զօր
Old Armenian
[edit]Alternative forms
[edit]- զաւր (zawr)
Etymology
[edit]The original spelling is զաւր (zawr), borrowed from Parthian zʾwr (zāwar). Compare Northern Kurdish zever (“force”), Avestan 𐬰𐬁𐬎𐬎𐬀𐬭𐬆 (zāuuarə, “power, might”), Middle Persian zwl (zōr, “power, might”), Persian زور (zôr, “strength, power”).
Noun
[edit]զօր • (zōr)
- strength, vigour, force
- մինչդեռ զօրն եւ ոգիք անդէն կային ― minčʻdeṙ zōrn ew ogikʻ andēn kayin ― and still breathing, giving signs of life
- army, host, soldiery, militia, soldiers, forces, troops
- հետեւակ զօրք ― hetewak zōrkʻ ― infantry, foot-soldier
- զօր առնել, հատանել ― zōr aṙnel, hatanel ― to levy soldiers, to enroll troops, to subsidize an army, to recruit
- ընտիր ընտիր զօրուց ― əntir əntir zōrucʻ ― the flower of the troops, the best troops in an army
- զօր ծանր, ստուար, բազմաձեռն ― zōr canr, stuar, bazmajeṙn ― great army, numerous troops, overwhelming forces
- քաջակիրթ, պատերազմափորձ, մարզիկ զօր ― kʻaǰakirtʻ, paterazmapʻorj, marzik zōr ― disciplined, experienced, troops inured to war
- զօրք երկնից, երկնաւոր զօրք ― zōrkʻ erknicʻ, erknawor zōrkʻ ― the host of angels
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʻ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] chapter 4, (1957 edition, page 96):[1]
- Այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, և քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։
- Ayl ew drōšicʻ angam iwrakʻančʻiwrocʻ tełekanayr i nmanē; ew tʻē kʻaní gund zzōrsn bažanicʻen, ew ór okʻ i nocʻanē sałarkʻ linicʻin, ew ór zōraglux yormē kołmanē yṙazm mtanicʻē, ew zinčʻ anuankʻ iwrakʻančʻiwr hamharzacʻn icʻen, ew kʻaní pʻołaharkʻ i mēǰ gndin jaynicʻen.
- Translation by Robert W. Thomson
- He also inquired from him about each of the standards: into how many companies they divided the army, which of them were generals, which commander would attack from which side, what were the names of each one's adjutants, how many trumpeters would sound in the company.
- Այլ և դրօշից անգամ իւրաքանչիւրոց տեղեկանայր ի նմանէ․ և թէ քանի՛ գունդ զզօրսն բաժանիցեն, և ո՛ր ոք ի նոցանէ սաղարք լինիցին, և ո՛ր զօրագլուխ յորմէ կողմանէ յռազմ մտանիցէ, և զինչ անուանք իւրաքանչիւր համհարզացն իցեն, և քանի՛ փողահարք ի մէջ գնդին ձայնիցեն։
- 7th century, Sebēos, Patmutʻiwnʻ [History] Chapter 28:
- Եւ էր հրամանատար զաւրուն նորա պարսիկ ոմն իշխան՝ անուն Դատոյեան, հրամանաւ արքունի։
- Ew ēr hramanatar zawrun nora parsik omn išxan, anun Datoyean, hramanaw arkʻuni.
- 1999 translation by Robert W. Thomson
- The commander of their force was a certain Persian prince named Datoyean, [appointed] by royal command.
- Եւ էր հրամանատար զաւրուն նորա պարսիկ ոմն իշխան՝ անուն Դատոյեան, հրամանաւ արքունի։
Declension
[edit]u-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | զօր (zōr) | զօրք (zōrkʻ) | |
| genitive | զօրու (zōru) | զօրուց (zōrucʻ) | |
| dative | զօրու (zōru) | զօրուց (zōrucʻ) | |
| accusative | զօր (zōr) | զօրս (zōrs) | |
| ablative | զօրուէ, զօրէ (zōruē, zōrē) | զօրուց (zōrucʻ) | |
| instrumental | զօրու (zōru) | զօրուք (zōrukʻ) | |
| locative | զօրու (zōru) | զօրս (zōrs) | |
| singulars usually follow this declension | |||
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | զօր (zōr) | զօրք (zōrkʻ) | |
| genitive | *զօրի (*zōri) | զօրաց (zōracʻ) | |
| dative | *զօրի (*zōri) | զօրաց (zōracʻ) | |
| accusative | զօր (zōr) | զօրս (zōrs) | |
| ablative | զօրէ (zōrē) | զօրաց (zōracʻ) | |
| instrumental | զօրաւ (zōraw) | զօրօք (zōrōkʻ) | |
| locative | *զօրի (*zōri) | զօրս (zōrs) | |
| plurals usually follow this declension post-classically o-type instrumental singular զօրով (zōrov) and instrumental plural զօրովք (zōrovkʻ) are also attested | |||
Derived terms
[edit]- ազատազօրք (azatazōrkʻ)
- ամենազօր (amenazōr)
- ամենազօրութիւն (amenazōrutʻiwn)
- անբաւազօր (anbawazōr)
- անզօր (anzōr)
- անզօրագոյն (anzōragoyn)
- անզօրական (anzōrakan)
- անզօրանամ (anzōranam)
- անզօրացուցանեմ (anzōracʻucʻanem)
- անզօրելի (anzōreli)
- անզօրութիւն (anzōrutʻiwn)
- անձնազօր (anjnazōr)
- աշխարհազօր (ašxarhazōr)
- առաքինազօր (aṙakʻinazōr)
- աստուածազօր (astuacazōr)
- աստուածազօրավիգ (astuacazōravig)
- բազմազօր (bazmazōr)
- բաւականազօր (bawakanazōr)
- գերազօր (gerazōr)
- երկազօր (erkazōr)
- զօրաբար (zōrabar)
- զօրագլխական (zōraglxakan)
- զօրագլխակից (zōraglxakicʻ)
- զօրագլուխ (zōraglux)
- զօրագոյն (zōragoyn)
- զօրազուարճ (zōrazuarč)
- զօրաժողով (zōražołov)
- զօրախաղաց (zōraxałacʻ)
- զօրական (zōrakan)
- զօրականական (zōrakanakan)
- զօրականութիւն (zōrakanutʻiwn)
- զօրակից (zōrakicʻ)
- զօրահատոյց (zōrahatoycʻ)
- զօրամարտութիւն (zōramartutʻiwn)
- զօրանամ (zōranam)
- զօրանիստ (zōranist)
- զօրապահանջ (zōrapahanǰ)
- զօրապետ (zōrapet)
- զօրապետեմ (zōrapetem)
- զօրապէս (zōrapēs)
- զօրասէր (zōrasēr)
- զօրավար (zōravar)
- զօրավարական (zōravarakan)
- զօրավարեմ (zōravarem)
- զօրավարութիւն (zōravarutʻiwn)
- զօրավիգ (zōravig)
- զօրավիգն (zōravign)
- զօրացելութիւն (zōracʻelutʻiwn)
- զօրացողատրապէս (zōracʻołatrapēs)
- զօրացուցանեմ (zōracʻucʻanem)
- զօրացուցիչ (zōracʻucʻičʻ)
- զօրաւար (zōrawar)
- զօրաւիգ (zōrawig)
- զօրաւիգն (zōrawign)
- զօրաւոր (zōrawor)
- զօրաւորաբար (zōraworabar)
- զօրաւորագոյն (zōraworagoyn)
- զօրաւորանամ (zōraworanam)
- զօրաւորապէս (zōraworapēs)
- զօրաւորութիւն (zōraworutʻiwn)
- զօրելի (zōreli)
- զօրեղ (zōreł)
- զօրեղագոյն (zōrełagoyn)
- զօրեղակերպ (zōrełakerp)
- զօրեղապէս (zōrełapēs)
- զօրեղութիւն (zōrełutʻiwn)
- զօրեմ (zōrem)
- զօրէն (zōrēn)
- զօրընտիր (zōrəntir)
- զօրհանապազ (zōrhanapaz)
- զօրութիւն (zōrutʻiwn)
- զօրութիւնակիր (zōrutʻiwnakir)
- իմաստնազօր (imastnazōr)
- ինքնազօր (inkʻnazōr)
- ինքնազօրութիւն (inkʻnazōrutʻiwn)
- կրօնազօր (krōnazōr)
- համազօր (hamazōr)
- համազօրութիւն (hamazōrutʻiwn)
- համաշխարհազօր (hamašxarhazōr)
- հանգիտազօր (hangitazōr)
- հասարակազօր (hasarakazōr)
- հաւասարազօր (hawasarazōr)
- հեզօրէն (hezōrēn)
- հեծելազօր (hecelazōr)
- հետեւակազօր (hetewakazōr)
- հզօր (hzōr)
- հիազօր (hiazōr)
- հսկայազօր (hskayazōr)
- հրեշտակազօր (hreštakazōr)
- մեծազօր (mecazōr)
- մեծսկայազօր (mecskayazōr)
- միազօր (miazōr)
- նախազօրավար (naxazōravar)
- սկայազօր (skayazōr)
- սկզբնազօր (skzbnazōr)
- սպայազօր (spayazōr)
- սքանչելազօր (skʻančʻelazōr)
- վիշապազօր (višapazōr)
- տզօր (tzōr)
- տիրազօր (tirazōr)
- քաջազօր (kʻaǰazōr)
- քաջազօրութիւն (kʻaǰazōrutʻiwn)
- քրիստոսազօր (kʻristosazōr)
Descendants
[edit]References
[edit]- ^ Thomson, Robert W. (1982) Ełišē, History of Vardan and the Armenian War (Harvard Armenian texts and studies; 5)[1], Cambridge, Massachusetts, London, England: Harvard University Press, page 148
Further reading
[edit]- Petrosean, Matatʻeay (1879) “զօր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “զօր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “զօր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press