Jump to content

żona

From Wiktionary, the free dictionary

Kashubian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *žena.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): /ˈʒɔ.na/
  • Rhymes: -ɔna
  • Syllabification: żo‧na

Noun

[edit]

żona f

  1. (rare) wife
    Synonym: białka

Declension

[edit]

Further reading

[edit]
  • Stefan Ramułt (1893) “žona”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 277
  • Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “żona”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi[1]
  • żona”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *žena. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /ʒʲɔna/
  • IPA(key): (15th CE) /ʒʲɔna/

Noun

[edit]

żona f (related adjective żeński)

  1. (attested in Lesser Poland) woman (adult female human)
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[2], Krakow, page 183a:
      Tedy vøcz f ten tho czasz gedna dobra szona i tesze naboszna gestcy ona byla vmarla
      [Tedy więc w ten to czas jedna dobra żona i teże nabożna jestci ona była umarła]
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[3], 3, 15:
      Rzekl pan bog ku wøszowy:... Vstawyø nyeprzyyazn myedzi tobø a myedzi zonø (inter te et mulierem)... a onacz... setrze glowø twoyø
      [Rzekł Pan Bog ku wężowi:... Ustawię nieprzyjaźń miedzy tobą a miedzy żoną (inter te et mulierem)... a onać... setrze głowę twoję]
  2. (attested in Greater Poland) wife (female married partner)
    • 1967 [1393], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 59, Kościan:
      Isze Przibislaf podal scodi placzicz Szidom sa Falkana a sa [ge] gego szonan przeczif Potrkoui
      [Iże Przybysław podał szkody płacić Żydom za Falkana a za [je] jego żonę przeciw Piotrkowi]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33r:
      Consors id est sodalis ein mitgeselle vel coniunx zoną
      [Consors id est sodalis ein mitgeselle vel coniunx żona]
  3. Mother of God
    • 1880-1894 [15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[4], volume V, page 260:
      Middle of the 15th century
      [Pauperis lignifabri vxor czeszle oddana zona]
      Pauperis lignifabri vxor cieśle oddana żona
  4. concubine

Derived terms

[edit]
adjectives
adverbs
    nouns
    verbs
    [edit]
    adjectives
    adverbs
      nouns
      verbs

        Descendants

        [edit]
        • Polish: żona
        • Silesian: żōna

        References

        [edit]
        • Boryś, Wiesław (2005) “żona”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
        • Mańczak, Witold (2017) “żona”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
        • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “żona”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
        • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “żona”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

        Polish

        [edit]

        Etymology

        [edit]

        Inherited from Old Polish żona. Sense 2 was displaced by kobieta. Cognate with English queen and gyno-.

        Pronunciation

        [edit]
        • IPA(key): /ˈʐɔ.na/
        • Audio 1:(file)
        • Audio 2:(file)
        • Audio 3:(file)
        • Rhymes: -ɔna
        • Syllabification: żo‧na

        Noun

        [edit]

        żona f (diminutive żonka or żoncia or żonusia, augmentative żonisko, related adjective żonin or żoniny)

        1. wife (married woman)
          Coordinate term: mąż
        2. (obsolete) woman (adult female human)
          Synonyms: białogłowa, dama, facetka, kobiałka, kobieta, niewiasta
          Coordinate term: mężczyzna

        Declension

        [edit]

        Derived terms

        [edit]
        adjective
        verbs
        [edit]
        adjectives
        adverb
        nouns
        verbs

        Trivia

        [edit]

        According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), żona is one of the most used words in Polish, appearing 6 times in scientific texts, 3 times in news, 3 times in essays, 52 times in fiction, and 59 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 123 times, making it the 490th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

        References

        [edit]
        1. ^ Ida Kurcz (1990) “żona”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 798

        Further reading

        [edit]
        • żona in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
        • żona in Polish dictionaries at PWN
        • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żona”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
        • ŻONA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.05.2023
        • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żona”, in Słownik języka polskiego
        • Aleksander Zdanowicz (1861) “żona”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
        • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żona”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 718
        • żona in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego