wiesz

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Balto-Slavic *wišas

Proto-Slavic *vьśь

Old Polish wiesz

Inherited from Proto-Slavic *vьśь. First attested in the first half of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /vjɛʃ/
• IPA^(key): (15^th CE) /vjɛʃ/

Adjective

wiesz

1. (attested in Lesser Poland, Masovia) all; every (not excluding any)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[1], Miechów, page br 14:

     Tim usem tec to bog mylosciuy moui reca: Vstan!

     [Tym wszem teć to Bog miłościwy mowi, rzeka: Wstań!]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page 44:

     Pomnecz bødø ymø twoie, gospodne, ode wszego pocolena (in omni generatione) y w pocolene

     [Pomnieć będą imię twoje, Gospodnie, ode wszego pokolenia (in omni generatione) i w pokolenie]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 5, 6:

     Nenawidzal ies wszech, czso czinø lichotø (omnes, qui operantur iniquitatem)

     [Nienawidział jeś wszech, cso czynią lichotę (omnes, qui operantur iniquitatem)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 33, 10:

     Szukaiøczy gospodna ne vmnyeszeni bødø wszego dobrego (omni bono)

     [Szukający Gospodna nie umniejszeni będą wszego dobrego (omni bono)]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], section 1,28:

     Panuyczye... wszemu stworzenyu, gesz to szø rucha (universis animantibus, quae moventur) na szemy

     [Panujcie... wszemu stworzeniu, jeż to się rucha (universis animantibus, quae moventur) na ziemi]

   • 1874-1891 [c. 1420], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[6], [7], [8]}, volume XXIV, page 79:

     Oczecz, szyn, duch szwanthi, wsze yeden gospodzin, racz bicz sze mnø

     [Ociec, Syn, Duch Święty, wsze jeden Gospodzin, racz być ze mną]

   • 1874 [1420], Monumenta Medii Aevi Historica res gestas Poloniae illustrantia. Pomniki Dziejowe Wieków Średnich do objaśnienia rzeczy polskich służące‎^[9], volume VIII, page 460:

     To, czso mi dali vinø panowye..., tegom wschego od pirwego do poslednyego praw

     [To, cso mi dali winę panowie..., tegom wszego od pirwego do pośledniego praw]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 104:

     Mi Ian... s prziswolenya... wschech i koliszdich naschich stolecznykow... vstawilismi

     [My Jan... z przyzwolenia... wszech i koliżdych naszych stołecznikow... ustawilismy]

   • End of the 14th century, Spowiedź powszechna - Confessio generalis, number 1:

     My grzeszni ludze szpowadami szø bogw... naszich wszech grzechow, czszoszmi szø gych dopwszczili

     [My grzeszni ludzie spowiadamy się Bogu... naszych wszech grzechow, csośmy się jich dopuścili]

2. (attested in Lesser Poland) any; every; (no matter what kind)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 35, 4:

     Przistal wszey drodze (omni viae) nedobrey

     [Przystał wszej drodze (omni viae) niedobrej]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[11], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 127, 6:

     Wydz dobra Yeruzalem swszech dnow (omnibus diebus) szywota twego

     [Widz dobra Jeruzalem szwszech dniow (omnibus diebus) żywota twego]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[12], [13], [14]}, volume XXII, page 245:

     O tich to blogoslawyenstwach mislączim... przichodzi... przesladowanye od slich na wschech myesczyech y wschech czassyech

     [O tych to błogosławieństwach myślącym... przychodzi... prześladowanie od złych na wszech mieściech i wszech czasiech]

3. (in negated sentences, attested in Lesser Poland) none, no
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[15], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 147, 9:

     Ne vczynyl gest tako wszey postaczy (omni nationi)

     [Nie uczynił jest tako wszej postaci (omni nationi)]

4. (attested in Lesser Poland) all; entire, whole

   Synonyms: cały, wszystek

   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[16], Miechów, page av 12:

     [Z]aplacahø, praui, usem sircem

     [[Z]apłakachą, prawi, wszem sircem]

Declension

This adjective needs an inflection-table template.

Derived terms

adjectives

• niepowszedni
• owszejki
• powszedni
• wszedni
• wszelki

adverbs

• owszejko
• owszeją
• owszelki
• owszem
• powszednie
• wszegdy
• wszegdymci
• wszeją
• wszędy
• wszędzie
• zawsze
• zawszeć
• ze wszech stron
• zewsząd
• zewszędy

conjunction

• wszejki

nouns

• wszedobr
• wszelnik
• wszywnik

particles

• we wszem
• wszem
• ze wszego

pronouns

• wszelkny
• wszystek

Descendants

• Polish: (dialectal) wiesz
• ⇒ Polish: wszech-

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “wsz(e)-, sz(e)-, szw(e)-, szwsz(e)-, wszw(e)-”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈvjɛʂ/

• (Greater Poland):
  • (Kuyavia) IPA^(key): /ˈvjɛʂ/

• Rhymes: -ɛʂ
• Syllabification: wiesz
• Homophones: wierz, wież

Etymology 1

Inherited from Old Polish wiesz.

Adjective

wiesz

1. (dialectal, Kuyavia, usually in inflected forms) Synonym of wszystek

   ze wsiem ― with all

Etymology 2

See the etymology of the corresponding lemma form.

Verb

wiesz

1. second-person singular indicative present of wiedzieć

Further reading

• Oskar Kolberg (1867) “ze wsiem”, in Dzieła wszystkie: Kujawy (in Polish), page 279