պաշտեմ
Old Armenian
[edit]Etymology
[edit]From *պարշտեմ (*parštem), from *պարիշտեմ (*parištem), from *պարիշտ (*parišt), from Parthian *parišt-, from Iranian *pari-štā- (literally “standing around”). Compare Middle Persian plst- (parist-), plstytn' (paristīdan, “to serve; to minister in a ritual; to worship”), Persian پرستـ (parast-), پرستیدن (parastidan, “to worship”). The earlier form *պարիշտ (*parišt) survives in compounds: բարեպարիշտ (bareparišt), կռապարիշտ (kṙaparišt), ամբարիշտ (ambarišt), etc. See also պաշտօն (paštōn).
Verb
[edit]պաշտեմ • (paštem)
- (transitive) to minister, to serve, to wait on
- (transitive) to administer, to confer; to officiate; to provide, to furnish; to exercise, to employ
- պաշտել զխորհուրդս ― paštel zxorhurds ― to administer the Sacraments
- պաշտել զծառայութիւն ― paštel zcaṙayutʻiwn ― to serve
- (mediopassive, intransitive) to serve, to be useful, to be employed
Conjugation
[edit]active
| infinitive | պաշտել (paštel) | participle | պաշտեցեալ, պաշտեալ (paštecʻeal, pašteal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | պաշտեց- (paštecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտեմ (paštem) | պաշտես (paštes) | պաշտէ (paštē) | պաշտեմք (paštemkʻ) | պաշտէք (paštēkʻ) | պաշտեն (pašten) | |
| imperfect | պաշտէի, պաշտեի* (paštēi, paštei*) | պաշտէիր, պաշտեիր* (paštēir, pašteir*) | պաշտէր (paštēr) | պաշտէաք, պաշտեաք* (paštēakʻ, pašteakʻ*) | պաշտէիք, պաշտեիք* (paštēikʻ, pašteikʻ*) | պաշտէին, պաշտեին* (paštēin, paštein*) | |
| aorist | պաշտեցի (paštecʻi) | պաշտեցեր (paštecʻer) | պաշտեաց (pašteacʻ) | պաշտեցաք (paštecʻakʻ) | պաշտեցէք, պաշտեցիք (paštecʻēkʻ, paštecʻikʻ) | պաշտեցին (paštecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտիցեմ (pašticʻem) | պաշտիցես (pašticʻes) | պաշտիցէ (pašticʻē) | պաշտիցեմք (pašticʻemkʻ) | պաշտիցէք (pašticʻēkʻ) | պաշտիցեն (pašticʻen) | |
| aorist | պաշտեցից (paštecʻicʻ) | պաշտեսցես (paštescʻes) | պաշտեսցէ (paštescʻē) | պաշտեսցուք (paštescʻukʻ) | պաշտեսջիք (paštesǰikʻ) | պաշտեսցեն (paštescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | պաշտեա՛ (pašteá) | — | — | պաշտեցէ՛ք (paštecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | պաշտեսջի՛ր (paštesǰír) | — | — | պաշտեսջի՛ք (paštesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ պաշտեր (mí pašter) | — | — | մի՛ պաշտէք (mí paštēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | պաշտել, պաշտիլ* (paštel, paštil*) | participle | պաշտեցեալ, պաշտեալ (paštecʻeal, pašteal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | պաշտեց- (paštecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտիմ (paštim) | պաշտիս (paštis) | պաշտի (pašti) | պաշտիմք (paštimkʻ) | պաշտիք (paštikʻ) | պաշտին (paštin) | |
| imperfect | պաշտէի (paštēi) | պաշտէիր (paštēir) | պաշտէր, պաշտիւր (paštēr, paštiwr) | պաշտէաք (paštēakʻ) | պաշտէիք (paštēikʻ) | պաշտէին (paštēin) | |
| aorist | պաշտեցայ (paštecʻay) | պաշտեցար (paštecʻar) | պաշտեցաւ (paštecʻaw) | պաշտեցաք (paštecʻakʻ) | պաշտեցայք (paštecʻaykʻ) | պաշտեցան (paštecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | պաշտիցիմ (pašticʻim) | պաշտիցիս (pašticʻis) | պաշտիցի (pašticʻi) | պաշտիցիմք (pašticʻimkʻ) | պաշտիցիք (pašticʻikʻ) | պաշտիցին (pašticʻin) | |
| aorist | պաշտեցայց (paštecʻaycʻ) | պաշտեսցիս (paštescʻis) | պաշտեսցի (paštescʻi) | պաշտեսցուք (paštescʻukʻ) | պաշտեսջիք (paštesǰikʻ) | պաշտեսցին (paštescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | պաշտեա՛ց (pašteácʻ) | — | — | պաշտեցարո՛ւք (paštecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | պաշտեսջի՛ր (paštesǰír) | — | — | պաշտեսջի՛ք (paštesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ պաշտիր (mí paštir) | — | — | մի՛ պաշտիք (mí paštikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
[edit]Derived terms
- աղանդապաշտ (ałandapašt)
- ամենաբարեպաշտ (amenabarepašt)
- ամենաբարեպաշտիկ (amenabarepaštik)
- անասնապաշտութիւն (anasnapaštutʻiwn)
