przejć
Appearance
Old Polish
[edit]Alternative forms
[edit]Etymology
[edit]From prze- + ić. First attested in the 15th century.
Pronunciation
[edit]Verb
[edit]przejć impf (perfective przechodzić)
- (attested in Lesser Poland) to go through, to pass through; to cross
- 1861 [1398], Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi[1], volume III, Biblioteka Warszawska, page 34:
- Tedi yaco sli hy przesli, hy copcze za nimi posnamonowani, tedi u ostatecznego copcza Passek rzekl
- [Tedy jako szli hi przeszli, hi kopce za nimi poznamionowany, tedy u ostatecznego kopca Paszek rzekł]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[2], page 123:
- Alye voda podlvg svego przyrodzenya przeschedschy przez chvsthy y vyczyekla dzyvramy przez chvsty (penetravit per pannique foramina fluens emanavit)
- [Ale woda podług swego przyrodzenia przeszedszy przez chusty i wyciekła dziurami przez chusty (penetravit per pannique foramina fluens emanavit)]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 102, 15:
- Czlowyek, yako sziano dny yego, yako kwyet polny tako *otektczwe, bo duch przeydze (pertransibit) w nyem y ne ostane
- [Człowiek, jako siano dni jego, jako kwiet polny, tako otekwcie. Bo duch przejdzie (pertransibit) w niem i nie ostanie]
- Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[4], Krakow, page 174:
- Tedy vøcz morze gestcy szø ono bilo na obe strone rostøpylo, tako yszecz ony szø ge byly tako szucho przesly, ascy ony svich nok... ne *szocz ony byly rosmoczyly
- [Tedy więc morze jestci się ono było na obie stronie rozstąpiło tako, iżeć oni są je byli tako sucho przeszli, ażci oni swych nog... nie sąć oni byli rozmoczyli]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 103, 27:
- Tamo lodzye przedø (pertransibunt)
- [Tamo łodzie przedą (pertransibunt)]
- (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) to penetrate, to get through
- 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[6], 6, 4:
- Tedi myecz mego ricerstwa przedze (transiet) twe boki
- [Tedy miecz mego rycerstwa przedzie (transiet) twe boki]
- 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski[7], Krakow, Brodnia, page 43a:
- Ktorey naszwiatsza dusza w godzina wielebney manki twoiey myecz bolesczi przeszedl
- [Ktorej naświętszą duszę w godzinę wielebnej męki twojej miecz boleści przeszedł]
- (attested in Lesser Poland) to precede (to go before, to go in front of)
- 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[8], 11, 3:
- Lyvbyly syø tobye, przedzwa naprzod (praecedamus), a gospodiny twa s czelyadzø... z nyenagla acz gydø po nas
- [Lubili się tobie, przedźwa naprzod (praecedamus), a gospodyni twa z czeladzią... znienagła ać jidą po nas]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 16, 14:
- Wstan, gospodne, przeydzi gi (praeveni eum) y obludzy gi
- [Wstań, Gospodnie, przejdzi ji (praeveni eum) i obłudzi ji]
- to exceed, to outdo, to surpass
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[10], page 17:
- Czczyenye o tem, yze dzyevycza Marya przeschla byla wschystkye tovarzyschky, przesla *y czyyemy (pro cznemy) obyczaymy (excellebat omnes socias suas virtutibus)
- [Czcienie o tem, iże dziewica Maryja przeszła była wszystkie towarzyszki [przeszła] […] i cnemi obyczajmi (excellebat omnes socias suas virtutibus)]
- (attested in Masovia) to pass by, to end, to go by
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][11], Mierzeniec, Płock, line 324:
- A wszdy yusz lath przeszlo vyelye, gdy pozyvam swego panszthwa
- [A wżdy już lat przeszło wiele, gdy pożywam swego państwa]
- to bypass, to avoid, to skirt
- 1868 [1493], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego[12], volume XV, page 307:
- Non equitaverunt per Blysczyvodi via consueta, sed alia via inconsueta per Cukyzow et Clodno et pertransgesserunt theloneum Blysczywodiense al. przesly mytho
- [Non equitaverunt per Błyszczywody via consueta, sed alia via inconsueta per Kukizow et Kłodno et pertransgesserunt theloneum Błyszczywodiense al. przeszli myto]
- to consider, to think over
- 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[13], [14], [15], volume XXII, page 245:
- Takosch wschitky przedzi a obliczi blogoslawyenstwa, a nadzesch, eze czirpyączoscz skromna sama ma doconacz kasdey cznoti y dobroczy
- [Takoż wszytki przedzi a obliczy błogosławieństwa, a nadziesz, eże cirpiącość skromna sama ma dokonać każdej cnoty i dobroci]
Derived terms
[edit]adjectives
phrases
nouns
verbs
Descendants
[edit]References
[edit]- Boryś, Wiesław (2005) “iść”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “iść”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “przejść”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przejć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN