք (xawskʻ)
խօս (xōs) — rare

Etymology

The original spelling is խաւսք (xawskʻ), of uncertain origin.

J̌ahukyan suggests derivation with metathesis from Iranian *vaxs, with a (Scythian?) sound change š → s from Proto-Indo-Iranian *wā́kš (“speech, voice”). For the metathesis he compares Ormuri [script needed] (ɣuš, ɣwoš, “to speak”).

Noun

խօսք • (xōskʻ) pl

word; speech, language, tongue; discourse, sermon; saying; diction; talk, conversation, chat
Synonym: բան (ban)

խօսք ընդ Աստուածոյ ― xōskʻ ənd Astuacoy ― prayer

իտալական խօսիւք ― italakan xōsiwkʻ ― in the Italian language

խօսս արկանել, առնել ― xōss arkanel, aṙnel ― to speak, to talk

խօսս առնել, դնել ― xōss aṙnel, dnel ― to compose, to write

ի խօսս գալ, մատչել ― i xōss gal, matčʻel ― to begin to speak in one's turn; to converse, to talk

ի խօսս առնել ― i xōss aṙnel ― to cause to speak

ի խօսս լինել, խօսք կանանց/լեզուաց լինել ― i xōss linel, xōskʻ kanancʻ/lezuacʻ linel ― to be the public scorn, to become a byeword

կարճել զխօսս ուրուք ― karčel zxōss urukʻ ― to interrupt a person, to break in upon

խօսք քո յայտ առնեն զքեզ ― xōskʻ kʻo yayt aṙnen zkʻez ― thy speech betrayeth thee
word, promise
report, news
crowing of a cock
խօսք հաւու ― xōskʻ hawu ― cock-crowing

Declension

i-type

	plural only (plurale tantum)
nominative	խօսք (xōskʻ)
genitive	խօսից (xōsicʻ)
dative	խօսից (xōsicʻ)
accusative	խօսս (xōss)
ablative	խօսից (xōsicʻ)
instrumental	խօսիւք (xōsiwkʻ)
locative	խօսս (xōss)

Derived terms

ազատախօս (azataxōs)
ամբծախօս (ambcaxōs)
անաստուածախօս (anastuacaxōs)
անբարեխօս (anbarexōs)
անբծախօս (anbcaxōs)
անխօս (anxōs)
անխօսագոյն (anxōsagoyn)
անխօսական (anxōsakan)
անխօսելի (anxōseli)
անխօսնագոյն (anxōsnagoyn)
անխօսութիւն (anxōsutʻiwn)
անխօսուն (anxōsun)
անճառախօս (ančaṙaxōs)
անպատշաճախօս (anpatšačaxōs)
ապիրատախօս (apirataxōs)
առակախօս (aṙakaxōs)
առակախօսեմ (aṙakaxōsem)
առակախօսութիւն (aṙakaxōsutʻiwn)
առաջախօս (aṙaǰaxōs)
առասպելախօս (aṙaspelaxōs)
առաքելախօս (aṙakʻelaxōs)
առնխօսութիւն (aṙnxōsutʻiwn)
աստուածախօս (astuacaxōs)
աստուածախօսակ (astuacaxōsak)
աստուածախօսեմ (astuacaxōsem)
աստուածախօսութիւն (astuacaxōsutʻiwn)
աստուածխօսութիւն (astuacxōsutʻiwn)
ատենախօս (atenaxōs)
ատենախօսութիւն (atenaxōsutʻiwn)
արագախօս (aragaxōs)
արդարախօս (ardaraxōs)
արդարախօսող (ardaraxōsoł)
արձանախօս (arjanaxōs)
արուեստախօս (aruestaxōs)
արուեստախօսեմ (aruestaxōsem)
աւելախօս (awelaxōs)
աւելախօսութիւն (awelaxōsutʻiwn)
բազմախօս (bazmaxōs)
բազմախօսութիւն (bazmaxōsutʻiwn)
բանախօս (banaxōs)
բանախօսութիւն (banaxōsutʻiwn)
բարեխօս (barexōs)
բարեխօսական (barexōsakan)
բարեխօսակից (barexōsakicʻ)
բարեխօսանք (barexōsankʻ)
բարեխօսեմ (barexōsem)
բարեխօսիմ (barexōsim)
բարեխօսութիւն (barexōsutʻiwn)
բարեկամախօս (barekamaxōs)
բարոյախօս (baroyaxōs)
բարոյախօսեմ (baroyaxōsem)
բացախօսութիւն (bacʻaxōsutʻiwn)
բնախօս (bnaxōs)
բնախօսեմ (bnaxōsem)
բնախօսութիւն (bnaxōsutʻiwn)
գեղեցկախօս (gełecʻkaxōs)
գեղեցկախօսութիւն (gełecʻkaxōsutʻiwn)
դեռախօս (deṙaxōs)
դիմախօսեմ (dimaxōsem)
դիմախօսիմ (dimaxōsim)
դիւախօս (diwaxōs)
երագախօս (eragaxōs)
երազախօս (erazaxōs)
երեսախօս (eresaxōs)
երեսախօսեմ (eresaxōsem)
երկխօս (erkxōs)
զազրախօսութիւն (zazraxōsutʻiwn)
զարդախօս (zardaxōs)
զգաստախօս (zgastaxōs)
զրախօս (zraxōs)
զրախօսութիւն (zraxōsutʻiwn)
ընդդիմախօս (ənddimaxōs)
ընդդիմախօսեմ (ənddimaxōsem)
ընդդիմախօսութիւն (ənddimaxōsutʻiwn)
ընդոստախօս (əndostaxōs)
ընդունայնախօս (əndunaynaxōs)
ընդվայրախօս (əndvayraxōs)
ընդվայրախօսութիւն (əndvayraxōsutʻiwn)
թերխօս (tʻerxōs)
թոթովախօս (tʻotʻovaxōs)
թոթովախօսութիւն (tʻotʻovaxōsutʻiwn)
ժանտախօս (žantaxōs)
ինքնախօս (inkʻnaxōs)
ինքնախօսութիւն (inkʻnaxōsutʻiwn)
իրաւախօս (irawaxōs)
իւրախօս (iwraxōs)
լաւախօս (lawaxōs)
լեզուախօսութիւն (lezuaxōsutʻiwn)
լրբախօս (lrbaxōs)
խառնախօս (xaṙnaxōs)
խառնախօսութիւն (xaṙnaxōsutʻiwn)
խառնխօսութիւն (xaṙnxōsutʻiwn)
խնամախօսիմ (xnamaxōsim)
խնամեխօս (xnamexōs)
խորախօս (xoraxōs)
խորախօսութիւն (xoraxōsutʻiwn)
խօսակակից (xōsakakicʻ)
խօսական (xōsakan)
խօսակից (xōsakicʻ)
խօսակցիմ (xōsakcʻim)
խօսակցութիւն (xōsakcʻutʻiwn)
խօսանակ (xōsanak)
խօսարան (xōsaran)
խօսարկութիւն (xōsarkutʻiwn)
խօսելի (xōseli)
խօսեմ (xōsem)
խօսեցուցանեմ (xōsecʻucʻanem)
խօսիմ (xōsim)
խօսնակ (xōsnak)
խօսնական (xōsnakan)
խօսնակից (xōsnakicʻ)
խօսնայր (xōsnayr)
խօսող (xōsoł)
խօսողական (xōsołakan)
խօսողութիւն (xōsołutʻiwn)
խօսութիւն (xōsutʻiwn)
խօսումն (xōsumn)
խօսուն (xōsun)
խօսօղ (xōsōł)
ծածկախօս (cackaxōs)
ծանրախօս (canraxōs)
ծանրախօսութիւն (canraxōsutʻiwn)
կամակորախօս (kamakoraxōs)
կանանցախօս (kanancʻaxōs)
կանխախօսիմ (kanxaxōsim)
կանխախօսութիւն (kanxaxōsutʻiwn)
կատաղախօս (katałaxōs)
կարծեխօս (karcexōs)
կոկորդախօս (kokordaxōs)
կորովախօս (korovaxōs)
հակառակախօս (hakaṙakaxōs)
հակառակախօսութիւն (hakaṙakaxōsutʻiwn)
համախօս (hamaxōs)
համարձակախօս (hamarjakaxōs)
համբարձախօսական (hambarjaxōsakan)
համեղախօսութիւն (hamełaxōsutʻiwn)
հայերէնախօս (hayerēnaxōs)
հանապազախօս (hanapazaxōs)
հասարակախօսութիւն (hasarakaxōsutʻiwn)
հարսնախօս (harsnaxōs)
հաւախօս (hawaxōs)
հեշտախօս (heštaxōs)
հեշտախօսութիւն (heštaxōsutʻiwn)
հերձախօսութիւն (herjaxōsutʻiwn)
հնախօս (hnaxōs)
հնախօսութիւն (hnaxōsutʻiwn)
հոգիախօս (hogiaxōs)
հրապարակախօս (hraparakaxōs)
հրապարակախօսեմ (hraparakaxōsem)
հրապարակախօսութիւն (hraparakaxōsutʻiwn)
ճարտարախօս (čartaraxōs)
ճարտարախօսեմ (čartaraxōsem)
ճարտարախօսութիւն (čartaraxōsutʻiwn)
ճշմարտախօս (čšmartaxōs)
ճշմարտախօսեմ (čšmartaxōsem)
ճշմարտախօսութիւն (čšmartaxōsutʻiwn)
մեծախօս (mecaxōs)
միախօսիկ (miaxōsik)
մորոսախօսութիւն (morosaxōsutʻiwn)
մորոսխօսութիւն (morosxōsutʻiwn)
յախուռնախօս (yaxuṙnaxōs)
յամրախօս (yamraxōs)
յանդգնախօս (yandgnaxōs)
յանդիմանախօս (yandimanaxōs)
յանդիմանախօսութիւն (yandimanaxōsutʻiwn)
յառաջախօս (yaṙaǰaxōs)
յառաջախօսութիւն (yaṙaǰaxōsutʻiwn)
յորդախօս (yordaxōs)
յստակախօս (ystakaxōs)
նախախօս (naxaxōs)
նանիրխօսութիւն (nanirxōsutʻiwn)
նենգախօսութիւն (nengaxōsutʻiwn)
նմանախօս (nmanaxōs)
նրբախօս (nrbaxōs)
շատախօս (šataxōs)
շատախօսութիւն (šataxōsutʻiwn)
շատխօս (šatxōs)
շատխօսեմ (šatxōsem)
շատխօսութիւն (šatxōsutʻiwn)
շուտախօս (šutaxōs)
որովայնախօս (orovaynaxōs)
ուղղախօս (ułłaxōs)
ուղղախօսական (ułłaxōsakan)
ուղղախօսեմ (ułłaxōsem)
ուղղախօսութիւն (ułłaxōsutʻiwn)
չարախօս (čʻaraxōs)
չարախօսակից (čʻaraxōsakicʻ)
չարախօսեմ (čʻaraxōsem)
չարախօսութիւն (čʻaraxōsutʻiwn)
չափախօս (čʻapʻaxōs)
պայծառախօս (paycaṙaxōs)
պատգամախօս (patgamaxōs)
պարզախօս (parzaxōs)
պարկեշտախօսութիւն (parkeštaxōsutʻiwn)
պարունակախօսք (parunakaxōskʻ)
պղծագործախօս (płcagorcaxōs)
պղծախօս (płcaxōs)
պոռոտախօս (poṙotaxōs)
սակաւախօս (sakawaxōs)
սատանայախօս (satanayaxōs)
սնոտիախօս (snotiaxōs)
սուտխօսութիւն (sutxōsutʻiwn)
ստախօս (staxōs)
ստախօսութիւն (staxōsutʻiwn)
ստուգախօս (stugaxōs)
վայրախօսութիւն (vayraxōsutʻiwn)
վայրապարախօս (vayraparaxōs)
վատախօս (vataxōs)
վատախօսութիւն (vataxōsutʻiwn)
վարդապետախօս (vardapetaxōs)
վերախօսիմ (veraxōsim)
վնասախօս (vnasaxōs)
տարախօս (taraxōs)
տարախօսեմ (taraxōsem)
տարախօսութիւն (taraxōsutʻiwn)
տիեզերախօս (tiezeraxōs)
տիրախօս (tiraxōs)
տրամախօսութիւն (tramaxōsutʻiwn)
ցածախօս (cʻacaxōs)
ցոփախօսութիւն (cʻopʻaxōsutʻiwn)
փափկախօս (pʻapʻkaxōs)
քաղցրախօս (kʻałcʻraxōs)
քաղցրախօսակ (kʻałcʻraxōsak)
քաղցրախօսեմ (kʻałcʻraxōsem)
քաղցրախօսիկ (kʻałcʻraxōsik)
քաջախօս (kʻaǰaxōs)
քաջախօսնակ (kʻaǰaxōsnak)
քաջախօսութիւն (kʻaǰaxōsutʻiwn)
քննախօսութիւն (kʻnnaxōsutʻiwn)
քսմսախօսութիւն (kʻsmsaxōsutʻiwn)
քրիստոսախօս (kʻristosaxōs)

Descendants

Armenian: խոսք (xoskʻ)

References

Petrosean, Matatʻeay (1879) “խօսք”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խօսք”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “խօս”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 327
J̌ahukyan, Geworg (1995) “Hay-iranakan lezvakan zugadipumner [Armenian–Iranian Lingual Parallels]”, in Patma-banasirakan handes [Historical-Philological Journal]‎^[1] (in Armenian), number 2, pages 183–186