- անաստուածպաշտութիւն (anastuacpaštutʻiwn)
- անձնապաշտ (anjnapašt)
- անպաշտելի (anpašteli)
- աստուածապաշտ (astuacapašt)
- աստուածապաշտագոյն (astuacapaštagoyn)
- աստուածապաշտութիւն (astuacapaštutʻiwn)
- աստուածպաշտութիւն (astuacpaštutʻiwn)
- արարչապաշտ (ararčʻapašt)
- արեգակնապաշտ (aregaknapašt)
- արեգնապաշտ (aregnapašt)
- արեւապաշտ (arewapašt)
- արեւպաշտ (arewpašt)
- արձանապաշտութիւն (arjanapaštutʻiwn)
- բարեպաշտ (barepašt)
- բարեպաշտաբար (barepaštabar)
- բարեպաշտագոյն (barepaštagoyn)
- բարեպաշտանամ (barepaštanam)
- բարեպաշտապէս (barepaštapēs)
- բարեպաշտելութիւն (barepaštelutʻiwn)
- բարեպաշտեմ (barepaštem)
- բարեպաշտիկ (barepaštik)
- բարեպաշտիմ (barepaštim)
- բարեպաշտութիւն (barepaštutʻiwn)
- բարեպաշտուհի (barepaštuhi)
- գինեպաշտ (ginepašt)
- գինեպաշտութիւն (ginepaštutʻiwn)
- գիշերապաշտութիւն (gišerapaštutʻiwn)
- դժպաշտութեամբ (džpaštutʻeamb)
- դիապաշտութիւն (diapaštutʻiwn)
- դիցապաշտ (dicʻapašt)
- դիցապաշտութիւն (dicʻapaštutʻiwn)
- դիւապաշտ (diwapašt)
- դիւապաշտութիւն (diwapaštutʻiwn)
- դիւցապաշտ (diwcʻapašt)
- դիւցապաշտութիւն (diwcʻapaštutʻiwn)
- երեսպաշտութիւն (erespaštutʻiwn)
- երկապաշտ (erkapašt)
- լուսնապաշտ (lusnapašt)
- խաչապաշտ (xačʻapašt)
- կամապաշտ (kamapašt)
- կամապաշտութիւն (kamapaštutʻiwn)
- կատուապաշտութիւն (katuapaštutʻiwn)
- կռապաշտ (kṙapašt)
- կռապաշտական (kṙapaštakan)
- կռապաշտամունք (kṙapaštamunkʻ)
- կռապաշտեմ (kṙapaštem)
- կռապաշտեցուցանեմ (kṙapaštecʻucʻanem)
- կռապաշտիմ (kṙapaštim)
- կռապաշտութիւն (kṙapaštutʻiwn)
- կրակապաշտ (krakapašt)
- կրակապաշտութիւն (krakapaštutʻiwn)
- հրապաշտ (hrapašt)
- հրապաշտութիւն (hrapaštutʻiwn)
- ճշմարտապաշտ (čšmartapašt)
- մամոնապաշտ (mamonapašt)
- մարդապաշտ (mardapašt)
- մարդապաշտութիւն (mardapaštutʻiwn)
- մարմնապաշտ (marmnapašt)
- միապաշտութիւն (miapaštutʻiwn)
- մշտապաշտելի (mštapašteli)
- մոգպաշտէ (mogpaštē)
- մոխրապաշտ (moxrapašt)
- մոխրապաշտութիւն (moxrapaštutʻiwn)
- յաճախապաշտ (yačaxapašt)
- նախապաշտիմ (naxapaštim)
- նիւթապաշտ (niwtʻapašt)
- նիւթապաշտութիւն (niwtʻapaštutʻiwn)
- նշանապաշտութիւն (nšanapaštutʻiwn)
- որովայնապաշտ (orovaynapašt)
- ուղղապաշտութիւն (ułłapaštutʻiwn)
- ուրուապաշտ (uruapašt)
- չարապաշտ (čʻarapašt)
- չարապաշտութիւն (čʻarapaštutʻiwn)
- պաշտակ (paštak)
- պաշտամունք (paštamunkʻ)
- պաշտելութիւն (paštelutʻiwn)
- պաշտումն (paštumn)
- պատկերապաշտ (patkerapašt)
- պատկերապաշտութիւն (patkerapaštutʻiwn)
- տարապաշտ (tarapašt)
- տարրապաշտ (tarrapašt)
- փայտապաշտ (pʻaytapašt)
- փայտապաշտութիւն (pʻaytapaštutʻiwn)
- քարապաշտ (kʻarapašt)
- քարապաշտութիւն (kʻarapaštutʻiwn)
- քրիստոսապաշտ (kʻristosapašt)
- օձապաշտ (ōjapašt)
- օձապաշտութիւն (ōjapaštutʻiwn)
Related terms
[edit]Related terms
- ամբարիշտ (ambarišt)
- ամենամպարիշտ (amenamparišt)
- ամպարիշտ (amparišt)
- ամպարշտաբար (amparštabar)
- ամպարշտագոյն (amparštagoyn)
- ամպարշտեմ (amparštem)
- ամպարշտիմ (amparštim)
- ամպարշտութիւն (amparštutʻiwn)
- անպարշտութիւն (anparštutʻiwn)
- բազմամբարիշտ (bazmambarišt)
- բարեպարիշտ (bareparišt)
- բերանապարիշտ (beranaparišt)
- դժպարիշտ (džparišt)
- զրապարիշտ (zraparišt)
- կռապարիշտ (kṙaparišt)
- մարդապարիշտ (mardaparišt)
- պաշտօն (paštōn)
- պարշտակից (parštakicʻ)
- պարշտելի (paršteli)
- պարշտութիւն (parštutʻiwn)
- վատապարիշտ (vataparišt)
- վատապարշտութիւն (vataparštutʻiwn)
Descendants
[edit]- Armenian: պաշտել (paštel)
References
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “պաշտեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “պաշտեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “պաշտել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Perixanjan, A. G. (1993) Материалы к этимологическому словарю древнеармянского языка. Часть I [Materials for the Etymological Dictionary of the Old Armenian Language. Part 1][1] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 66
- MacKenzie, D. N. (1971) “paristīdan”, in A concise Pahlavi dictionary, London, New York, Toronto: Oxford University Press