ջնարակ

Armenian

Etymology

Learned borrowing from Middle Armenian ջնարակ (ǰnarak).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /d͡ʒənɑˈɾɑk/, [d͡ʒənɑɾɑ́k]
• (Western Armenian) IPA^(key): /t͡ʃənɑˈɾɑɡ/, [t͡ʃʰənɑɾɑ́ɡ]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

Noun

ջնարակ • (ǰnarak)

1. glaze (coating on pottery)

   Synonym: (dialectal) սըռ (səṙ)

2. glaze (edible coating applied to food)

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	ջնարակ (ǰnarak)	ջնարակներ (ǰnarakner)
dative	ջնարակի (ǰnaraki)	ջնարակների (ǰnarakneri)
ablative	ջնարակից (ǰnarakicʻ)	ջնարակներից (ǰnaraknericʻ)
instrumental	ջնարակով (ǰnarakov)	ջնարակներով (ǰnaraknerov)
locative	ջնարակում (ǰnarakum)	ջնարակներում (ǰnaraknerum)
	definite forms
nominative	ջնարակը/ջնարակն (ǰnarakə/ǰnarakn)	ջնարակները/ջնարակներն (ǰnaraknerə/ǰnaraknern)
dative	ջնարակին (ǰnarakin)	ջնարակներին (ǰnaraknerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	ջնարակս (ǰnaraks)	ջնարակներս (ǰnarakners)
dative	ջնարակիս (ǰnarakis)	ջնարակներիս (ǰnarakneris)
ablative	ջնարակիցս (ǰnarakicʻs)	ջնարակներիցս (ǰnaraknericʻs)
instrumental	ջնարակովս (ǰnarakovs)	ջնարակներովս (ǰnaraknerovs)
locative	ջնարակումս (ǰnarakums)	ջնարակներումս (ǰnaraknerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	ջնարակդ (ǰnarakd)	ջնարակներդ (ǰnaraknerd)
dative	ջնարակիդ (ǰnarakid)	ջնարակներիդ (ǰnaraknerid)
ablative	ջնարակիցդ (ǰnarakicʻd)	ջնարակներիցդ (ǰnaraknericʻd)
instrumental	ջնարակովդ (ǰnarakovd)	ջնարակներովդ (ǰnaraknerovd)
locative	ջնարակումդ (ǰnarakumd)	ջնարակներումդ (ǰnaraknerumd)

Derived terms

• անջնարակ (anǰnarak)
• ջնարակել (ǰnarakel)
• ջնարակիչ (ǰnarakičʻ)
• ջնարակվել (ǰnarakvel)
• ջնարակում (ǰnarakum)

Middle Armenian

Alternative forms

• ճնարակ (čnarak), չնարակ (čʻnarak), չնարէկ (čʻnarēk)

Etymology

The origin is unknown.

Possibly related to the synonymous Ancient Greek σανδαράκη (sandarákē) and together with it borrowed from an unidentified third source.

Noun

ջնարակ • (ǰnarak)

1. red sulphide of arsenic: sandarac, realgar or red orpiment
   • 6th–12th? centuries, Baṙkʻ Gałianosi [The Greek–Armenian Dictionary to Galen] :

     սանդրաքնէ (var. սանթրագնէ, սանթրակնէ, սանթրանգէ) = ջնարակ (var. ջնատրակ, ճարակ)։

     sandrakʻnē (var. santʻragnē, santʻraknē, santʻrangē) = ǰnarak (var. ǰnatrak, čarak).

     σανδαράκη (sandarákē) = ǰnarak

   • 10th–13th centuries, Gagik-Hetʻumyan bžškaran [The Gagik–Hetoumian Medical Book] :

     Լեպէդիս, քաղկու, ճնարակ, միաչաք արա եւ մանրէ, մեղրով եւ քացխով յարո եւ ռէճնիշ արա, եւ կամ զդեղդ ցամաք ի ներս փչէ։

     Lepēdis, kʻaġku, čnarak, miačʻakʻ ara ew manrē, meġrov ew kʻacʻxov yaro ew ṙēčniš ara, ew kam zdeġd cʻamakʻ i ners pʻčʻē.

     λεπιδόχαλκος (lepidókhalkos), čnarak […]

   • (Matenadaran manuscript no. 551) :

     Կամ ճնարակն որ է քարէ զարեկն խառնէ ի ներս ձուի դեղնուցով յարեայ և գրէ։

     Kam čnarakn or ē kʻarē zarekn xaṙnē i ners jui deġnucʻov yareay ew grē.

     • Translation by Ašxen Harutʻyunyan

       Или сандарак (?), который называется каменный мышьяк, смешай с желтком, растирай и пиши.

   • 1478 – 1492, Amirdovlatʻ Amasiacʻi, Angitacʻ anpēt [Useless for Ignoramuses] :

     Չնարակ· որ է կարմիր զառիկն․ յիշած ի վերայ զային իր համարն:

     Čʻnarak· or ē karmir zaṙikn; yišac i veray zayin ir hamarn:

     Čʻnarak = Is the red զառիկ (zaṙik). It is mentioned under "Z" under its number.

   • 1614 – 1622, Asar Sebastacʻi, Girkʻ bžškakan arhesti [Book of Medical Art] :

     Չնարակ, որ է կարմիր զառիկն, որ է զռնեխն։

     Čʻnarak, or ē karmir zaṙikn, or ē zṙnexn.

Usage notes

The senses "a kind of tree resin" and "a kind of nettle" found in some dictionaries are spurious.

Derived terms

• ճնարակագոյն (čnarakagoyn)

Descendants

• → Armenian: ջնարակ (ǰnarak) (learned)

See also

• զառիկ (zaṙik)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “ջնարակ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, page 129ab
• Ališan, Ġewond (1895) “ճնարակ կամ ջնարակ”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʻiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 1889, page 404
• Asar Sebastacʻi (1993) Girkʻ bžškakan arhesti (XVI—XVII dd.) [Book of Medical Art (16–17th cc.)]‎^[5], preparation of the text, preface and dictionary by D. M. Karapetyan, Yerevan: Academy Press, page 376
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “ջնարակ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 674c
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “ջնարակագոյն”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 674c
• Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 232
• J̌ahukyan, Geworg (2010) “ջնարակ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 653a
• Lagarde, Paul de (1877) Armenische Studien (in German), Göttingen: Dieterich, § 1905, page 130
• Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “ջնարակ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 670b
• Ġazaryan, Ṙuben, Avetisyan, Henrik (2009) “չնարակ”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 629
• Musheghian, Armen (2000) Essays on History of the Armenian Language. Volume One (Historical–Etymological Studies)‎^[6], Yerevan: Academy Press, pages 57–58, without a basis glosses the word as "cinnabar" and derives from Middle Iranian *činkafr/rfak, a supposed cognate of the words discussed at Ancient Greek κιννάβαρι (kinnábari)
• Norayr N. Biwzandacʻi (2000) “չնարէկ”, in Martiros Minassian, editor, Baṙagirkʻ storin hayerēni i matenagrutʻeancʻ ŽA–ŽĒ darucʻ [Dictionary of Middle Armenian Based on the Literature of 11–17th Centuries]‎^[7], edited from the author's unfinished manuscript written 1884–1915, Geneva: Martiros Minassian, page 625