կեամ

Old Armenian

Etymology

From Proto-Indo-European *gʷeyh₃- (“to live”).

Verb

կեամ • (keam)

to live, to be alive, to breathe; to exist, to subsist; to be
կելով կեալ ― kelov keal ― to be saved, to enjoy eternal life

բարւոք կեալ ― barwokʻ keal ― to be well, to be in good health

բարեբաստիկ, առատութեամբ կեալ ― barebastik, aṙatutʻeamb keal ― to live happily; to be comfortable, at one's ease, to have a competency

կեալ ի ստացուածոց իւրոց ― keal i stacʻuacocʻ iwrocʻ ― to live or subsist on one's property, or on one's income

կեալ յընչից այլոց ― keal yənčʻicʻ aylocʻ ― to live at the expense of another

կեալ անառակութեամբ ― keal anaṙakutʻeamb ― to lead a dissolute life

աշխարանաց արժանի կեանս կեալ ― ašxaranacʻ aržani keans keal ― to lead a sad life

զարժանի քահանայութեան զճշմարիտ կեանս կեալ ― zaržani kʻahanayutʻean zčšmarit keans keal ― to live like a true priest

կեցցե՛ս ― kecʻcʻés ― hail! God save you, good morning; good bye

զիա՞րդ կեաս ― zia^?rd keas ― how do you do? how are you?

որպէ՞ս կեայ նա ― orpē^?s keay na ― how does he do?

կեցցէ արքայ ― kecʻcʻē arkʻay ― long live the king

ընդէ՞ր իցէ ինձ կեալ ― əndē^?r icʻē inj keal ― I am tired of life

յաւիտեան կեաց ― yawitean keacʻ ― may you live for ever

կեցցե՜ս, կեցցէ՜ ― kecʻcʻe^!s, kecʻcʻē^! ― bravo! huzza! hurrah!

կեցցէ՜ կեցցէ՜ Հայաստան ― kecʻcʻē^! kecʻcʻē^! Hayastan ― Armenia forever! hurrah for Armenia! prosperity to Armenia!

կեցցէս ցնծութեան ձայնել ― kecʻcʻēs cʻncutʻean jaynel ― to utter cheers or shouts of joy

Usage notes

The word has the following combining forms: կեաց- (keacʻ-) (the stressed aorist stem), կեց- (kecʻ-) (the unstressed aorist stem).

Conjugation

^{The template Template:xcl-conj-ամ does not use the parameter(s): 7=
8=կես
Please see Module:checkparams for help with this warning.}

active
		singular			plural
infinitive		կեալ (keal)		participle	կեցեալ (kecʻeal)
causative		—		aorist stem	կեց- (kecʻ-)

		1^st person	2^nd person	3^rd person	1^st person	2^nd person	3^rd person
indicative
	present	կեամ (keam)	կեաս (keas)	կեայ (keay)	կեամք (keamkʻ)	կեայք (keaykʻ)	կեան (kean)
	imperfect	կէի (kēi)	կէիր (kēir)	կեայր (keayr)	կէաք (kēakʻ)	կէիք (kēikʻ)	կէին (kēin)
	aorist	կեցի (kecʻi)	կեցեր (kecʻer)	եկեաց (ekeacʻ)	կեցաք (kecʻakʻ)	կեցէք, կեցիք (kecʻēkʻ, kecʻikʻ)	կեցին (kecʻin)
subjunctive
	present	կեցեմ (kecʻem)	կեցես (kecʻes)	կեցէ (kecʻē)	կեցեմք (kecʻemkʻ)	կեցէք (kecʻēkʻ)	կեցեն (kecʻen)
	aorist	կեցից (kecʻicʻ)	կեցցես (kecʻcʻes)	կեցցէ (kecʻcʻē)	կեցցուք (kecʻcʻukʻ)	կեցջիք (kecʻǰikʻ)	կեցցեն (kecʻcʻen)
imperatives
	imperative	—	կեա՛ց (keácʻ)	—	—	կեցէ՛ք (kecʻḗkʻ)	—
	cohortative	—	կեցջի՛ր (kecʻǰír)	—	—	կեցջի՛ք (kecʻǰíkʻ)	—
	prohibitive	—	մի՛ կեար (mí kear)	—	—	մի՛ կեայք (mí keaykʻ)	—

note the indicative imperfect forms կէի (kēi), կէին (kēin), etc. from *կեայի (*keayi), *կեային (*keayin), etc.

mediopassive
		singular			plural
infinitive		կեալ (keal)		participle	կեցեալ (kecʻeal)
causative		—		aorist stem	կեց- (kecʻ-)

		1^st person	2^nd person	3^rd person	1^st person	2^nd person	3^rd person
indicative
	present	կեամ (keam)	կեաս (keas)	կեայ (keay)	կեամք (keamkʻ)	կեայք (keaykʻ)	կեան (kean)
	imperfect	կէի (kēi)	կէիր (kēir)	կեայր (keayr)	կէաք (kēakʻ)	կէիք (kēikʻ)	կէին (kēin)
	aorist	կեցայ (kecʻay)	կեցար (kecʻar)	կեցաւ (kecʻaw)	կեցաք (kecʻakʻ)	կեցայք (kecʻaykʻ)	կեցան (kecʻan)
subjunctive
	present	կեցիմ (kecʻim)	կեցիս (kecʻis)	կեցի (kecʻi)	կեցիմք (kecʻimkʻ)	կեցիք (kecʻikʻ)	կեցին (kecʻin)
	aorist	կեցայց (kecʻaycʻ)	կեցցիս (kecʻcʻis)	կեցցի (kecʻcʻi)	կեցցուք (kecʻcʻukʻ)	կեցջիք (kecʻǰikʻ)	կեցցին (kecʻcʻin)
imperatives
	imperative	—	կեցի՛ր (kecʻír)	—	—	կեցարո՛ւք (kecʻarúkʻ)	—
	cohortative	—	կեցջի՛ր (kecʻǰír)	—	—	կեցջի՛ք (kecʻǰíkʻ)	—
	prohibitive	—	մի՛ կեար (mí kear)	—	—	մի՛ կեայք (mí keaykʻ)	—

note the indicative imperfect forms կէի (kēi), կէին (kēin), etc. from *կեայի (*keayi), *կեային (*keayin), etc.

Derived terms

ամենակեցոյց (amenakecʻoycʻ)
անապատակեաց (anapatakeacʻ)
անկեաց (ankeacʻ)
աշխարհակեաց (ašxarhakeacʻ)
աշխարհակեցոյց (ašxarhakecʻoycʻ)
աստուածակեաց (astuacakeacʻ)
բազմակեաց (bazmakeacʻ)
բազմակեցիկ (bazmakecʻik)
բազմակեցութիւն (bazmakecʻutʻiwn)
բարեկեաց (barekeacʻ)
բարեկեցիկ (barekecʻik)
բարեկեցութիւն (barekecʻutʻiwn)
բոզակեաց (bozakeacʻ)
գազանակեաց (gazanakeacʻ)
գաղտակեաց (gałtakeacʻ)
երկակեաց (erkakeacʻ)
երկայնակեաց (erkaynakeacʻ)
երկայնակեցագոյն (erkaynakecʻagoyn)
երկայնակեցութիւն (erkaynakecʻutʻiwn)
երկարակեաց (erkarakeacʻ)
երկարակեցութիւն (erkarakecʻutʻiwn)
երկնակեաց (erknakeacʻ)
երկրակեաց (erkrakeacʻ)
լեառնակեաց (leaṙnakeacʻ)
լեռնակեաց (leṙnakeacʻ)
լեռնակեցիկ (leṙnakecʻik)
լեռնակեցութիւն (leṙnakecʻutʻiwn)
խաղաղակեաց (xałałakeacʻ)
խառնակեաց (xaṙnakeacʻ)
խառնակեցիկ (xaṙnakecʻik)
խաւարակեաց (xawarakeacʻ)
կարճակեաց (karčakeacʻ)
կեանք (keankʻ)
կեցութիւն (kecʻutʻiwn)
կեցուցաբեր (kecʻucʻaber)
կեցուցանեմ (kecʻucʻanem)
կեցուցիչ (kecʻucʻičʻ)
կեցուցչաբար (kecʻucʻčʻabar)
համակեաց (hamakeacʻ)
հաւասարակեաց (hawasarakeacʻ)
հեշտակեցութիւն (heštakecʻutʻiwn)
հոգեկեցոյց (hogekecʻoycʻ)
հոգէկեցոյց (hogēkecʻoycʻ)
մենակեաց (menakeacʻ)
մենակեցութիւն (menakecʻutʻiwn)
միաբանակեաց (miabanakeacʻ)
միակեաց (miakeacʻ)
միակեցնակ (miakecʻnak)
միակեցութիւն (miakecʻutʻiwn)
միայնակեաց (miaynakeacʻ)
միայնակեցական (miaynakecʻakan)
միայնակեցանոց (miaynakecʻanocʻ)
միայնակեցութիւն (miaynakecʻutʻiwn)
մշտնջենակեաց (mštnǰenakeacʻ)
յերկարակեաց (yerkarakeacʻ)
յոլովակեաց (yolovakeacʻ)
շանթակեաց (šantʻakeacʻ)
շատակեաց (šatakeacʻ)
շինակեաց (šinakeacʻ)
շնչակեաց (šnčʻakeacʻ)
ոգեկեցոյց (ogekecʻoycʻ)
չկեցու (čʻkecʻu)
չկեցութիւն (čʻkecʻutʻiwn)
չորակեաց (čʻorakeacʻ)
սակաւակեաց (sakawakeacʻ)
սակաւակեցութիւն (sakawakecʻutʻiwn)
սիւնակեաց (siwnakeacʻ)
սրբակեաց (srbakeacʻ)
վայրակեաց (vayrakeacʻ)
վերակեցեալ (verakecʻeal)
վշտակեաց (vštakeacʻ)
վշտակեցութիւն (vštakecʻutʻiwn)
տիեզերակեցոյց (tiezerakecʻoycʻ)
տնկեցութիւն (tnkecʻutʻiwn)
փափկակեաց (pʻapʻkakeacʻ)
փափկակեցութիւն (pʻapʻkakecʻutʻiwn)
քրիստոսակեցոյց (kʻristosakecʻoycʻ)

Descendants

→ Armenian: կեցցե (kecʻcʻe), կեցցես (kecʻcʻes)

References

Petrosean, Matatʻeay (1879) “կեամ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “կեամ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “կեալ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 356