gańba

See also: ganba, gànba, gānbà, and gańbą

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *ganьba. By surface analysis, ganić +‎ -ba. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ɡaɲba/
• IPA^(key): (15^th CE) /ɡaɲba/

Noun

gańba f

1. (attested in Greater Poland) ridicule, mockery
   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^[1], Greater Poland, pages 68, 10:

     Bo yesm prze czę czyrpyal gaynbę, przykryl srom lycze moye (quoniam propter te sustinui opprobrium, operuit confusio faciem meam)

     [Bo jeśm prze cię cirpiał gańbę, przykrył srom lice moje (quoniam propter te sustinui opprobrium, operuit confusio faciem meam)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 34r:

     Contumelia id est vituperium laster oder honsprechung potwarz ganbą

     [Contumelia id est vituperium laster oder honsprechung potwarz gańba]

2. blasphemy
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 32:

     Wschelky grzech y ganyba przeczyw bogv oyczv y synv bądzye odpvsczon, alye ganba ducha szvyątego nye bądzye odpvsczono (omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, spiritus autem blasphemia non remittetur Mat 12, 31)

     [Wszelki grzech i gańba przeciw Bogu Ojcu i Synu będzie odpuszczon [ludziom], ale gańba Ducha Świętego nie będzie odpuszczona (omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, spiritus autem blasphemia non remittetur Mat 12, 31)]

3. (attested in Greater Poland) offense
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 144:

     Szluga w potrzebysznye panszkyey bythy... ma czynycz szam o szyą y o szwe rany, pan owszelky o szkodą y o ganybą szwą

     [Sługa w potrzebiźnie pańskiej bity... ma czynić sam o się i o swe rany, pan owszelki o szkodę i o gańbę swą]

4. (attested in Lesser Poland) shame
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 34, 30:

     Obleczeni bødzcze w ganbø y we sromotø (induantur confusione et reverentia), gisz zloscz na mø molwø

     [Obleczeni bądźcie w gańbę i we sromotę (induantur confusione et reverentia), jiż złość na mię mołwią]

5. infamy, bad reputation
   • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 32, 21:

     Poslal bog angyola..., gen zabyl wszelkego møsza sylnego... y ksyøszøta woyski krolya asyrskego y wrocyl syø z ganbø (reversusque est cum ignominia, 1471 MPKJ V 51: z ganbą cum ignorancia)

     [Posłał Bog anjoła..., jen zabił wszelkiego męża silnego... i książęta wojski krola asyrskiego, i wrocił się z gańbą (reversusque est cum ignominia, 1471 MPKJ V 51: z gańbą cum ignorancia)]

6. accusation, especially an offensive one
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 464:

     A gdysch yest... Iesus szyedzyal navczayącz, lycemyernyczy zydovsczy... vyelyką *gambą myslyly, yakoby y vchvaczyly w slovye

     [A gdyż jest... Jesus siedział nauczając, licemiernicy żydowszczy... wieliką gańbę myślili, jakoby ji uchwacili w słowie]

7. repugnant thing; evil deed, abominable thing
   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 20, 17:

     Ktos bi kole poyøl szostrø sw[y]ø... a opatrzilbi gaynbø gey, a ona opatrzilabi ganbø bratowø (et viderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignominiam), nyeslvsn[y]ø iesta rzecz vcinila, zabita bødzeta oba

     [Ktoż-by-kole pojął siostrę swą... a opatrzyłby gańbę jej, a ona opatrzyłaby gańbę bratowę (et viderit turpitudinem eius, illaque conspexerit fratris ignominiam), niesłuszną jesta rzecz uczyniła zabita będzieta oba]

8. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) rudeness (gross lack of manners)
   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[7], [8], [9]}, volume XXV, Radom, Miłosław, page 139:

     Ganba nostra rusticitas

     [Gańba nostra rusticitas]

9. corruption, possibly of gadka
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 53:

     Ganbą sermonem (dicamus unusquisque nostrum sermonem, qui praecellat, et cuiuscumque apparuerit sermo sapientior alterius, dabit illi rex Darius dona magna III Esdr 3, 5)

     [Gańbę sermonem (dicamus unusquisque nostrum sermonem, qui praecellat, et cuiuscumque apparuerit sermo sapientior alterius, dabit illi rex Darius dona magna III Esdr 3, 5)]

Derived terms

adjectives

• ganiebny

 

verbs

• gańbieć impf
• gańbić impf

 

Related terms

adverbs

• ganiebnie
• ganiebno

 

nouns

• ganiebność
• gańbienie

 

Descendants

• Polish: gańba
• Silesian: gańba

References

• Boryś, Wiesław (2005) “hańba”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “hańba”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “hańba”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “hańba”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “gańba”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “gańba”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish gańba. By surface analysis, ganić +‎ -ba. Displaced by hańba, a borrowed doublet.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈɡaɲ.ba/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈɡaɲ.ba/

• Rhymes: -aɲba
• Syllabification: gań‧ba

Noun

gańba f

1. (obsolete) Synonym of hańba.

Declension

Declension of gańba

	singular	plural
nominative	gańba	gańby
genitive	gańby	gańb
dative	gańbie	gańbom
accusative	gańbę	gańby
instrumental	gańbą	gańbami
locative	gańbie	gańbach
vocative	gańbo	gańby

Further reading

• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “hańba, gańba, ańba”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “GAŃBA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 08.07.2008
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “gańba”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “gańba”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “gańba”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 801

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish gańba. By surface analysis, ganić +‎ -ba.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈɡaɲ.ba/
• Rhymes: -aɲba
• Syllabification: gań‧ba

Noun

gańba f

1. disgrace, shame (negative feeling from having done something bad)

   Synonyms: ôstuda, (Cieszyn) szuto

Declension

Declension of gańba

	singular	plural
nominative	gańba	gańby
genitive	gańby	gańb
dative	gańbie	gańbōm
accusative	gańbã	gańby
instrumental	gańbōm	gańbami/gańbōma
locative	gańbie	gańbach
vocative	gańbo	gańby

Derived terms

adjectives

• gańbliwy

 

verbs

• gańbić impf
• gańbować impf

 

Further reading

• ganba in dykcjonorz.eu
• gańba in silling.org
• Bogdan Kallus (2020) “gajńba”, in Słownik Gōrnoślōnskij Gŏdki, IV edition, Chorzów: Pro Loquela Silesiana, →ISBN, page 229
• Aleksandra Wencel (2023) “gańba”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 304