աշխարհակալ

Armenian

Etymology

Learned borrowing from Old Armenian աշխարհակալ (ašxarhakal).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /ɑʃχɑɾɑˈkɑl/, [ɑʃχɑɾɑkɑ́l]
• (Western Armenian) IPA^(key): /ɑʃχɑɾɑˈɡɑl/, [ɑʃχɑɾɑɡɑ́l]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

Noun

աշխարհակալ • (ašxarhakal)

1. great conqueror; emperor

Declension

i-type, animate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	աշխարհակալ (ašxarhakal)	աշխարհակալներ (ašxarhakalner)
dative	աշխարհակալի (ašxarhakali)	աշխարհակալների (ašxarhakalneri)
ablative	աշխարհակալից (ašxarhakalicʻ)	աշխարհակալներից (ašxarhakalnericʻ)
instrumental	աշխարհակալով (ašxarhakalov)	աշխարհակալներով (ašxarhakalnerov)
locative	—	—
	definite forms
nominative	աշխարհակալը/աշխարհակալն (ašxarhakalə/ašxarhakaln)	աշխարհակալները/աշխարհակալներն (ašxarhakalnerə/ašxarhakalnern)
dative	աշխարհակալին (ašxarhakalin)	աշխարհակալներին (ašxarhakalnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	աշխարհակալս (ašxarhakals)	աշխարհակալներս (ašxarhakalners)
dative	աշխարհակալիս (ašxarhakalis)	աշխարհակալներիս (ašxarhakalneris)
ablative	աշխարհակալիցս (ašxarhakalicʻs)	աշխարհակալներիցս (ašxarhakalnericʻs)
instrumental	աշխարհակալովս (ašxarhakalovs)	աշխարհակալներովս (ašxarhakalnerovs)
locative	—	—
	2nd person possessive forms (your)
nominative	աշխարհակալդ (ašxarhakald)	աշխարհակալներդ (ašxarhakalnerd)
dative	աշխարհակալիդ (ašxarhakalid)	աշխարհակալներիդ (ašxarhakalnerid)
ablative	աշխարհակալիցդ (ašxarhakalicʻd)	աշխարհակալներիցդ (ašxarhakalnericʻd)
instrumental	աշխարհակալովդ (ašxarhakalovd)	աշխարհակալներովդ (ašxarhakalnerovd)
locative	—	—

Adjective

աշխարհակալ • (ašxarhakal) (superlative ամենաաշխարհակալ)

1. ruling an empire

Declension

nominalized, i-type (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	աշխարհակալ (ašxarhakal)	աշխարհակալներ (ašxarhakalner)
dative	աշխարհակալի (ašxarhakali)	աշխարհակալների (ašxarhakalneri)
ablative	աշխարհակալից (ašxarhakalicʻ)	աշխարհակալներից (ašxarhakalnericʻ)
instrumental	աշխարհակալով (ašxarhakalov)	աշխարհակալներով (ašxarhakalnerov)
locative	աշխարհակալում (ašxarhakalum)	աշխարհակալներում (ašxarhakalnerum)
	definite forms
nominative	աշխարհակալը/աշխարհակալն (ašxarhakalə/ašxarhakaln)	աշխարհակալները/աշխարհակալներն (ašxarhakalnerə/ašxarhakalnern)
dative	աշխարհակալին (ašxarhakalin)	աշխարհակալներին (ašxarhakalnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	աշխարհակալս (ašxarhakals)	աշխարհակալներս (ašxarhakalners)
dative	աշխարհակալիս (ašxarhakalis)	աշխարհակալներիս (ašxarhakalneris)
ablative	աշխարհակալիցս (ašxarhakalicʻs)	աշխարհակալներիցս (ašxarhakalnericʻs)
instrumental	աշխարհակալովս (ašxarhakalovs)	աշխարհակալներովս (ašxarhakalnerovs)
locative	աշխարհակալումս (ašxarhakalums)	աշխարհակալներումս (ašxarhakalnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	աշխարհակալդ (ašxarhakald)	աշխարհակալներդ (ašxarhakalnerd)
dative	աշխարհակալիդ (ašxarhakalid)	աշխարհակալներիդ (ašxarhakalnerid)
ablative	աշխարհակալիցդ (ašxarhakalicʻd)	աշխարհակալներիցդ (ašxarhakalnericʻd)
instrumental	աշխարհակալովդ (ašxarhakalovd)	աշխարհակալներովդ (ašxarhakalnerovd)
locative	աշխարհակալումդ (ašxarhakalumd)	աշխարհակալներումդ (ašxarhakalnerumd)

Old Armenian

Etymology

From աշխարհ (ašxarh) +‎ -ա- (-a-) +‎ կալում (kalum). The whole formation is a calque of Iranian: compare Parthian 𐫢𐫍𐫡𐫅𐫀𐫡 (šhrdʾr, “lord (of the land), king”), Middle Persian [script needed] (štr'dʾl /⁠šahr-yār⁠/, “lord, sovereign, ruler”, literally “holding the world”), Persian شهریار (šahryâr).

Noun

աշխարհակալ • (ašxarhakal)

1. cosmocrat, ruler of the world
2. ruler; governor

Declension

i-a-type

	singular		plural
nominative	աշխարհակալ (ašxarhakal)		աշխարհակալք (ašxarhakalkʻ)
genitive	աշխարհակալի (ašxarhakali)		աշխարհակալաց (ašxarhakalacʻ)
dative	աշխարհակալի (ašxarhakali)		աշխարհակալաց (ašxarhakalacʻ)
accusative	աշխարհակալ (ašxarhakal)		աշխարհակալս (ašxarhakals)
ablative	աշխարհակալէ (ašxarhakalē)		աշխարհակալաց (ašxarhakalacʻ)
instrumental	աշխարհակալաւ (ašxarhakalaw)		աշխարհակալաւք = աշխարհակալօք (ašxarhakalawkʻ = ašxarhakalōkʻ)
locative	աշխարհակալի (ašxarhakali)		աշխարհակալս (ašxarhakals)

Derived terms

• աշխարհակալութիւն (ašxarhakalutʻiwn)

Adjective

աշխարհակալ • (ašxarhakal)

1. enveloping the world

   աշխարհակալ ծով ― ašxarhakal cov ― ocean

Descendants

• → Armenian: աշխարհակալ (ašxarhakal)

Further reading

• Awgerean, Mkrtičʻ, Čēlalean, Grigor (1865) “աշխարհակալ”, in Aṙjeṙn baṙaran haykaznean lezui [Pocket Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), 2nd edition, Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “աշխարհակալ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 735
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “աշխարհակալ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy