चालयति

Sanskrit

Etymology

From the root चल् (cal) +‎ -अयति (-ayati). Inherited from Proto-Indo-Aryan *ćāláyati, from Proto-Indo-Iranian *čāláyati, from Proto-Indo-European *kʷel-éye-ti, causative of *kʷel- (“to turn”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /t͡ɕɑː.lɐ́.jɐ.ti/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈt͡ɕɑː.l̪ɐ.jɐ.t̪i/
• Hyphenation: चा‧ल‧य‧ति

Verb

चालयति • (cāláyati) third-singular indicative (class 10, type P, causative, root चल्)

1. to shake, jog, drive away

Conjugation

Forms of Sanskrit verbs are numerous and complicated. The following conjugation shows only a subset of all forms and should be treated as a guide.

Nonfinite Forms: चालयितुम् (cāláyitum)
	Undeclinable
Infinitive	चालयितुम् cāláyitum
Gerund	चालयित्वा cālayitvā́
	Participles
Masculine/Neuter Gerundive	चालयितव्य / चालनीय cālayitavyà / cālanī́ya
Feminine Gerundive	चालयितव्या / चालनीया cālayitavyā̀ / cālanī́yā
Masculine/Neuter Past Passive Participle	चालित cālitá
Feminine Past Passive Participle	चालिता cālitā́
Masculine/Neuter Past Active Participle	चालितवत् cālitávat
Feminine Past Active Participle	चालितवती cālitávatī

Present: चालयति (cāláyati), चालयते (cāláyate)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	चालयति cāláyati	चालयतः cāláyataḥ	चालयन्ति cāláyanti	चालयते cāláyate	चालयेते cāláyete	चालयन्ते cāláyante
Second	चालयसि cāláyasi	चालयथः cāláyathaḥ	चालयथ cāláyatha	चालयसे cāláyase	चालयेथे cāláyethe	चालयध्वे cāláyadhve
First	चालयामि cāláyāmi	चालयावः cāláyāvaḥ	चालयामः / चालयामसि¹ cāláyāmaḥ / cāláyāmasi¹	चालये cāláye	चालयावहे cāláyāvahe	चालयामहे cāláyāmahe
Imperative
Third	चालयतु cāláyatu	चालयताम् cāláyatām	चालयन्तु cāláyantu	चालयताम् cāláyatām	चालयेताम् cāláyetām	चालयन्ताम् cāláyantām
Second	चालय cāláya	चालयतम् cāláyatam	चालयत cāláyata	चालयस्व cāláyasva	चालयेथाम् cāláyethām	चालयध्वम् cāláyadhvam
First	चालयानि cāláyāni	चालयाव cāláyāva	चालयाम cāláyāma	चालयै cāláyai	चालयावहै cāláyāvahai	चालयामहै cāláyāmahai
Optative/Potential
Third	चालयेत् cāláyet	चालयेताम् cāláyetām	चालयेयुः cāláyeyuḥ	चालयेत cāláyeta	चालयेयाताम् cāláyeyātām	चालयेरन् cāláyeran
Second	चालयेः cāláyeḥ	चालयेतम् cāláyetam	चालयेत cāláyeta	चालयेथाः cāláyethāḥ	चालयेयाथाम् cāláyeyāthām	चालयेध्वम् cāláyedhvam
First	चालयेयम् cāláyeyam	चालयेव cāláyeva	चालयेम cāláyema	चालयेय cāláyeya	चालयेवहि cāláyevahi	चालयेमहि cāláyemahi
Subjunctive
Third	चालयात् / चालयाति cāláyāt / cāláyāti	चालयातः cāláyātaḥ	चालयान् cāláyān	चालयाते / चालयातै cāláyāte / cāláyātai	चालयैते cāláyaite	चालयन्त / चालयान्तै cāláyanta / cāláyāntai
Second	चालयाः / चालयासि cāláyāḥ / cāláyāsi	चालयाथः cāláyāthaḥ	चालयाथ cāláyātha	चालयासे / चालयासै cāláyāse / cāláyāsai	चालयैथे cāláyaithe	चालयाध्वै cāláyādhvai
First	चालयानि cāláyāni	चालयाव cāláyāva	चालयाम cāláyāma	चालयै cāláyai	चालयावहै cāláyāvahai	चालयामहै cāláyāmahai
Participles
	चालयत् cāláyat			चालयमान / चालयान² cāláyamāna / cālayāna²
Notes	The subjunctive is only used in Vedic Sanskrit. ¹Vedic ²Later Sanskrit

Imperfect: अचालयत् (ácālayat), अचालयत (ácālayata)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	अचालयत् ácālayat	अचालयताम् ácālayatām	अचालयन् ácālayan	अचालयत ácālayata	अचालयेताम् ácālayetām	अचालयन्त ácālayanta
Second	अचालयः ácālayaḥ	अचालयतम् ácālayatam	अचालयत ácālayata	अचालयथाः ácālayathāḥ	अचालयेथाम् ácālayethām	अचालयध्वम् ácālayadhvam
First	अचालयम् ácālayam	अचालयाव ácālayāva	अचालयाम ácālayāma	अचालये ácālaye	अचालयावहि ácālayāvahi	अचालयामहि ácālayāmahi

Future: चालयिष्यति (cālayiṣyáti), चालयिष्यते (cālayiṣyáte)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	चालयिष्यति cālayiṣyáti	चालयिष्यतः cālayiṣyátaḥ	चालयिष्यन्ति cālayiṣyánti	चालयिष्यते cālayiṣyáte	चालयिष्येते cālayiṣyéte	चालयिष्यन्ते cālayiṣyánte
Second	चालयिष्यसि cālayiṣyási	चालयिष्यथः cālayiṣyáthaḥ	चालयिष्यथ cālayiṣyátha	चालयिष्यसे cālayiṣyáse	चालयिष्येथे cālayiṣyéthe	चालयिष्यध्वे cālayiṣyádhve
First	चालयिष्यामि cālayiṣyā́mi	चालयिष्यावः cālayiṣyā́vaḥ	चालयिष्यामः / चालयिष्यामसि¹ cālayiṣyā́maḥ / cālayiṣyā́masi¹	चालयिष्ये cālayiṣyé	चालयिष्यावहे cālayiṣyā́vahe	चालयिष्यामहे cālayiṣyā́mahe
Participles
	चालयिष्यत् cālayiṣyát			चालयिष्यमाण cālayiṣyámāṇa
Notes	¹Vedic

Conditional: अचालयिष्यत् (ácālayiṣyat), अचालयिष्यत (ácālayiṣyata)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	अचालयिष्यत् ácālayiṣyat	अचालयिष्यताम् ácālayiṣyatām	अचालयिष्यन् ácālayiṣyan	अचालयिष्यत ácālayiṣyata	अचालयिष्येताम् ácālayiṣyetām	अचालयिष्यन्त ácālayiṣyanta
Second	अचालयिष्यः ácālayiṣyaḥ	अचालयिष्यतम् ácālayiṣyatam	अचालयिष्यत ácālayiṣyata	अचालयिष्यथाः ácālayiṣyathāḥ	अचालयिष्येथाम् ácālayiṣyethām	अचालयिष्यध्वम् ácālayiṣyadhvam
First	अचालयिष्यम् ácālayiṣyam	अचालयिष्याव ácālayiṣyāva	अचालयिष्याम ácālayiṣyāma	अचालयिष्ये ácālayiṣye	अचालयिष्यावहि ácālayiṣyāvahi	अचालयिष्यामहि ácālayiṣyāmahi

Benedictive/Precative: चाल्यात् (cālyā́t) or चाल्याः (cālyā́ḥ), चालयिषीष्ट (cālayiṣīṣṭá)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Optative/Potential
Third	चाल्यात् / चाल्याः¹ cālyā́t / cālyā́ḥ¹	चाल्यास्ताम् cālyā́stām	चाल्यासुः cālyā́suḥ	चालयिषीष्ट cālayiṣīṣṭá	चालयिषीयास्ताम्² cālayiṣīyā́stām²	चालयिषीरन् cālayiṣīrán
Second	चाल्याः cālyā́ḥ	चाल्यास्तम् cālyā́stam	चाल्यास्त cālyā́sta	चालयिषीष्ठाः cālayiṣīṣṭhā́ḥ	चालयिषीयास्थाम्² cālayiṣīyā́sthām²	चालयिषीढ्वम् cālayiṣīḍhvám
First	चाल्यासम् cālyā́sam	चाल्यास्व cālyā́sva	चाल्यास्म cālyā́sma	चालयिषीय cālayiṣīyá	चालयिषीवहि cālayiṣīváhi	चालयिषीमहि cālayiṣīmáhi
Notes	¹Vedic ²Uncertain

