վարեմ
Jump to navigation
Jump to search
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]An Iranian borrowing: compare Avestan 𐬬𐬁𐬜𐬀𐬌𐬌𐬈𐬌𐬙𐬌 (vāδaiieiti, “to lead”). Ultimately from Proto-Indo-European *wedʰ-.[1]
Verb
[edit]վարեմ • (varem)
- (transitive) to plough, till; to cultivate (the soil)
- (transitive) to lead, convey, conduct, direct; to drive
- վարել ամենազօր իշխանութիւն ― varel amenazōr išxanutʻiwn ― to wield absolute authority
- գերի, ի գերութիւն վարել ― geri, i gerutʻiwn varel ― to catch, to make captive, prisoner, to reduce to slavery
- դատ վարել ― dat varel ― to act against, to pursue to justice; to be concerned in a lawsuit
- վարել ի խաղաղութիւն ― varel i xałałutʻiwn ― to make peace, to pacify, to appease, to accommodate
- վարել զճանապարհ ― varel zčanaparh ― to travel; to go, to walk, to march
- վարեմ զնաւ ― varem znaw ― to navigate, to steer a ship
- յառաջ վարել ― yaṙaǰ varel ― to drive forward; to urge or push on
- (transitive) to chase away, drive out, expel
- (intransitive, often mediopassive) to behave, conduct oneself
- որպէս եւ միտք իւր վարէին ― orpēs ew mitkʻ iwr varēin ― as his own propensities dictated
- վարել զկեանս, կենցաղ ― varel zkeans, kencʻał ― to live
- (intransitive, often mediopassive) to use, employ, handle, wield
Conjugation
[edit]active
| infinitive | վարել (varel) | participle | վարեցեալ, վարեալ (varecʻeal, vareal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | վարեց- (varecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարեմ (varem) | վարես (vares) | վարէ (varē) | վարեմք (varemkʻ) | վարէք (varēkʻ) | վարեն (varen) | |
| imperfect | վարէի, վարեի* (varēi, varei*) | վարէիր, վարեիր* (varēir, vareir*) | վարէր (varēr) | վարէաք, վարեաք* (varēakʻ, vareakʻ*) | վարէիք, վարեիք* (varēikʻ, vareikʻ*) | վարէին, վարեին* (varēin, varein*) | |
| aorist | վարեցի (varecʻi) | վարեցեր (varecʻer) | վարեաց (vareacʻ) | վարեցաք (varecʻakʻ) | վարեցէք, վարեցիք (varecʻēkʻ, varecʻikʻ) | վարեցին (varecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարիցեմ (varicʻem) | վարիցես (varicʻes) | վարիցէ (varicʻē) | վարիցեմք (varicʻemkʻ) | վարիցէք (varicʻēkʻ) | վարիցեն (varicʻen) | |
| aorist | վարեցից (varecʻicʻ) | վարեսցես (varescʻes) | վարեսցէ (varescʻē) | վարեսցուք (varescʻukʻ) | վարեսջիք (varesǰikʻ) | վարեսցեն (varescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վարեա՛ (vareá) | — | — | վարեցէ՛ք (varecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | վարեսջի՛ր (varesǰír) | — | — | վարեսջի՛ք (varesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վարեր (mí varer) | — | — | մի՛ վարէք (mí varēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | վարել, վարիլ* (varel, varil*) | participle | վարեցեալ, վարեալ (varecʻeal, vareal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | վարեց- (varecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարիմ (varim) | վարիս (varis) | վարի (vari) | վարիմք (varimkʻ) | վարիք (varikʻ) | վարին (varin) | |
| imperfect | վարէի (varēi) | վարէիր (varēir) | վարէր, վարիւր (varēr, variwr) | վարէաք (varēakʻ) | վարէիք (varēikʻ) | վարէին (varēin) | |
| aorist | վարեցայ (varecʻay) | վարեցար (varecʻar) | վարեցաւ (varecʻaw) | վարեցաք (varecʻakʻ) | վարեցայք (varecʻaykʻ) | վարեցան (varecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարիցիմ (varicʻim) | վարիցիս (varicʻis) | վարիցի (varicʻi) | վարիցիմք (varicʻimkʻ) | վարիցիք (varicʻikʻ) | վարիցին (varicʻin) | |
| aorist | վարեցայց (varecʻaycʻ) | վարեսցիս (varescʻis) | վարեսցի (varescʻi) | վարեսցուք (varescʻukʻ) | վարեսջիք (varesǰikʻ) | վարեսցին (varescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վարեա՛ց (vareácʻ) | — | — | վարեցարո՛ւք (varecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | վարեսջի՛ր (varesǰír) | — | — | վարեսջի՛ք (varesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վարիր (mí varir) | — | — | մի՛ վարիք (mí varikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
[edit]- ամենավար (amenavar)
- ամպավար (ampavar)
- անագանավար (anaganavar)
- անռահավար (anṙahavar)
- անվար (anvar)
- անվարիչ (anvaričʻ)
- աշխարհավար (ašxarhavar)
- աշխարհավարիմ (ašxarhavarim)
- աշխարհավարութիւն (ašxarhavarutʻiwn)
- աստղավար (astłavar)
- աստուածավար (astuacavar)
- արգելավարութիւն (argelavarutʻiwn)
- արտավար (artavar)
- արտավարեմ (artavarem)
- արօրավար (arōravar)
- բարեվար (barevar)
- բռնավարեմ (bṙnavarem)
- գերեվար (gerevar)
- գերեվարիմ (gerevarim)
- գերէվար (gerēvar)
- գերիվար (gerivar)
- գիշերավար (gišeravar)
- գործավար (gorcavar)
- գործավարութիւն (gorcavarutʻiwn)
- դասավար (dasavar)
- դիւրավար (diwravar)
- զօշոտավարք (zōšotavarkʻ)
- զօրավար (zōravar)
- զօրավարական (zōravarakan)
- զօրավարեմ (zōravarem)
- զօրավարութիւն (zōravarutʻiwn)
- ժողովրդավար (žołovrdavar)
- ինքնավար (inkʻnavar)
- իշավար (išavar)
- խառնավար (xaṙnavar)
- խոշորավար (xošoravar)
- խստավար (xstavar)
- խստավարութիւն (xstavarutʻiwn)
- կայծակնավար (kaycaknavar)
- կառավար (kaṙavar)
- կառավարեմ (kaṙavarem)
- կառավարիմ (kaṙavarim)
- կառավարիչ (kaṙavaričʻ)
- կառավարութիւն (kaṙavarutʻiwn)
- կարմրավար (karmravar)
- կենցաղավար (kencʻałavar)
- կենցաղավարեմ (kencʻałavarem)
- կենցաղավարիմ (kencʻałavarim)
- կենցաղավարութիւն (kencʻałavarutʻiwn)
- հետավար (hetavar)
- հետավարեմ (hetavarem)
- հետավարիմ (hetavarim)
- հոգեվար (hogevar)
- հողմավար (hołmavar)
- հոտավարութիւն (hotavarutʻiwn)
- ձիավար (jiavar)
- ձիավարական (jiavarakan)
- ձիավարեմ (jiavarem)
- ձիավարժ (jiavarž)
- ձիավարութիւն (jiavarutʻiwn)
- ձիավարուն (jiavarun)
- ղեկավար (łekavar)
- ղեկավարական (łekavarakan)
- ղեկավարեմ (łekavarem)
- ղեկավարիչ (łekavaričʻ)
- ղեկավարութիւն (łekavarutʻiwn)
- մարդավար (mardavar)
- մարմնավար (marmnavar)
- մարտավար (martavar)
- միջավար (miǰavar)
- մտրակավար (mtrakavar)
- նախազօրավար (naxazōravar)
- նաւավար (nawavar)
- նաւավարական (nawavarakan)
- նաւավարեմ (nawavarem)
- նաւավարութիւն (nawavarutʻiwn)
- նաւացռկավար (nawacʻṙkavar)
- նաւվարութիւն (nawvarutʻiwn)
- ոգեվար (ogevar)
- ոգեվարիմ (ogevarim)
- ուղղեկավար (ułłekavar)
- ունայնավար (unaynavar)
- չարախտավար (čʻaraxtavar)
- ռամկավար (ṙamkavar)
- ռնգավար (ṙngavar)
- սերմնավարութիւն (sermnavarutʻiwn)
- սրավար (sravar)
- սրավարիմ (sravarim)
- սրավարութիւն (sravarutʻiwn)
- վատավարք (vatavarkʻ)
- վար (var)
- վարելիք (varelikʻ)
- վարիչ (varičʻ)
- վարնորդ (varnord)
- վարոյ (varoy)
- վարոտեմ (varotem)
- վարոց (varocʻ)
- վարոցաւոր (varocʻawor)
- վարոցեմ (varocʻem)
- վարութիւն (varutʻiwn)
- վարուն (varun)
- վարչական (varčʻakan)
- վարչահարութիւն (varčʻaharutʻiwn)
- վարչաւոր (varčʻawor)
- վարչութիւն (varčʻutʻiwn)
- վարք (varkʻ)
- տնտեսավարեմ (tntesavarem)
- փափկավար (pʻapʻkavar)
- քահանայավարութիւն (kʻahanayavarutʻiwn)
- քաղաքավար (kʻałakʻavar)
- քաղաքավարական (kʻałakʻavarakan)
- քաղաքավարեմ (kʻałakʻavarem)
- քաղաքավարիմ (kʻałakʻavarim)
- քաղաքավարութիւն (kʻałakʻavarutʻiwn)
- քաջավար (kʻaǰavar)
- քեղավար (kʻełavar)
- օդավար (ōdavar)
- օդավարիմ (ōdavarim)
- օդավարութիւն (ōdavarutʻiwn)
- օրավար (ōravar)
Related terms
[edit]Descendants
[edit]References
[edit]- ^ Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “վար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 312–314
Further reading
[edit]- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “վարեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “վարեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “վարիմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy