słuszać

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *slùšati.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /sɫuʃʲat͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /sɫuʃʲat͡ɕ/

Verb

[edit]

słuszać impf (perfective posłuszać)

  1. (attested in Sieradz-Łęczyca, Lesser Poland, Greater Poland, Masovia) to belong to, to be due by law [with do (+ genitive) or dative or ku (+ dative) or na (+ accusative) or przed (+ accusative)]
    • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[1], [2], [3], volume XXII, Łęczyca, page 12:
      Cum diuinum cultum quequam munda condeceant, gl. pertineant slvschalyby, noli quicquam de inmundis questibus imolare
      [Cum diuinum cultum quequam munda condeceant, gl. pertineant słuszaliby, noli quicquam de inmundis questibus imolare]
    • 1895 [1423], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎[4], volume VIIIa, page 162:
      Yze then gagy, o g[z]yz pan *Ondrzye pozywal, ne *sluchsa do Czarnoczyna, ale ku Mąnkarzouiczom
      [Iże ten gaj, o jiż pan Ondrzej pozywał, nie słusza do Czarnocina, ale ku Mąkarzowicom]
    • 1901 [1432], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, Radom, Sandomierz, Opoczno, page 309:
      Tych Halene sluschalo trzecza czanscz
      [Tych Halenie słuszało trzecia część]
    • 1959 [1438], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 1598, Poznań:
      Anym tego pobrala, czosch to wschytko sluscha ku czwartey czansczy myasteczka Czarnkowa
      [Anim tego pobrała, coż to wszytko słusza ku czwartej części miasteczka Czarnkowa]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 90:
      Tedi za tho iste vsylstwo... vyną pyanczdzyesyant xyanzanczyu i czestnikom yego, na ktore sluscha (quorum interest) i padnye
      [Tedy za to iste usilstwo... winę pięćdziesiąt ksiąźęciu i czestnikom jego, na ktore słusza (quorum interest) i padnie]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 47, 3:
      Ale chczalyby wasz pan kogo *vwynycz o gyna rzecz... tako, czosz by [nie] szluszala przed gego burgrabyą (quod ad burgravii officium non spectat)
      [Ale chciałliby wasz pan kogo owinić o jiną rzecz... tako coż by [nie] słuszała przed jego burgrabią (quod ad burgravii officium non spectat)]
  2. (attested in Masovia) to be subject to court or law [with ku (+ dative)] [with na (+ accusative)] [with w (+ accusative)]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 96:
      Przylanczyw sobye starosthą myodovego, acz gy ma, pakli nye ma, tegdi voznego naschego, ktorego s prava slusche (nostro praecone, cuius intererit)
      [Przyłączyw sobie starostę miodowego, acz ji ma, pakli nie ma, tegdy woźnego naszego, ktorego z prawa słusze (nostro praecone, cuius intererit)]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 15, 2:
      Sąszyeczszkye ludzy, czo nye szlusząyą ku naszemv szandv, thy moze voy[o]th zaraczycz
      [Sąsiedzskie ludzi, co nie słuszają ku naszemu sądu, ty może woj[o]t zaręczyć]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 45, 4:
      Daley, goracze rzeczy, czo sluszą ną groczszkye prawo (burggravii iudicium fit vel est)
      [Dalej, gorące rzeczy, co słusza na grodzskie prawo (burggravii iudicium fit vel est)]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 14, 4:
      Daley, goraczą rzecz, czso szlvszcha w groczkye prawo
      [Dalej, gorąca rzecz, cso słusza w grodzkie prawo]
  3. to concern, to be about
    • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[5], 18, 19:
      Bøødz ty ludu w tich, czsosz na pana slusze (quae ad deum pertinent)
      [Bądź ty ludu w tych, csoż na Pana słusze (quae ad deum pertinent)]
  4. (attested in Greater Poland) to be appropriate; to reconcile
    • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎[6], Lubiń, page 97:
      Conuenire, id est congruere, decere sgądzacz szyą, slvschecz
      [Conuenire, id est congruere, decere zgadzać się, słuszeć]
  5. (impersonal, attested in Lesser Poland) to be fitting, to be right
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 32, 1:
      Weselcze se, prawi, w gospodne, prawim slusza pofala (rectos decet collaudatio)
      [Wiesielcie sie, prawi, w Gospodnie, prawym słusza pofała (rectos decet collaudatio)]
    • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[8], 3, 6:
      Przikaz przyiøcz w pokoiv duch moy, bocz my ivsz slusze wyøcey vmrzecz, nyszly sziwu bicz (expedit enim mihi mori magis quam vivere)
      [Przykaż przyjąć w pokoju duch moj, boć mi już słusze więcej umrzeć, niźli żywu być (expedit enim mihi mori magis quam vivere)]
  6. (impersonal, attested in Masovia) to be necessary
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 61:
      Sluza vstawycz (convenit statuere), aby zadny Zyth... kthoremv chrzesczyanynowy... swych penyądzy na lysthy zastawne nye poszyczal
      [Słusza ustawić (convenit statuere), aby żadny Żyd... ktoremu chrześcijaninowi... swych pieniędzy na listy zastawne nie pożyczał]
  7. (impersonal, attested in Masovia) to be allowed
  8. (attested in Lesser Poland) to obey, to listen, to fulfill someone's will
    • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎[9], Miechów, page cv 39:
      *Droky sø ne othlozily, u cem rady sina bozego slusaly
      [Drogi są nie otłożyli, w czem radzi Syna Bożego słuszali]
  9. (attested in Lesser Poland) to listen kindly to someone or something
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[10], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 129, 2:
      Bødzcze vszy twoge sluszayøcze glossa modlytwy mogey (fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationis meae)
      [Bądźcie uszy twoje słuszające głosa modlitwy mojej (fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationis meae)]
  10. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. to hear
      • 1967 [1398], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 46, Kościan:
        Iszem by[u]l poszlem do Andrzea o tego czloweka, czo *pzres licza obeszon, iszby pomogl swym scholtissem prawa, y to gego szona sluszala y prawa mv ne pomogl
        [Iżem by[u]ł posłem do Andrzeja o tego człowieka, co przez lica obieszon, iżby pomogł z swym szołtyszem prawa, i to jego żona słuszała i prawa mu nie pomogł]
  11. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. to allow, to permit
      • XV p. post., Józefa Reczka, Elżbieta Belcarzowa, editors, Glosy z rękopisu, number nr 414/11, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie, obecnie we Wro­cławiu, page 173:
        Sed si consensus concedit et racio decernat, id est szluszal, ad faciendum illa, ad que ira concitat
        [Sed si consensus concedit et racio decernat, id est słuszał, ad faciendum illa, ad que ira concitat]
[edit]
verb
noun
adjective

References

[edit]
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “słuszać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Further reading

[edit]
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=słuszać&oldid=80614217"