zdrowie

See also: zdrowié

Old Polish

Etymology 1

Inherited from Proto-Slavic *sъdorvьje. By surface analysis, zdrowy +‎ -ie. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zdrɔvjɛː/
• IPA^(key): (15^th CE) /zdrɔvje/

Noun

zdrowie n

1. (attested in Lesser Poland) health (state of being free from physical or psychological disease, illness, or malfunction; wellness)
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[1], Krakow, page 14b:

     A takes szø thy, *greszniy clouecze, ne oddalag k milemv Xpoui nafrocicz..., abicz thobe Xpc dal dludze stroue, bo thy... moszesz dzysza... s tego svatha szycz

     [A takież się ty, grzeszny człowiecze, nie oddalaj k miłemu Krystowi nawrocić..., abyć tobie Kryst dał długie zdrowie, bo ty... możesz dzisia... z tego świata zyć]

2. used in greetings, wishes, and the form of a letter
   • 1885-2024 [Middle of the 15th century], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[2], volume IV, page 595:

     Day scząscze, zdrowye, panye!

     [Daj szczęście, zdrowie, Panie!]

3. hosanna
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 447:

     A drudzy oczynaly rozgy s alyvnego (pro olyvnego) drzeva y slaly na drodze, a tluscze, ktore sly naprzod y ty, ktore naslyadovaly, [wołały] rzekącz: Ossanna, czvsz zdrovye, synovy Davydovemv (hosanna filio David Mat 21, 9)!

     [A drudzy ocinali rozgi z oliwnego drzewa i słali na drodze, a tłuszcze, ktore szły naprzod i ty, ktore naśladowały, [wołały] rzekąc: Osanna, czusz zdrowie, synowi Dawidowemu (hosanna filio David Mat 21, 9)!]

Derived terms

(adverbs):

• za zdrowia

(nouns):

• zdrowie wieczne

(verbs):

• przysięgać przez zdrowie impf
• uzdrowić ku zdrowiu pf
• wziąć zdrowie pf

Related terms

(adjectives):

• zdrowy

(nouns):

• zdrowość

Descendants

• Polish: zdrowie
• Silesian: zdrowie

Etymology 2

From zdrowy +‎ -ie. First attested in 1412.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zdrɔvjɛ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zdrɔvjɛ/

Adverb

zdrowie

1. healthily

   Synonym: zdrowo

   • 1974 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎^[4], volume IV, number 393, Kalisz:

     Iaco Scepan ne cupil kona v Potrasza, ale mv go posziczil i tako mv gy sdrove vraczal

     [Jako Szczepan nie kupił konia u Piotrasza, ale mu go pożyczył i tako mu ji zdrowie wracał]

References

• Boryś, Wiesław (2005) “zdrowie”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “zdrowie”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zdrowie”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish zdrowie (noun). By surface analysis, zdrowy +‎ -ie.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈzdrɔ.vjɛ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈzdrɔ.vje/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔvjɛ
• Syllabification: zdro‧wie

Noun

zdrowie n (diminutive zdrówko)

1. health (physical condition)
2. health (state of being free from physical or psychological disease, illness, or malfunction; wellness)

   Coordinate term: choroba

3. health (state of ethical well-being or balance)
4. health (overall state or level of function)
5. (obsolete, except in set phrases) act of drinking alcohol in honor of someone
6. (obsolete) life (act of living)

   Synonym: życie

7. (obsolete) saving (act of rescuring or making safe)

   Synonyms: ocalenie, ratunek

Declension

Declension of zdrowie

	singular
nominative	zdrowie
genitive	zdrowia
dative	zdrowiu
accusative	zdrowie
instrumental	zdrowiem
locative	zdrowiu
vocative	zdrowie

Derived terms

(interjections):

• daj Boże zdrowie

(nouns):

• bieg po zdrowie
• końskie zdrowie
• służba zdrowia
• ścieżka zdrowia

(verbs):

• mieć zdrowie impf
• wyjść na zdrowie pf, wychodzić na zdrowie impf
• wypić zdrowie pf, pić zdrowie impf
• zapaść na zdrowiu pf, zapadać na zdrowiu impf
• zostawić zdrowie pf, zostawiać zdrowie impf

Related terms

(adjectives):

• zdrowotny
• zdrowy

(adverbs):

• zdrowo

(interjections):

• na zdrowie

(nouns):

• (obsolete, rare) zdrowota

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), zdrowie is one of the most used words in Polish, appearing 23 times in scientific texts, 34 times in news, 35 times in essays, 12 times in fiction, and 16 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 120 times, making it the 506th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• zdrowie in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• zdrowie in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “1. zdrowie”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “2. zdrowie”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “ZDROWIE”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.07.2008
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zdrowie”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “zdrowie”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zdrowie”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 418

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish zdrowie (zdrowie). By surface analysis, zdrowy +‎ -ie.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈzdrɔ.vjɛ/
• Rhymes: -ɔvjɛ
• Syllabification: zdro‧wie

Noun

zdrowie n

1. health

   Coordinate term: choroba

Related terms

(adjectives):

• zdrowy

(adverbs):

• zdrowo

Further reading

• zdrowie in silling.org