सवितृ

See also: सुवति, स्वाति, and सविता

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• সৱিতৃ (Assamese script)
• ᬲᬯᬶᬢᬺ (Balinese script)
• সবিতৃ (Bengali script)
• 𑰭𑰪𑰰𑰝𑰴 (Bhaiksuki script)
• 𑀲𑀯𑀺𑀢𑀾 (Brahmi script)
• သဝိတၖ (Burmese script)
• સવિતૃ (Gujarati script)
• ਸਵਿਤ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌸𑌵𑌿𑌤𑍃 (Grantha script)
• ꦱꦮꦶꦠꦽ (Javanese script)
• 𑂮𑂫𑂱𑂞𑃂 (Kaithi script)
• ಸವಿತೃ (Kannada script)
• សវិត្ឫ (Khmer script)
• ສວິຕ຺ຣິ (Lao script)
• സവിതൃ (Malayalam script)
• ᠰᠠᠸᡳᢠᡵᡳ (Manchu script)
• 𑘭𑘪𑘱𑘝𑘵 (Modi script)
• ᠰᠠᠸᠢᢐᠷᠢ (Mongolian script)
• 𑧍𑧊𑧒𑦽𑧖 (Nandinagari script)
• 𑐳𑐰𑐶𑐟𑐺 (Newa script)
• ସଵିତୃ (Odia script)
• ꢱꢮꢶꢡꢺ (Saurashtra script)
• 𑆱𑆮𑆴𑆠𑆸 (Sharada script)
• 𑖭𑖪𑖰𑖝𑖴 (Siddham script)
• සවිතෘ (Sinhalese script)
• 𑪁𑩾𑩑𑩫𑩙 (Soyombo script)
• 𑚨𑚦𑚮𑚙 (Takri script)
• ஸவித்ரி (Tamil script)
• సవితృ (Telugu script)
• สวิตฺฤ (Thai script)
• ས་ཝི་ཏྲྀ (Tibetan script)
• 𑒮𑒫𑒱𑒞𑒵 (Tirhuta script)
• 𑨰𑨭𑨁𑨙𑨼𑨉 (Zanabazar Square script)

Etymology

From the full-grade of the root सू (sū, “to impel, to vivify”) + -तृ (-tṛ, agentive suffix).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /sɐ.ʋi.tŕ̩/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /s̪ɐ.ʋi.t̪r̩/

Noun

सवितृ • (savitṛ́) stem, m

1. impeller, vivifier (epithet of Tvashtar)
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.55.19:

     दे॒वस्त्वष्टा॑ सवि॒ता वि॒श्वरू॑पः पु॒पोष॑ प्र॒जाः पु॑रु॒धा ज॑जान।
     इ॒मा च॒ विश्वा॒ भुव॑नान्यस्य म॒हद्दे॒वाना॑मसुर॒त्वमेक॑म्॥

     devástváṣṭā savitā́ viśvárūpaḥ pupóṣa prajā́ḥ purudhā́ jajāna.
     imā́ ca víśvā bhúvanānyasya maháddevā́nāmasuratvámékam.

     The divine Tvaṣṭā the impeller of all, the multiform, has begotten and nourished a numerous progeny, for all these worlds are of him; great and unequalled is the might of the gods.

Declension

Masculine ṛ-stem declension of सवितृ

	singular	dual	plural
nominative	सविता (savitā́)	सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹)	सवितारः (savitā́raḥ)
vocative	सवितः (sávitaḥ)	सवितारौ (sávitārau) सवितारा¹ (sávitārā¹)	सवितारः (sávitāraḥ)
accusative	सवितारम् (savitā́ram)	सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹)	सवितॄन् (savitṝ́n)
instrumental	सवित्रा (savitrā́)	सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām)	सवितृभिः (savitṛ́bhiḥ)
dative	सवित्रे (savitré)	सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām)	सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ)
ablative	सवितुः (savitúḥ)	सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām)	सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ)
genitive	सवितुः (savitúḥ)	सवित्रोः (savitróḥ)	सवितॄणाम् (savitṝṇā́m)
locative	सवितरि (savitári)	सवित्रोः (savitróḥ)	सवितृषु (savitṛ́ṣu)

• ¹Vedic

Proper noun

सवितृ • (savitṛ́) stem, m

1. "The Vivifier"; the name of a Vedic solar deity described as the personification of the divine, vivifying influence of the Sun
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 1.35.2:

     आ कृ॒ष्णेन॒ रज॑सा॒ वर्त॑मानो निवे॒शय॑न्न॒मृतं॒ मर्त्यं॑ च।
     हि॒र॒ण्यये॑न सवि॒ता रथे॒ना दे॒वो या॑ति॒ भुव॑नानि॒ पश्य॑न्॥

     ā́ kṛṣṇéna rájasā vártamāno niveśáyannamṛ́taṃ mártyaṃ ca.
     hiraṇyáyena savitā́ ráthenā́ devó yāti bhúvanāni páśyan.

     Revolving through the darkened firmament, arousing mortal and immortal, the divine Savitā travels in his golden chariot, beholding the worlds.

   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 3.62.10:

     तत्स॒वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि।
     धियो॒ यो न॑: प्रचो॒दया॑त्॥

     tátsavitúrváreṇyaṃ bhárgo devásya dhīmahi.
     dhíyo yó na: pracodáyāt.

     We meditate on that desirable light of the divine Savitā, who influences our pious rites.

Declension

Masculine ṛ-stem declension of सवितृ

	singular	dual	plural
nominative	सविता (savitā́)	सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹)	सवितारः (savitā́raḥ)
vocative	सवितः (sávitaḥ)	सवितारौ (sávitārau) सवितारा¹ (sávitārā¹)	सवितारः (sávitāraḥ)
accusative	सवितारम् (savitā́ram)	सवितारौ (savitā́rau) सवितारा¹ (savitā́rā¹)	सवितॄन् (savitṝ́n)
instrumental	सवित्रा (savitrā́)	सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām)	सवितृभिः (savitṛ́bhiḥ)
dative	सवित्रे (savitré)	सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām)	सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ)
ablative	सवितुः (savitúḥ)	सवितृभ्याम् (savitṛ́bhyām)	सवितृभ्यः (savitṛ́bhyaḥ)
genitive	सवितुः (savitúḥ)	सवित्रोः (savitróḥ)	सवितॄणाम् (savitṝṇā́m)
locative	सवितरि (savitári)	सवित्रोः (savitróḥ)	सवितृषु (savitṛ́ṣu)

• ¹Vedic

References

• Monier Williams (1899) “सवितृ”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1190.