կեանք

Old Armenian

Etymology

կեամ (keam) +‎ -անք (-ankʻ)

Noun

կեանք • (keankʻ) pl

life; health; subsistence, living, nourishment; conduct, behaviour, manners, habits; means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune; being, days, existence; this world; the world
խստամբեր կեանք ― xstamber keankʻ ― an austere life

դժոխըմբեր կեանք ― džoxəmber keankʻ ― a frightful or insupportable life

բազմավրդով կեանք ― bazmavrdov keankʻ ― a checkered life

վտանգալից կեանք ― vtangalicʻ keankʻ ― a perilous or hazardous life

վատ կեանք ― vat keankʻ ― a base life

չարակեաց կեանք ― čʻarakeacʻ keankʻ ― a wretched life

անգործ կեանք ― angorc keankʻ ― an unoccupied or idle life

ունայն կեանք ― unayn keankʻ ― a useless life

անպաճոյճ կեանք ― anpačoyč keankʻ ― a simple life

սակաւապէտ կեանք ― sakawapēt keankʻ ― a frugal life

շինական կեանք ― šinakan keankʻ ― a rural life

վաստակասէր կեանք ― vastakasēr keankʻ ― a laborious life

ժիր կեանք ― žir keankʻ ― an active life

զգաստ կեանք ― zgast keankʻ ― a sober life

անարատ կեանք ― anarat keankʻ ― a pure life

բարեկարգ կեանք ― barekarg keankʻ ― a regular life

չափաւոր կեանք ― čʻapʻawor keankʻ ― a moderate life

տեսական կեանք ― tesakan keankʻ ― a contemplative life

անհոգ կեանք ― anhog keankʻ ― a careless life

անդորրաւետ կեանք ― andorrawet keankʻ ― a quiet or tranquil life

խաղաղաւէտ կեանք ― xałaławēt keankʻ ― a peaceful life

փափկասուն կեանք ― pʻapʻkasun keankʻ ― a delectable life

հեշտալի կեանք ― heštali keankʻ ― an effeminate or luxurious life

զուարճալից կեանք ― zuarčalicʻ keankʻ ― an agreeable life

սոսկական վարել կեանս ― soskakan varel keans ― to lead a private life

անզբօս վարել կեանս ― anzbōs varel keans ― to lead a serious life

հովուական վարել կեանս ― hovuakan varel keans ― to lead a pastoral life

ցկեանս ― cʻkeans ― for life

ի կեանս իմ ― i keans im ― in all my life

երբէք ի կեանս իմ ― erbēkʻ i keans im ― never in my life

զամենայն աւուրս կենաց իմոց ― zamenayn awurs kenacʻ imocʻ ― for my whole lifetime

յաւիտենական, հանդերձեալ կեանք ― yawitenakan, handerjeal keankʻ ― eternal life, the life to come, the next world

ընթացք, երկարութիւն եւ վախճան կենաց ― əntʻacʻkʻ, erkarutʻiwn ew vaxčan kenacʻ ― the course, the duration and the end of life

մեկին/ամփոփ կեանք ― mekin/ampʻopʻ keankʻ ― a retired life

անշուք/աննշան կեանք ― anšukʻ/annšan keankʻ ― obscure life, life of obscurity

կեանք զերծ ի հոգոց եւ ի կրից ― keankʻ zerc i hogocʻ ew i kricʻ ― a life free from passion, uneasiness or anxieties

հասարակաց վարել կեանս ― hasarakacʻ varel keans ― to live in common

բերկրալից, հաճոյական վարել կեանս ― berkralicʻ, hačoyakan varel keans ― to lead a happy, comfortable life

դողալ ի վերայ կենաց ուրուք ― dołal i veray kenacʻ urukʻ ― to tremble for another's life or days

կեանս պարգեւել ― keans pargewel ― to grant life to

շահել զկեանս ― šahel zkeans ― to gain one's living

ի վտանգ արկանել զկեանս ― i vtang arkanel zkeans ― to imperil, to hazard or expose one's life to danger

ազատել կամ կորուսանել զկեանս ― azatel kam korusanel zkeans ― to save or lose the life

ի կենաց արկանել, զրաւել, բառնալ, լուծանել ― i kenacʻ arkanel, zrawel, baṙnal, lucanel ― to deprive of life, to put to death, to kill

ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել ― ənd mēǰ kenacʻ ew mahu linel ― to be a question of life or death

ի կենաց անկանել, պակասել ― i kenacʻ ankanel, pakasel ― to lose one's life, to die

հրաժարել ի կենաց ― hražarel i kenacʻ ― to renounce life

փոխիլ ի կենաց աստի ― pʻoxil i kenacʻ asti ― to make one's exit from this world

ելանել ի կենաց ― elanel i kenacʻ ― to depart this life

սուղն են կեանք ― sułn en keankʻ ― life is short

ի վտանգի կան կեանք նորա ― i vtangi kan keankʻ nora ― his life is in danger

ընդ կեանս եւ ընդ մահ ― ənd keans ew ənd mah ― half alive and half dead

տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա ― tal tacʻ zkeans im vasn nora ― I would lay down my life for him or her

ի կեանս եւ ի մահու ― i keans ew i mahu ― in life and death

ժամանակն է ոստայն կենաց/որ հինու զկեանս ― žamanakn ē ostayn kenacʻ/or hinu zkeans ― time is the stuff that life is made of

ըստ կենաց եւ վախճանն ― əst kenacʻ ew vaxčann ― people die as they live

Usage notes

The word has the following combining forms:

կեան- (kean-) (when stressed)
կեն- (ken-) (when unstressed)
կեանս- (keans-) (the plural accusative)
կենս- (kens-) (the plural accusative unstressed)
կենց- (kencʻ-), from *կեանց (*keancʻ), the older genitive/dative of կեանք (keankʻ) replaced later by կենաց (kenacʻ)
կենդ- (kend-), from կեն- (ken-)
կենդան- (kendan-), from կենդ- (kend-) + -ան (-an)

Declension

i-a-type

	plural only (plurale tantum)
nominative	կեանք (keankʻ)
genitive	կենաց (kenacʻ)
dative	կենաց (kenacʻ)
accusative	կեանս (keans)
ablative	կենաց (kenacʻ)
instrumental	կենաւք = կենօք (kenawkʻ = kenōkʻ)
locative	կեանս (keans)
the older genitive/dative must have been կեանց (keancʻ), as shown by the combining form կենց- (kencʻ-) derived from it

Derived terms

անասնակենցաղ (anasnakencʻał)
անբարեկենդան (anbarekendan)
անկեանք (ankeankʻ)
անկենդան (ankendan)
անկենդանական (ankendanakan)
անկենդանակից (ankendanakicʻ)
անկենդանաւոր (ankendanawor)
անկենդանի (ankendani)
անկենցաղ (ankencʻał)
բարեկենդան (barekendan)
բարեկենդանանամ (barekendananam)
բարեկենդանացուցանեմ (barekendanacʻucʻanem)
բարեկենդանի (barekendani)
բարեկենդանութիւն (barekendanutʻiwn)
բարիկենդան (barikendan)
գերակենդան (gerakendan)
դժոխակենդան (džoxakendan)
դժուարակեանք (džuarakeankʻ)
դժուարակենցաղ (džuarakencʻał)
երկակենդան (erkakendan)
երկակենցաղ (erkakencʻał)
երկակենցիկ (erkakencʻik)
երկակենցիկ (erkakencʻik)
երկնակենցաղ (erknakencʻał)
երկրակենցաղ (erkrakencʻał)
զուգակենակցաբար (zugakenakcʻabar)
թթուակենցաղ (tʻtʻuakencʻał)
ինքնակեանք (inkʻnakeankʻ)
ինքնակենդանանամ (inkʻnakendananam)
խաւարակենցաղ (xawarakencʻał)
կեանսաբեր (keansaber)
կեանսազգեաց (keansazgeacʻ)
կեանսուսոյց (keansusoycʻ)
կենաբաշխ (kenabašx)
կենաբարձ (kenabarj)
կենաբարձիւր (kenabarjiwr)
կենագործ (kenagorc)
կենագործակ (kenagorcak)
կենագործական (kenagorcakan)
կենագործեմ (kenagorcem)
կենագործիչ (kenagorcičʻ)
կենագործութիւն (kenagorcutʻiwn)
կենադարձ (kenadarj)
կենազարդ (kenazard)
կենազգեաց (kenazgeacʻ)
կենազէն (kenazēn)
կենազրաւ (kenazraw)
կենազրաւեմ (kenazrawem)
կենախուզ (kenaxuz)
կենածին (kenacin)
կենական (kenakan)
կենակից (kenakicʻ)
կենակցութիւն (kenakcʻutʻiwn)
կենահաղորդ (kenahałord)
կենահրաշ (kenahraš)
կենաձայն (kenajayn)
կենաձիր (kenajir)
կենաղուտ (kenałut)
կենաճաշակ (kenačašak)
կենաշնորհ (kenašnorh)
կենապատճառ (kenapatčaṙ)
կենասեր (kenaser)
կենասերիմ (kenaserim)
կենասէր (kenasēr)
կենասիրութիւն (kenasirutʻiwn)
կենաստեղծեմ (kenastełcem)
կենատ (kenat)
կենատու (kenatu)
կենարար (kenarar)
կենարարեմ (kenararem)
կենացածին (kenacʻacin)
կենացունաբեր (kenacʻunaber)
կենաւէտ (kenawēt)
կենդակ (kendak)
կենդան (kendan)
կենդանաբաշխ (kendanabašx)
կենդանաբեր (kendanaber)
կենդանաբոյս (kendanaboys)
կենդանաբուծեմ (kendanabucem)
կենդանաբուծիմ (kendanabucim)
կենդանաբուղխ (kendanabułx)
կենդանաբուսութիւն (kendanabusutʻiwn)
կենդանագիծ (kendanagic)
կենդանագիր (kendanagir)
կենդանագոյ (kendanagoy)
կենդանագոյն (kendanagoyn)
կենդանագործ (kendanagorc)
կենդանագործեմ (kendanagorcem)
կենդանագործութիւն (kendanagorcutʻiwn)
կենդանագրած (kendanagrac)
կենդանագրական (kendanagrakan)
կենդանագրեմ (kendanagrem)
կենդանագրութիւն (kendanagrutʻiwn)
կենդանադիր (kendanadir)
կենդանազգեաց (kendanazgeacʻ)
կենդանազոհութիւն (kendanazohutʻiwn)
կենդանախարոյկ (kendanaxaroyk)
կենդանախարուկեմ (kendanaxarukem)
կենդանախումբ (kendanaxumb)
կենդանածին (kendanacin)
կենդանածնական (kendanacnakan)
կենդանածնեմ (kendanacnem)
կենդանածնութիւն (kendanacnutʻiwn)
կենդանակ (kendanak)
կենդանակայլակ (kendanakaylak)
կենդանական (kendanakan)
կենդանականաբար (kendanakanabar)
կենդանականագոյն (kendanakanagoyn)
կենդանակապ (kendanakap)
կենդանակերպ (kendanakerp)
կենդանակերպեմ (kendanakerpem)
կենդանակերպիմ (kendanakerpim)
կենդանակէզ (kendanakēz)
կենդանակիր (kendanakir)
կենդանահալած (kendanahalac)
կենդանահոս (kendanahos)
կենդանաձայն (kendanajayn)
կենդանաձիր (kendanajir)
կենդանանամ (kendananam)
կենդանանորոգ (kendananorog)
կենդանաշարժ (kendanašarž)
կենդանաշէն (kendanašēn)
կենդանապահ (kendanapah)
կենդանապարգեւ (kendanapargew)
կենդանապետական (kendanapetakan)
կենդանապէս (kendanapēs)
կենդանասաղարթ (kendanasałartʻ)
կենդանասեր (kendanaser)
կենդանասերիմ (kendanaserim)
կենդանասերութիւն (kendanaserutʻiwn)
կենդանասէր (kendanasēr)
կենդանասիրութիւն (kendanasirutʻiwn)
կենդանասնիմ (kendanasnim)
կենդանասուն (kendanasun)
կենդանասպառ (kendanaspaṙ)
կենդանաստեղծ (kendanastełc)
կենդանաստեղծեմ (kendanastełcem)
կենդանաստեղծութիւն (kendanastełcutʻiwn)
կենդանաստեղծում (kendanastełcum)
կենդանատեսակ (kendanatesak)
կենդանատիպ (kendanatip)
կենդանատնկիմ (kendanatnkim)
կենդանատու (kendanatu)
կենդանատունկ (kendanatunk)
կենդանատուր (kendanatur)
կենդանատրեցուցանեմ (kendanatrecʻucʻanem)
կենդանարար (kendanarar)
կենդանարարագոյն (kendanararagoyn)
կենդանարարող (kendanararoł)
կենդանարարութիւն (kendanararutʻiwn)
կենդանարմատ (kendanarmat)
կենդանացու (kendanacʻu)
կենդանացուցանեմ (kendanacʻucʻanem)
կենդանացուցիչ (kendanacʻucʻičʻ)
կենդանաւէտ (kendanawēt)
կենդանաւոր (kendanawor)
կենդանեղութիւն (kendanełutʻiwn)
կենդանի (kendani)
կենդանութիւն (kendanutʻiwn)
կենդանւոյն (kendanwoyn)
կենդանօրէն (kendanōrēn)
կենեղուտ (kenełut)
կենընծայ (kenəncay)
կենսաբաշխ (kensabašx)
կենսաբեր (kensaber)
կենսաբուղխ (kensabułx)
կենսագիւտ (kensagiwt)
կենսազգեաց (kensazgeacʻ)
կենսախրախոյս (kensaxraxoys)
կենսածաղիկ (kensacałik)
կենսածին (kensacin)
կենսածնեմ (kensacnem)
կենսածնունդ (kensacnund)
կենսակայլակ (kensakaylak)
կենսական (kensakan)
կենսակիր (kensakir)
կենսահրաւէր (kensahrawēr)
կենսաճաշակ (kensačašak)
կենսանամ (kensanam)
կենսաչու (kensačʻu)
կենսապարգեւ (kensapargew)
կենսառաք (kensaṙakʻ)
կենսառիթ (kensaṙitʻ)
կենսասէր (kensasēr)
կենսատու (kensatu)
կենսատունկ (kensatunk)
կենսատուր (kensatur)
կենսացնցուղ (kensacʻncʻuł)
կենսացուցանեմ (kensacʻucʻanem)
կենսացուցիչ (kensacʻucʻičʻ)
կենսունակ (kensunak)
կենսուսոյց (kensusoycʻ)
կենցական (kencʻakan)
կենցաղ (kencʻał)
կենցաղազրաւ (kencʻałazraw)
կենցաղական (kencʻałakan)
կենցաղականութիւն (kencʻałakanutʻiwn)
կենցաղակից (kencʻałakicʻ)
կենցաղակցորդ (kencʻałakcʻord)
կենցաղապէս (kencʻałapēs)
կենցաղասէր (kencʻałasēr)
կենցաղավար (kencʻałavar)
կենցաղավարեմ (kencʻałavarem)
կենցաղավարիմ (kencʻałavarim)
կենցաղավարութիւն (kencʻałavarutʻiwn)
կենցաղաւէտ (kencʻaławēt)
կենցաղիմ (kencʻałim)
կենցաղօգուտ (kencʻałōgut)
կենցաղօգտակարագոյն (kencʻałōgtakaragoyn)
կենցաղօգտութիւն (kencʻałōgtutʻiwn)
կիսակենդան (kisakendan)
մաքրակենցաղ (makʻrakencʻał)
միակենցաղ (miakencʻał)
չկենդանի (čʻkendani)
սկզբնակենդան (skzbnakendan)
վատթարակեանք (vattʻarakeankʻ)
վերակենդանանամ (verakendananam)
վերակենցաղեմ (verakencʻałem)
վերակենցաղիմ (verakencʻałim)
վերնակենցաղ (vernakencʻał)
փառակենցաղ (pʻaṙakencʻał)
օտարակենցաղեմ (ōtarakencʻałem)

Descendants

Armenian: կյանք (kyankʻ), կենս- (kens-)

References

Petrosean, Matatʻeay (1879) “կեանք”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “կեանք”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “կեալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press