przejć

Old Polish

Alternative forms

• przeć

Etymology

From prze- +‎ ić. First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pr̝ɛjt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pr̝ɛjt͡ɕ/

Verb

przejć impf (perfective przechodzić)

1. (attested in Lesser Poland) to go through, to pass through; to cross
   • 1861 [1398], Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi‎^[1], volume III, Biblioteka Warszawska, page 34:

     Tedi yaco sli hy przesli, hy copcze za nimi posnamonowani, tedi u ostatecznego copcza Passek rzekl

     [Tedy jako szli hi przeszli, hi kopce za nimi poznamionowany, tedy u ostatecznego kopca Paszek rzekł]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 123:

     Alye voda podlvg svego przyrodzenya przeschedschy przez chvsthy y vyczyekla dzyvramy przez chvsty (penetravit per pannique foramina fluens emanavit)

     [Ale woda podług swego przyrodzenia przeszedszy przez chusty i wyciekła dziurami przez chusty (penetravit per pannique foramina fluens emanavit)]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 102, 15:

     Czlowyek, yako sziano dny yego, yako kwyet polny tako *otektczwe, bo duch przeydze (pertransibit) w nyem y ne ostane

     [Człowiek, jako siano dni jego, jako kwiet polny, tako otekwcie. Bo duch przejdzie (pertransibit) w niem i nie ostanie]

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[4], Krakow, page 174:

     Tedy vøcz morze gestcy szø ono bilo na obe strone rostøpylo, tako yszecz ony szø ge byly tako szucho przesly, ascy ony svich nok... ne *szocz ony byly rosmoczyly

     [Tedy więc morze jestci się ono było na obie stronie rozstąpiło tako, iżeć oni są je byli tako sucho przeszli, ażci oni swych nog... nie sąć oni byli rozmoczyli]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎^[5], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 103, 27:

     Tamo lodzye przedø (pertransibunt)

     [Tamo łodzie przedą (pertransibunt)]

2. (attested in Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) to penetrate, to get through
   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 6, 4:

     Tedi myecz mego ricerstwa przedze (transiet) twe boki

     [Tedy miecz mego rycerstwa przedzie (transiet) twe boki]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[7], Krakow, Brodnia, page 43a:

     Ktorey naszwiatsza dusza w godzina wielebney manki twoiey myecz bolesczi przeszedl

     [Ktorej naświętszą duszę w godzinę wielebnej męki twojej miecz boleści przeszedł]

3. (attested in Lesser Poland) to precede (to go before, to go in front of)
   • 1930 [c. 1455], “Tob”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[8], 11, 3:

     Lyvbyly syø tobye, przedzwa naprzod (praecedamus), a gospodiny twa s czelyadzø... z nyenagla acz gydø po nas

     [Lubili się tobie, przedźwa naprzod (praecedamus), a gospodyni twa z czeladzią... znienagła ać jidą po nas]

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎^[9], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 16, 14:

     Wstan, gospodne, przeydzi gi (praeveni eum) y obludzy gi

     [Wstań, Gospodnie, przejdzi ji (praeveni eum) i obłudzi ji]

4. to exceed, to outdo, to surpass
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[10], page 17:

     Czczyenye o tem, yze dzyevycza Marya przeschla byla wschystkye tovarzyschky, przesla *y czyyemy (pro cznemy) obyczaymy (excellebat omnes socias suas virtutibus)

     [Czcienie o tem, iże dziewica Maryja przeszła była wszystkie towarzyszki [przeszła] […] i cnemi obyczajmi (excellebat omnes socias suas virtutibus)]

5. (attested in Masovia) to pass by, to end, to go by
   • 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią]‎^[11], Mierzeniec, Płock, line 324:

     A wszdy yusz lath przeszlo vyelye, gdy pozyvam swego panszthwa

     [A wżdy już lat przeszło wiele, gdy pożywam swego państwa]

6. to bypass, to avoid, to skirt
   • 1868 [1493], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[12], volume XV, page 307:

     Non equitaverunt per Blysczyvodi via consueta, sed alia via inconsueta per Cukyzow et Clodno et pertransgesserunt theloneum Blysczywodiense al. przesly mytho

     [Non equitaverunt per Błyszczywody via consueta, sed alia via inconsueta per Kukizow et Kłodno et pertransgesserunt theloneum Błyszczywodiense al. przeszli myto]

7. to consider, to think over
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[13], [14], [15]}, volume XXII, page 245:

     Takosch wschitky przedzi a obliczi blogoslawyenstwa, a nadzesch, eze czirpyączoscz skromna sama ma doconacz kasdey cznoti y dobroczy

     [Takoż wszytki przedzi a obliczy błogosławieństwa, a nadziesz, eże cirpiącość skromna sama ma dokonać każdej cnoty i dobroci]

Derived terms

adjectives

• przeszły

 

phrases

• prawo przeszło

 

nouns

• przeście

 

verbs

• przejć prawem pf
• przejć przez prawa pf

 

Descendants

• Polish: przejść
• Silesian: przyjś

References

• Boryś, Wiesław (2005) “iść”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “iść”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “przejść”, in Etymologiczny słownik języka polskiego (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przejć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN