ချိုး

See also: ချို

Burmese

Pronunciation

• IPA^(key): /t͡ɕʰó/
• Romanization: MLCTS: hkyui: • ALA-LC: khyuiʺ • BGN/PCGN: cho: • Okell: hcoù

Etymology 1

From Proto-Sino-Tibetan *m-k(r)əw (“dove, pigeon”). Cognate with Old Chinese 鳩 (OC *ku, “idem”); see there for more (STEDT: khyuì "pigeon").

Noun

ချိုး • (hkyui:)

1. dove

Derived terms

• ချိုးကူ (hkyui:ku)
• ချိုးစိမ်း (hkyui:cim:)
• ချိုးတည် (hkyui:tany)
• ချိုးထောင် (hkyui:htaung)
• ချိုးနီတို (hkyui:nitui)
• ချိုးပိန်တူး (hkyui:pintu:)
• ချိုးမှုတ် (hkyui:hmut)
• ချိုးလင်းပြာ (hkyui:lang:pra)
• ချိုးလည်ပြောက် (hkyui:lanyprauk)
• ချိုးသိမ်း (hkyui:sim:)
• ခိုနန်းချိုး (hkuinan:hkyui:)
• မျောက်ချိုးဝါး (myaukhkyui:wa:)
• ရှစ်ခေါက်ချိုး (hrachkaukhkyui:)
• ဥချိုး (u.hkyui:)

 

Etymology 2

Noun

ချိုး • (hkyui:)

1. crust (of cooked rice, etc.)
2. fur (carbonate of lime formed at the bottom of a kettle)

Adjective

ချိုး • (hkyui:)

1. inveterate

Derived terms

• ချိုးကပ် (hkyui:kap)
• ဆေးထမင်းချိုး (hce:hta.mang:hkyui:)
• ထမင်းချိုး (hta.mang:hkyui:)

 

Etymology 3

From Proto-Lolo-Burmese *k(r/y)aw ~ *kh(r/y)aw ~ *k(h)ləw (“to break, snap (a stick)”), though STEDT does not link the root to any Burmese entries and adduces no further cognates, nor is it mentioned by Luce 1981.

Verb

ချိုး • (hkyui:)

Burmese verb set

Base	ကျိုး (kyui:)
Causative	ချိုး (hkyui:)

1. to break
2. to pick, gather
3. to bend
4. to turn (change one's direction of travel), make a turn
5. to fold
6. to cut (a deck of cards)
7. to versify spontaneously
8. to put on, affect
9. to crack (knuckles)
10. to count (by flexing one finger after another)

Derived terms

• ချိုးချိုးဖဲ့ဖဲ့ (hkyui:hkyui:hpai.hpai.)
• ချိုးနှိမ် (hkyui:hnim)
• ချိုးဖျက် (hkyui:hpyak)
• ချိုးဖောက် (hkyui:hpauk)
• ချိုးဖဲ့ (hkyui:hpai.)
• ခါးချိုးလုပ် (hka:hkyui:lup)
• ခေါက်ချိုးချိုး (hkaukhkyui:hkyui:)
• ခေါက်ချိုးစောင် (hkaukhkyui:caung)
• ခေါက်ချိုးမြတ် (hkaukhkyui:mrat)
• ဂရို့ချိုး (ga.rui.hkyui:)
• စံချိန်ချိုး (camhkyinhkyui:)
• စာချိုး (cahkyui:)
• တံတောင်ဆစ်ချိုး (tamtaunghcachkyui:)
• တစ်ချိုးတည်း (tachkyui:tany:)
• တစ်ဆစ်ချိုး (tachcachkyui:)
• တာလီချိုး (talihkyui:)
• ထောင့်ချိုး (htaung.hkyui:)
• ဒွေးချိုး (dwe:hkyui:)
• ဖဲချိုး (hpai:hkyui:)
• မှိုချိုးမျှစ်ချိုး (hmuihkyui:hmyachkyui:)
• လက်ချိုး (lakhkyui:)
• လက်ချိုးရေ (lakhkyui:re)
• လေးချိုး (le:hkyui:)
• လေးချိုးကြီး (le:hkyui:kri:)
• လေလံချိုး (lelamhkyui:)
• သစ်စိမ်းချိုးချိုး (saccim:hkyui:hkyui:)
• အညွန့်ချိုး (a.nywan.hkyui:)
• အလံချိုး (a.lamhkyui:)

 

Classifier

ချိုး • (hkyui:)

1. numerical classifier used in counting components of a ratio

Etymology 4

From Proto-Tibeto-Burman *krəw-t (“to wash”), and cognate with Tibetan ཁྲུད (khrud, “to wash”) (STEDT). Luce adduces Old Chinese 浴 (OC *loɡ, “to bathe”) as a cognate; note also similarities to 濯 (OC *r'eːwɢs, *r'eːwɢ, “to moisten, wash”), which STEDT tentatively compares both to this root as well as to the probably-unrelated Proto-Sino-Tibetan *glwak (“to shine, flash”).

Verb

ချိုး • (hkyui:)

1. to wash or cleanse oneself (with water)

Derived terms

• ချိုးရေ (hkyui:re)
• ရေချိုး (rehkyui:)
• ရေမိုးချိုး (remui:hkyui:)

 

Further reading

• “ချိုး” in Myanmar–English Dictionary (Myanmar Language Commission 1993). Searchable online at SEAlang.net.