աշխարհ
Armenian
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Old Armenian աշխարհ (ašxarh).
Pronunciation
[edit]- (Eastern Armenian) IPA(key): /ɑʃˈχɑɾ/, [ɑʃχɑ́ɾ]
- (Western Armenian) IPA(key): /ɑʃˈχɑɾ/, [ɑʃχɑ́ɾ]
Audio (Eastern Armenian): (file) Audio (Eastern Armenian): (file)
Noun
[edit]աշխարհ • (ašxarh)
- world, universe
- Synonym: (dialectal) դունյա (dunya)
- Աշխարհի ամենամեծ երկիրը Ռուսաստանն է։ ― Ašxarhi amenamec erkirə Ṙusastann ē. ― The largest country in the world is Russia.
- (archaic) land, country, region, province
- Վասպուրական աշխարհ ― Vaspurakan ašxarh ― the land of Vaspurakan
- (video games) level, stage
- Մարիոյի երրորդ աշխարհն եմ հասել։ ― Marioyi errord ašxarhn em hasel. ― I'm at level 3 playing Mario.
Usage notes
[edit]The final -հ (-h) is not pronounced.
Declension
[edit]| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | աշխարհ (ašxarh) | աշխարհներ (ašxarhner) | ||
| dative | աշխարհի (ašxarhi) | աշխարհների (ašxarhneri) | ||
| ablative | աշխարհից (ašxarhicʻ) | աշխարհներից (ašxarhnericʻ) | ||
| instrumental | աշխարհով (ašxarhov) | աշխարհներով (ašxarhnerov) | ||
| locative | աշխարհում (ašxarhum) | աշխարհներում (ašxarhnerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | աշխարհը/աշխարհն (ašxarhə/ašxarhn) | աշխարհները/աշխարհներն (ašxarhnerə/ašxarhnern) | ||
| dative | աշխարհին (ašxarhin) | աշխարհներին (ašxarhnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | աշխարհս (ašxarhs) | աշխարհներս (ašxarhners) | ||
| dative | աշխարհիս (ašxarhis) | աշխարհներիս (ašxarhneris) | ||
| ablative | աշխարհիցս (ašxarhicʻs) | աշխարհներիցս (ašxarhnericʻs) | ||
| instrumental | աշխարհովս (ašxarhovs) | աշխարհներովս (ašxarhnerovs) | ||
| locative | աշխարհումս (ašxarhums) | աշխարհներումս (ašxarhnerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | աշխարհդ (ašxarhd) | աշխարհներդ (ašxarhnerd) | ||
| dative | աշխարհիդ (ašxarhid) | աշխարհներիդ (ašxarhnerid) | ||
| ablative | աշխարհիցդ (ašxarhicʻd) | աշխարհներիցդ (ašxarhnericʻd) | ||
| instrumental | աշխարհովդ (ašxarhovd) | աշխարհներովդ (ašxarhnerovd) | ||
| locative | աշխարհումդ (ašxarhumd) | աշխարհներումդ (ašxarhnerumd) | ||
Derived terms
[edit]- ազատ աշխարհ (azat ašxarh)
- աշխարհակարգ (ašxarhakarg)
- աշխարհահայացք (ašxarhahayacʻkʻ)
- աշխարհահռչակ (ašxarhahṙčʻak)
- աշխարհամաս (ašxarhamas)
- աշխարհաքաղաքական (ašxarhakʻaġakʻakan)
- լեռնաշխարհ (leṙnašxarh)
References
[edit]- Dum-Tragut, Jasmine (2009) Armenian: Modern Eastern Armenian (London Oriental and African Language Library; 14), Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, page 28
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]- աշխահ (ašxah)
Etymology
[edit]With metathesis from Middle Iranian, from Proto-Iranian *xšaθra- (“power, authority, dominance”). Compare Old Persian 𐎧𐏁𐏂𐎶 (x-š-ç-m /xšaça-/, “kingdom, realm”), Persian شهر (šahr), Parthian 𐭇𐭔𐭕𐭓 (ḥštr /xšahr/).