Perfect: चालयामास (cālayā́mā́sa) or चालयांचकार (cālayā́ṃcakā́ra), चालयांचक्रे (cālayā́ṃcakré)
	Active			Mediopassive
	Singular	Dual	Plural	Singular	Dual	Plural
Indicative
Third	चालयामास / चालयांचकार cālayā́mā́sa / cālayā́ṃcakā́ra	चालयामासतुः / चालयांचक्रतुः cālayā́māsátuḥ / cālayā́ṃcakrátuḥ	चालयामासुः / चालयांचक्रुः cālayā́māsúḥ / cālayā́ṃcakrúḥ	चालयांचक्रे cālayā́ṃcakré	चालयांचक्राते cālayā́ṃcakrā́te	चालयांचक्रिरे cālayā́ṃcakriré
Second	चालयामासिथ / चालयांचकर्थ cālayā́mā́sitha / cālayā́ṃcakártha	चालयामासथुः / चालयांचक्रथुः cālayā́māsáthuḥ / cālayā́ṃcakráthuḥ	चालयामास / चालयांचक्र cālayā́māsá / cālayā́ṃcakrá	चालयांचकृषे cālayā́ṃcakṛṣé	चालयांचक्राथे cālayā́ṃcakrā́the	चालयांचकृध्वे cālayā́ṃcakṛdhvé
First	चालयामास / चालयांचकर cālayā́mā́sa / cālayā́ṃcakára	चालयामासिव / चालयांचकृव cālayā́māsivá / cālayā́ṃcakṛvá	चालयामासिम / चालयांचकृम cālayā́māsimá / cālayā́ṃcakṛmá	चालयांचक्रे cālayā́ṃcakré	चालयांचकृवहे cālayā́ṃcakṛváhe	चालयांचकृमहे cālayā́ṃcakṛmáhe
Participles
	चालयामासिवांस् / चालयांचकृवांस् cālayā́māsivā́ṃs / cālayā́ṃcakṛvā́ṃs			चालयांचक्राण cālayā́ṃcakrāṇá

Descendants

• Dardic:
  • Kashmiri: ژالُن (ċālun)
• Pali: cāleti
• Prakrit: 𑀘𑀸𑀮𑁂𑀇 (cālei)
  • Central:
    • Sauraseni Prakrit:
      • Hindustani: cālnā
        • Hindi: चालना
        • Urdu: چَالنَا
          • → Awadhi: चालब (cālab)
  • Eastern:
    • Magadhi Prakrit:
      • Assamese: সলাইব (xolaibo), চালিব (salibo)
      • Bengali: চালা (cala)
      • Odia: ଚାଳିବା (cāḷibā), ଚାଳାଇବା (cāḷāibā)
  • Northern:
    • Khasa Prakrit:
      • Central Pahari:
        • Kumaoni: चालणो (cālṇo)
      • Eastern Pahari:
        • Nepali: चाल्नु (cālnu)
      • Western Pahari:
        • Jaunsari: चावणोँ (chāwṇō̃)
  • Southern:
    • Helu Prakrit:
      • Dhivehi: ހަލަނީ (halanī), ހައްލަނީ (hallanī), ހަލަނި (halani), ހެލުވެނީ (heluvenī)
      • Sinhalese: සලනවා (salanawā), හලනවා (halanawā), සැලෙනවා (sælenawā), හැලෙනවා (hælenawā)
    • Maharastri Prakrit:
      • Marathi: चाळणे (ċāḷṇe), चाळविणे (ċāḷaviṇe)
  • Western:
    • Sauraseni Prakrit:
      • Gujarati: ચાળવું (cāḷvũ)
      • Rajasthani:
        • Mewari: चालणो (cālṇo)

References

• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) “calayati”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press, page 259