słuszać
Appearance
Old Polish
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]Inherited from Proto-Slavic *slùšati.
Pronunciation
[edit]Verb
[edit]słuszać impf (perfective posłuszać)
- (attested in Sieradz-Łęczyca, Lesser Poland, Greater Poland, Masovia) to belong to, to be due by law [with do (+ genitive) or dative or ku (+ dative) or na (+ accusative) or przed (+ accusative)]
- 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[1], [2], [3], volume XXII, Łęczyca, page 12:
- Cum diuinum cultum quequam munda condeceant, gl. pertineant slvschalyby, noli quicquam de inmundis questibus imolare
- [Cum diuinum cultum quequam munda condeceant, gl. pertineant słuszaliby, noli quicquam de inmundis questibus imolare]
- 1895 [1423], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici[4], volume VIIIa, page 162:
- Yze then gagy, o g[z]yz pan *Ondrzye pozywal, ne *sluchsa do Czarnoczyna, ale ku Mąnkarzouiczom
- [Iże ten gaj, o jiż pan Ondrzej pozywał, nie słusza do Czarnocina, ale ku Mąkarzowicom]
- 1901 [1432], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, Radom, Sandomierz, Opoczno, page 309:
- Tych Halene sluschalo trzecza czanscz
- [Tych Halenie słuszało trzecia część]
- 1959 [1438], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1598, Poznań:
- Anym tego pobrala, czosch to wschytko sluscha ku czwartey czansczy myasteczka Czarnkowa
- [Anim tego pobrała, coż to wszytko słusza ku czwartej części miasteczka Czarnkowa]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 90:
- Tedi za tho iste vsylstwo... vyną pyanczdzyesyant xyanzanczyu i czestnikom yego, na ktore sluscha (quorum interest) i padnye
- [Tedy za to iste usilstwo... winę pięćdziesiąt ksiąźęciu i czestnikom jego, na ktore słusza (quorum interest) i padnie]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 47, 3:
- Ale chczalyby wasz pan kogo *vwynycz o gyna rzecz... tako, czosz by [nie] szluszala przed gego burgrabyą (quod ad burgravii officium non spectat)
- [Ale chciałliby wasz pan kogo owinić o jiną rzecz... tako coż by [nie] słuszała przed jego burgrabią (quod ad burgravii officium non spectat)]
- (attested in Masovia) to be subject to court or law [with ku (+ dative)] [with na (+ accusative)] [with w (+ accusative)]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 96:
- Przylanczyw sobye starosthą myodovego, acz gy ma, pakli nye ma, tegdi voznego naschego, ktorego s prava slusche (nostro praecone, cuius intererit)
- [Przyłączyw sobie starostę miodowego, acz ji ma, pakli nie ma, tegdy woźnego naszego, ktorego z prawa słusze (nostro praecone, cuius intererit)]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 15, 2:
- Sąszyeczszkye ludzy, czo nye szlusząyą ku naszemv szandv, thy moze voy[o]th zaraczycz
- [Sąsiedzskie ludzi, co nie słuszają ku naszemu sądu, ty może woj[o]t zaręczyć]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 45, 4:
- Daley, goracze rzeczy, czo sluszą ną groczszkye prawo (burggravii iudicium fit vel est)
- [Dalej, gorące rzeczy, co słusza na grodzskie prawo (burggravii iudicium fit vel est)]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 14, 4:
- Daley, goraczą rzecz, czso szlvszcha w groczkye prawo
- [Dalej, gorąca rzecz, cso słusza w grodzkie prawo]
- to concern, to be about
- 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[5], 18, 19:
- Bøødz ty ludu w tich, czsosz na pana slusze (quae ad deum pertinent)
- [Bądź ty ludu w tych, csoż na Pana słusze (quae ad deum pertinent)]
- (attested in Greater Poland) to be appropriate; to reconcile
- 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490[6], Lubiń, page 97:
- Conuenire, id est congruere, decere sgądzacz szyą, slvschecz
- [Conuenire, id est congruere, decere zgadzać się, słuszeć]
- (impersonal, attested in Lesser Poland) to be fitting, to be right
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 32, 1:
- Weselcze se, prawi, w gospodne, prawim slusza pofala (rectos decet collaudatio)
- [Wiesielcie sie, prawi, w Gospodnie, prawym słusza pofała (rectos decet collaudatio)]
- 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 3, 6:
- Przikaz przyiøcz w pokoiv duch moy, bocz my ivsz slusze wyøcey vmrzecz, nyszly sziwu bicz (expedit enim mihi mori magis quam vivere)
- [Przykaż przyjąć w pokoju duch moj, boć mi już słusze więcej umrzeć, niźli żywu być (expedit enim mihi mori magis quam vivere)]
- (impersonal, attested in Masovia) to be necessary
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 61:
- Sluza vstawycz (convenit statuere), aby zadny Zyth... kthoremv chrzesczyanynowy... swych penyądzy na lysthy zastawne nye poszyczal
- [Słusza ustawić (convenit statuere), aby żadny Żyd... ktoremu chrześcijaninowi... swych pieniędzy na listy zastawne nie pożyczał]
- (impersonal, attested in Masovia) to be allowed
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 61:
- Vyny prze ktore oth pana swego vczecz slvza tako kmyeczewy (propter quas licitum sit... fugere), szą thy
- [Winy, prze ktore ot pana swego uciec słusza tako kmieciewi (propter quas licitum sit... fugere), są ty]
- (attested in Lesser Poland) to obey, to listen, to fulfill someone's will
- c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie[9], Miechów, page cv 39:
- *Droky sø ne othlozily, u cem rady sina bozego slusaly
- [Drogi są nie otłożyli, w czem radzi Syna Bożego słuszali]
- (attested in Lesser Poland) to listen kindly to someone or something
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 129, 2:
- Bødzcze vszy twoge sluszayøcze glossa modlytwy mogey (fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationis meae)
- [Bądźcie uszy twoje słuszające głosa modlitwy mojej (fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationis meae)]
- (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
- to hear
- 1967 [1398], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 46, Kościan:
- Iszem by[u]l poszlem do Andrzea o tego czloweka, czo *pzres licza obeszon, iszby pomogl swym scholtissem prawa, y to gego szona sluszala y prawa mv ne pomogl
- [Iżem by[u]ł posłem do Andrzeja o tego człowieka, co przez lica obieszon, iżby pomogł z swym szołtyszem prawa, i to jego żona słuszała i prawa mu nie pomogł]
- to hear
- The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
- to allow, to permit
- XV p. post., Józefa Reczka, Elżbieta Belcarzowa, editors, Glosy z rękopisu, number nr 414/11, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wrocławiu, page 173:
- Sed si consensus concedit et racio decernat, id est szluszal, ad faciendum illa, ad que ira concitat
- [Sed si consensus concedit et racio decernat, id est słuszał, ad faciendum illa, ad que ira concitat]
- to allow, to permit
Related terms
[edit]verb
noun
adjective
References
[edit]- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “słuszać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Further reading
[edit]- M. Arcta Słownik Staropolski/Słuszać on the Polish Wikisource.Wikisource pl
Categories:
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish imperfective verbs
- Sieradz-Łęczyca Old Polish
- Lesser Poland Old Polish
- Greater Poland Old Polish
- Masovia Old Polish
- Old Polish terms with quotations
- Old Polish impersonal verbs
- Old Polish terms with uncertain meaning