Noun
[edit]աշխարհ • (ašxarh)
- land, country, region
- Հայաստան աշխարհ ― Hayastan ašxarh ― Armenia
- 5th century, Agatʻangełos, Patmutʻiwn Hayocʻ [History of the Armenians] 127:[1]
- քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս
- kʻaǰutʻiwn hascʻē jez i kʻaǰēn Vahagnē amenayn Hayocʻ ašxarhis
- Translation by R. W. Thomson
- may there be […] valor from valiant Vahagn to you and all our land of Armenia
- քաջութիւն հասցէ ձեզ ի քաջէն Վահագնէ ամենայն Հայոց աշխարհիս
- world, universe
- փոքր աշխարհ ― pʻokʻr ašxarh ― microcosm
- հանդերձեալ աշխարհ ― handerjeal ašxarh ― the other world, future life
- ընդ ամենայն աշխարհ ― ənd amenayn ašxarh ― through all the world
- աշխարհ ամենայն ― ašxarh amenayn ― all the world or people, everybody
- ըստ աշխարհ հանել ― əst ašxarh hanel ― to expatriate, to exile
- ելանել, փոխիլ յաշխարհէ ― elanel, pʻoxil yašxarhē ― go in the other world
- գալ յաշխարհ ― gal yašxarh ― to be born, to come into the world
- յաչս աշխարհի ― yačʻs ašxarhi ― in the eyes of the world
- թողուլ զաշխարհ ― tʻołul zašxarh ― to leave the world
Declension
[edit]i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | աշխարհ (ašxarh) | աշխարհք (ašxarhkʻ) | |
| genitive | աշխարհի (ašxarhi) | աշխարհաց (ašxarhacʻ) | |
| dative | աշխարհի (ašxarhi) | աշխարհաց (ašxarhacʻ) | |
| accusative | աշխարհ (ašxarh) | աշխարհս (ašxarhs) | |
| ablative | աշխարհէ (ašxarhē) | աշխարհաց (ašxarhacʻ) | |
| instrumental | աշխարհաւ (ašxarhaw) | աշխարհաւք = աշխարհօք (ašxarhawkʻ = ašxarhōkʻ) | |
| locative | աշխարհի (ašxarhi) | աշխարհս (ašxarhs) |
Derived terms
[edit]- ազատաշխարհիկ (azatašxarhik)
- ամենաշխարհիկ (amenašxarhik)
- այլաշխարհեայ (aylašxarheay)
- անաշխարհ (anašxarh)
- անաշխարհիկ (anašxarhik)
- աշխարհաբաժին (ašxarhabažin)
- աշխարհաբանակ (ašxarhabanak)
- աշխարհաբառ (ašxarhabaṙ)
- աշխարհաբար (ašxarhabar)
- աշխարհաբնակ (ašxarhabnak)
- աշխարհագիր (ašxarhagir)
- աշխարհագոյժ (ašxarhagoyž)
- աշխարհագոչ (ašxarhagočʻ)
- աշխարհագովութիւն (ašxarhagovutʻiwn)
- աշխարհագործ (ašxarhagorc)
- աշխարհագործեմ (ašxarhagorcem)
- աշխարհագործութիւն (ašxarhagorcutʻiwn)
- աշխարհագուժեալ (ašxarhagužeal)
- աշխարհագումար (ašxarhagumar)
- աշխարհագունդ (ašxarhagund)
- աշխարհագրեմ (ašxarhagrem)
- աշխարհագրիմ (ašxarhagrim)
- աշխարհագրութիւն (ašxarhagrutʻiwn)
- աշխարհադատ (ašxarhadat)
- աշխարհադէզ (ašxarhadēz)
- աշխարհադիտեմ (ašxarhaditem)
- աշխարհազարդ (ašxarhazard)
- աշխարհազբօս (ašxarhazbōs)
- աշխարհազօր (ašxarhazōr)
- աշխարհաթաղ (ašxarhatʻał)
- աշխարհաժողով (ašxarhažołov)
- աշխարհաժողովութիւն (ašxarhažołovutʻiwn)
- աշխարհաժողովուրդք (ašxarhažołovurdkʻ)
- աշխարհալած (ašxarhalac)
- աշխարհալիր (ašxarhalir)
- աշխարհալից (ašxarhalicʻ)
- աշխարհալոյս (ašxarhaloys)
- աշխարհալուր (ašxarhalur)
- աշխարհախնամ (ašxarhaxnam)
- աշխարհախորհ (ašxarhaxorh)
- աշխարհախումբ (ašxarhaxumb)
- աշխարհածին (ašxarhacin)
- աշխարհածնունդ (ašxarhacnund)
- աշխարհածով (ašxarhacov)
- աշխարհածուհի (ašxarhacuhi)
- աշխարհածուփ (ašxarhacupʻ)
- աշխարհակալ (ašxarhakal)
- աշխարհակալութիւն (ašxarhakalutʻiwn)
- աշխարհական (ašxarhakan)
- աշխարհականացեալ (ašxarhakanacʻeal)
- աշխարհականօրէն (ašxarhakanōrēn)
- աշխարհակարգ (ašxarhakarg)
- աշխարհակաց (ašxarhakacʻ)
- աշխարհակեաց (ašxarhakeacʻ)
- աշխարհակեր (ašxarhaker)
- աշխարհակերպ (ašxarhakerp)
- աշխարհակեցոյց (ašxarhakecʻoycʻ)
- աշխարհակիր (ašxarhakir)
- աշխարհակշիռ (ašxarhakšiṙ)
- աշխարհակոյտ (ašxarhakoyt)
- աշխարհակործան (ašxarhakorcan)
- աշխարհակորոյս (ašxarhakoroys)
- աշխարհակուլ (ašxarhakul)
- աշխարհակցութիւն (ašxarhakcʻutʻiwn)
- աշխարհահամար (ašxarhahamar)
- աշխարհահայեաց (ašxarhahayeacʻ)
- աշխարհահայր (ašxarhahayr)
- աշխարհահոգ (ašxarhahog)
- աշխարհահոգութիւն (ašxarhahogutʻiwn)
- աշխարհամած (ašxarhamac)
- աշխարհամատն (ašxarhamatn)
- աշխարհամատուռն (ašxarhamatuṙn)
- աշխարհամար (ašxarhamar)
- աշխարհամարդ (ašxarhamard)
- աշխարհամէջ (ašxarhamēǰ)
- աշխարհամոլ (ašxarhamol)
- աշխարհամուտ (ašxarhamut)
- աշխարհային (ašxarhayin)
- աշխարհայորդոր (ašxarhayordor)
- աշխարհայք (ašxarhaykʻ)
- աշխարհանազ (ašxarhanaz)
- աշխարհանորոգ (ašxarhanorog)
- աշխարհաշարժ (ašxarhašarž)
- աշխարհաշէն (ašxarhašēn)
- աշխարհաշինութիւն (ašxarhašinutʻiwn)
- աշխարհաչափութիւն (ašxarhačʻapʻutʻiwn)
- աշխարհապահ (ašxarhapah)
- աշխարհապաղատ (ašxarhapałat)
- աշխարհապատում (ašxarhapatum)
- աշխարհապարունակ (ašxarhaparunak)
- աշխարհապէս (ašxarhapēs)
- աշխարհապողոտայ (ašxarhapołotay)
- աշխարհասէր (ašxarhasēr)
- աշխարհասիրութիւն (ašxarhasirutʻiwn)
- աշխարհաստեղծ (ašxarhastełc)
- աշխարհավար (ašxarhavar)
- աշխարհավարդապետութիւն (ašxarhavardapetutʻiwn)
- աշխարհավարիմ (ašxarhavarim)
- աշխարհավարութիւն (ašxarhavarutʻiwn)
- աշխարհատած (ašxarhatac)
- աշխարհատանջ (ašxarhatanǰ)
- աշխարհատարած (ašxarhatarac)
- աշխարհատեաց (ašxarhateacʻ)
- աշխարհատես (ašxarhates)
- աշխարհատեսիլ (ašxarhatesil)
- աշխարհատեցութիւն (ašxarhatecʻutʻiwn)
- աշխարհատէր (ašxarhatēr)
- աշխարհատիկին (ašxarhatikin)
- աշխարհարար (ašxarharar)
- աշխարհարարողութիւն (ašxarhararołutʻiwn)
- աշխարհարարութիւն (ašxarhararutʻiwn)
- աշխարհարբոյց (ašxarharboycʻ)
- աշխարհարձակ (ašxarharjak)
- աշխարհացոյց (ašxarhacʻoycʻ)
- աշխարհաւեր (ašxarhawer)
- աշխարհափայլ (ašxarhapʻayl)
- աշխարհաքաղաքացի (ašxarhakʻałakʻacʻi)
- աշխարհաքարոզ (ašxarhakʻaroz)
- աշխարհեցի (ašxarhecʻi)
- աշխարհիկ (ašxarhik)
- աշխարհօրէն (ašxarhōrēn)
- արամազդաշխարհ (aramazdašxarh)
- բնաշխարհ (bnašxarh)
- բնաշխարհիկ (bnašxarhik)
- գերաշխարհ (gerašxarh)
- գերաշխարհագոյն (gerašxarhagoyn)
- գերաշխարհական (gerašxarhakan)
- գերաշխարհային (gerašxarhayin)
- գերաշխարհապէս (gerašxarhapēs)
- գերաշխարհիկ (gerašxarhik)
- համաշխարհ (hamašxarh)
- համաշխարհագործ (hamašxarhagorc)
- համաշխարհազօր (hamašxarhazōr)
- համաշխարհալուր (hamašxarhalur)
- համաշխարհական (hamašxarhakan)
- համաշխարհի (hamašxarhi)
- համաշխարհիկ (hamašxarhik)
- միջնաշխարհ (miǰnašxarh)
- նախաշխարհ (naxašxarh)
- չնաշխարհիկ (čʻnašxarhik)
- տարաշխարհ (tarašxarh)
- տարաշխարհական (tarašxarhakan)
- տարաշխարհեայ (tarašxarheay)
- տարաշխարհիկ (tarašxarhik)
- օտարաշխարհացի (ōtarašxarhacʻi)
- օտարաշխարհեայ (ōtarašxarheay)
- օտարաշխարհիկ (ōtarašxarhik)
Descendants
[edit]- Armenian: աշխարհ (ašxarh)
References
[edit]- ^ Thomson, R. W. (1976) Agathangelos, History of the Armenians[1], Albany, NY: State University of New York Press, pages 138–139
Further reading
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “աշխարհ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աշխարհ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “աշխարհ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Perixanjan, A. G. (1993) Материалы к этимологическому словарю древнеармянского языка. Часть I [Materials for the Etymological Dictionary of the Old Armenian Language. Part 1][2] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 16
Categories:
- Armenian terms inherited from Old Armenian
- Armenian terms derived from Old Armenian
- Armenian terms with IPA pronunciation
- Armenian terms with audio pronunciation
- Armenian lemmas
- Armenian nouns
- Armenian terms with usage examples
- Armenian terms with archaic senses
- hy:Video games
- Old Armenian terms borrowed from Middle Iranian languages
- Old Armenian terms derived from Middle Iranian languages
- Old Armenian terms derived from Proto-Iranian
- Old Armenian lemmas
- Old Armenian nouns
- Old Armenian terms with usage examples
- Old Armenian terms with quotations