zajć

Old Polish

Alternative forms

zać, zaić

Etymology

From za- +‎ ić. First attested in 1391.

Pronunciation

IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zajt͡ɕ/
IPA^(key): (15^th CE) /zajt͡ɕ/

Verb

zajć pf (imperfective zachodzić)

(attested in Greater Poland) to stand in the way, to physically block someone's path
- 1974 [1403], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎^[1], volume IV, number 95, Kalisz:
  Yako Janek [ne] ne szasedl *Przedslaowi drogy, kedi gi Przedslaw ranil
  [Jako Janek [ne] nie zaszedł *Przedslaowi drogi, kiedy ji Przedsław ranił]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 91r:
  Obuiare entgegen geen zaydz
  [Obuiare entgegen geen zajć]
(attested in Greater Poland) to stand in the way, to make impossible, to be an obstacle
- 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 63:
  Ale rzeklyby, ysz go kthora rzecz pylna zaszla albo mu zawadzyla (quod ipsum legale impedimentum impedisset),... thedy then przyszyasznyk szbyl thego besz szkody podlug prawa
  [Ale rzekłliby, iż go która rzecz pilna zaszła albo mu zawadziła (quod ipsum legale impedimentum impedisset),... tedy ten przysiężnikk zbył tego bez szkody podług prawa]
- 15th century, Elżbieta Belcarzowa, Anna Zajchowska, Felicja Wysocka i Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors, Glosy, number 2366:
  Lites, clopo[ty], eum (sc. Herodem) eciam usque ad unum annum occupaverunt zaschly
  [Lites, kłopo[ty], eum (sc. Herodem) eciam usque ad unum annum occupaverunt zaszły]
(attested in Greater Poland) to come, to arrive
- 1960 [1428], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 1020, Pyzdry:
  Jako [ya] then pacholek... yvsz nye bil mym chleboyeczczą, wtenczasz yvszem mu bil dal odpusczenye, przedtim nysz poszelstwo zaslo
  [Jako [ja] ten pachołek... już nie był mym chlebojedźcą, wtenczas jużem mu był dał odpuszczenie, przedtym niż poselstwo zaszło]
- 1959 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 680, Poznań:
  Jaco Sczepan wytrzimal dzal Wylkow[o]ye mimo trzi lata s pokogem..., nisz zazew zaszedl
  [Jako Szczepan wytrzymał dział w Wilkow[o]ie mimo trzy lata z pokojem..., niż zazew zaszedł]
- 1967 [1416], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 609, Kościan:
  Jako Jarognewssczy... wytrzimaly spokoyne thø thonø jezora Moscziska, o yøz Halska na ne zalowala, trszy latha dobrowolne, nisz gich pozewny listh zasedl
  [Jako Jarogniewscy... wytrzymali spokojnie tę tonię jeziora Mościska, o jąż Halszka na nie żałowała, trzy lata dobrowolnie, niż jich pozewny list zaszedł]
1. (attested in Greater Poland) to come unexpectedly
  - 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, Trzemeszno, page 62:
    Nescimus, quando mors veniat nas zaydzye
    [Nescimus, quando mors veniat nas zajdzie]
(attested in Pomerania, Greater Poland) to go to, to head off
- 1981-2001 [15th century], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume II, Grochów, Kcynia, page 78:
  Exsurgens autem Maria abiit, zaszla (Luc 1, 39), in montana
  [Exsurgens autem Maria abiit, zaszła (Luc 1, 39), in montana]
(attested in Greater Poland) to go, to leave, to depart
- 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[2], [3], [4]}, Lubin, page 185:
  Zaslo migrauit (migravit Medemena Is 10, 31)
  [Zaszło migrauit (migravit Medemena Is 10, 31)]
(of the sun, attested in Greater Poland) to set
- 1960 [1424], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 760, Pyzdry:
  Yako gdy bily posli ot panyey Jandrzeyewe do panye Anni o wyranczenye dobitka, tedi yusz bilo sluncze saslo
  [Jako gdy byli posły ot paniej Jędrzejewe do panie Anny o wyręczenie dobytka, tedy już było słuńce zaszło]
(of land and water, attested in Greater Poland) to stretch, to extend, to reach
- 1960 [1415], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 436, Pyzdry:
  Jaco Micolay nye oral Katherziny bliskosczy, ale tu oral na swey othczysznye, gdze myedzą szaszla
  [Jako Mikołaj nie orał Katerzyny bliskości, ale tu orał na swej otczyźnie, gdzie miedza zaszła]
(law, attested in Greater Poland) to enter into court proceedings instead of the defendant [with accusative ‘whom’] [with o (+ accusative) ‘for whom/what’]
- 1872 [1402], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎^[5], page 119:
  Tedi rzekl yest pan sandcza, esze Giszicze sø *duchowno, a o tho mam zachotczicz, czo mi o to *zaycze. Tedi yest *gy postavil *kszicza canownica sandczinskego. Tedy yest *wøstipi y szasedl ye
  [Tedy rzekł jest pan sędzia, eże Jiżyce są duchowne, a o to mam zachodzić, co mi o to zajdzie. Tedy jest ji postawił ksi[ę]dza kanownika sędczyńskiego. Tedy jest *wøstipi i zaszedł je]
- 1888 [1391], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[6], Greater Poland, page 63:
  Iaco Jacuss slubil Jacussa o ten kon zaydz, czsos gy pani straczila
  [Jako Jakusz ślubił Jakusza o ten koń zajć, csoż ji pani straciła]
- 1868 [1439], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[7], volume XI, page 156:
  Veniens... Marcissius... actor przipowyedal se super... Fredricum tamquam super zachodczu o to, yako gest in libro inscriptum ocz gest zaschedl
  [Veniens... Marcissius... actor przypowiedał sie super... Fredricum tamquam super zachodcę o to, jako jest in libro inscriptum ocz jest zaszedł]
(attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
1. to occur
  - 1967 [1413], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 489, Kościan:
    Jako pany Margorzatha vziwala swego dobicza, nisz trszy lata viszly, ale gey pan starosta wrzeszena ne doszpomogl, asz walki zaszly
    [Jako pani Margorzata używała swego dobycia, niż trzy lata wyszły, ale jej pan starosta wrzeszenia nie dospomógł, aż walki zaszły]
(reflexive with się, attested in Greater Poland) to happen
- 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 125:
  Bąndzyely czlowyek ozalowan o glową... albo oczkolwyek gynnego nyeszprawnego, czo szye zaszlo przesz nocz (quod pernoctatum est), na thego maya... zalowacz
  [Będzieli człowiek ożałowan o głowę... albo oczkolwiek jinnego niesprawnego, co sie zaszło przez noc (quod pernoctatum est), na tego mają... żałować]

Derived terms

nouns

zaście

Descendants

Polish: zajść
Silesian: zajś

References

B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zajć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “zajć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk