dokonać

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *dokonati. By surface analysis, do- +‎ konać. First attested in 1397.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /dɔkɔnat͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /dɔkɔnat͡ɕ/

Verb

[edit]

dokonać pf (imperfective dokonawać)

  1. (attested in Greater Poland) to finish, to put an end to, to complete
    • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎[1], page 322:
      Dokonay, czsos poczøl (perfice, quod coepisti)
      [Dokonaj, csoś począł (perfice, quod coepisti)]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 52r:
      Finire id est terminare consummare perficere enden dokonącz
      [Finire id est terminare consummare perficere enden dokonać]
  2. (attested in Greater Poland) to take care of, to deal with
    • 1888 [1397], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎[2], Greater Poland, page 45:
      Limpach ne dokonal szwymy *gidnaczy, czo sze szand[d]u *wywoydl cum Janussio... Iszm bul poszlem ot Ianusza do Limpacha o tø *sziecz, o czo sche szanda *wywold, a te ne dokonal
      [Limpach nie dokonał z swymi jednaczy, co sie z sądu wywiodł cum Janussio... Iżeśm był posłem ot Janusza do Limpacha o tę rzecz, o co sie z sąda wywiodł, a te nie dokonał]
  3. (law, attested in Sieradz-Łęczyca) to support a claim
    • 1897 [1418], Teki Adolfa Pawińskiego‎[3], volume IV, number 3126, Łęczyca Land:
      Voluit sibi terminum recipere, postea noluit, ne ipsum atemptare voluit, vlg. noluit dokonacz
      [Voluit sibi terminum recipere, postea noluit, ne ipsum atemptare voluit, vlg. noluit dokonać]
  4. (attested in Lesser Poland) to kill, to put an end to
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page Ez 4:
      Od zsarana asz do weczora dokonasz mø (de mane usque ad vesperam finies me Is 38, 13)
      [Od zarania aż do wieczora dokonasz mię (de mane usque ad vesperam finies me Is 38, 13)]
  5. (attested in Greater Poland) to do, to realize, to commit
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[5], 2, 1:
      Potem gdisz szø dokonalo nyebo y szemya, y wszitka gich okrasa (perfecti sunt coeli et terra et omnis ornatus eorum), ... i odpoczynøl w szyodmi dzen ode wszego dzala
      [Potem gdyż się dokonało niebo i ziemia, i wszytka jich okrasa (perfecti sunt coeli et terra et omnis ornatus eorum), ... i odpoczynął w siodmy dzień ode wszego działa]
    • 1874-1891 [End of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎[6], [7], [8], volume I, page XLV:
      Wyeza dokonana (turris completa), a myesszek wyproznyony, czyny czleka, acz nyerichlo, ale barzo mąndrego
      [Wieża dokonana (turris completa), a mieszek wyprożniony, czyni człeka, acz nierychło, ale barzo mądrego]
    • 1887, 1889 [1397], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 2039, Pyzdry, Gniezno, Kościan:
      Wocechowø swadø ne dokonalo sze Rothenborkowe szgednane s nym
      [Wociechową swadą nie dokonało sie Rotenborkowe sjednanie s nim]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 44r:
      Deduxit ad effectum dokonal id est terminauit finiuit
      [Deduxit ad effectum dokonał id est terminauit finiuit]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 98v:
      Perficere volbringen dokonącz
      [Perficere volbringen dokonać]
  6. (attested in Greater Poland) to limit
    • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[9], 34, 2:
      Gdisz vnidzecze w zemyø kanaanskø, a k gymyenyv wam losem syø dostanye, tymi to myedzami syø dokona (his finibus terminabitur)
      [Gdyż wnidziecie w ziemię kanaańską a k jimieniu wam losem się dostanie, tymi to miedzami się dokona (his finibus terminabitur)]
    • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎[10], Lubiń, page 13:
      Determinare, id est finire dokonacz
      [Determinare, id est finire dokonać]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 39r:
      Determinare id est finire ausz enden dokonacz
      [Determinare id est finire ausz enden dokonać]
  7. (attested in Greater Poland) to strengthen, to perfect
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[11], page 639:
      Apostolovye yescze nye byly dokonany vyerze, aby szye nye przeczyvyly zlemv
      [Apostołowie jeszcze nie byli dokonani w wierze, aby sie nie przeciwili złemu]
  8. (attested in Greater Poland) to explain; to define, to specify
    • 1908 [c. 1500], Bolesław Erzepki, editor, Przyczynki do średniowiecznego słownictwa polskiego. I. Glosy polskie wpisane do łacińsko-niemieckiego słownika drukowanego w roku 1490‎[12], Lubiń, page 13:
      Diffinire est diuersis modis finire vylozycz vel dokonacz, skazacz
      [Diffinire est diuersis modis finire wyłożyć vel dokonać, skazać]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 40r:
      Diffinire est diuersis modis finire vylozycz vel dokonacz skazacz
      [Diffinire est diuersis modis finire wyłożyć vel dokonać skazać]
  9. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to prove, to present evidence against someone [with genitive or accusative ‘what’, along with na (+ accusative) or accusative ‘against whom’, along with o (+ accusative) ‘for what’]
    • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎[13], Lesser Poland, page 48:
      Wozny, aczby wydal gynaczey przysyągą swiathkom, nysz yako mv bądze przykazano, aczby byl sądownye dokonan, tedi ma bycz sloszon a gyny myasto tego postawyon (si... de hoc fuerit victus iudicio, alter loco sui substituatur et ipse a suo officio perpetuo deponatur)
      [Woźny aczby wydał jinaczej przysięgę świadkom, niż jako mu będzie przykazano, aczby był sądownie dokonan, tedy ma być słożon a jiny miasto tego postawion (si... de hoc fuerit victus iudicio, alter loco sui substituatur et ipse a suo officio perpetuo deponatur)]
    • 1884 [c. 1455-1460], “Die Magdeburger Urtheile. Ein Deutschen Rechtes in polnischer Sprache aus der Mitte des XV Jahrhunderts”, in Aleksander Brückner, editor, Archiv für slavische Philologie, volume VI, page 365:
      Kako to ma dokonacz, albo dokazacz, albo dowyescz
      [Kako to ma dokonać albo dokazać, albo dowieść]
    • 1902 [1408], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎[14], volume 6, Poznań, Pyzdry, Kościan, Gniezno, page 356:
      Kedi Potr prziwodl swego zlodzeya przet swego pana, tedi pan ossadzil prawo polske y nemeczske, a Potr ne chczal go dokonacz
      [Kiedy Piotr przywiodł swego złodzieja przed swego pana, tedy pan osądził prawo polskie i niemiecskie, a Piotr nie chciał go dokonać]
    • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 29:
      Nyekthorzy szą y dzyeyą gym beszprawny..., a czy... ny mogą... przyszyagacz, yako gyaczy pyzczkowye... albo kthorzy... o... nyepoczeszthne rzeczy przed prawem szą dokonany
      [Niektorzy są i dzieją jim bezprawni..., a czy... ni mogą... przysięgać, jako gędźcy, piszczkowie... albo ktorzy... o... niepoczestne rzeczy przed prawem są dokonani]
    • 1886 [c. 1455-1460], Emil Kałużniacki, editor, Die polnische Recension der Magdeburger Urtheile und die einschlägigen deutschen, lateinischen und czechischen Sammlungen, page 181:
      Nye yesthly kthori czlowyek, czo przyszedl do waszey zyemye, dokonan, aby byl wyleganyecz, czosz gemv tho wymawyano, ... tedy mogą gego przyaczyelye... przyszagą vkazacz, ysz gest sz malzenstwa vrodzon
      [Nie jestli ktory człowiek, co przyszedł do waszej ziemie, dokonan, aby był wyleganiec, coż jemu to wymawiano, ... tedy mogą jego przyjaciele... przysięgą ukazać, iż jest z małżeństwa urodzon]
  10. (attested in Masovia) to judge, to pass judgment on
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 43:
      Gdze grzech szstal szą, onym prawem, kthorego ona wyesz pozywalaby, ma bicz sządzon alyko dokonaan (quod ubi crimen est commisum, illo iure, quo illa villa tunc usa fuerit, debebit iudicari sive terminari)
      [Gdzie grzech zstał się, onym prawem, ktorego ona wieś pożywałaby, ma być sądzon alibo dokonan (quod ubi crimen est commisum, illo iure, quo illa villa tunc usa fuerit, debebit iudicari sive terminari)]
  11. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. to appeal to a higher authority
      • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 67:
        Layely ktho ortel, a dokona szye, szlowye, ysz poszle po wysze prawo, a nye ostogy szye yego ortel, tedy ma pokupycz kaszdemu przyszyasznykowy XXX szelagow, ... a [nie] dokonaly szye, szlowye poda pyrwey, ysz ne trzeba szlacz do wyszego prawa, tedy pokupy wszyszthkym *przyszyasznokom XXX szelagow
        [Łajeli kto ortel a dokona sie, słowie iż pośle po wysze prawo a nie ostoji sie jego ortel, tedy ma pokupić każdemu przysiężnikowi XXX szelągow, ... a [nie] dokonali sie, słowie podda pirwej, iż nie trzeba słać do wyszego prawa, tedy pokupi wszystkim przysiężnikom XXX szelągow]
  12. The meaning of this term is uncertain.
    • 1885-2024 [End of the 15th century], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎[15], volume V, page 26:
      Roszmagicze rzeczy dokonacz dissopire
      [Rozmajicie rzeczy dokonać dissopire]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
adjectives
adverbs
nouns

Descendants

[edit]
  • Polish: dokonać
  • Silesian: dokōnać

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “dokonać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “dokonać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “dokonać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “dokonać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “dokonać”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish dokonać. By surface analysis, do- +‎ konać.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1; “dokonać”:(file)
  • Audio 2; “dokonać się”:(file)
  • Rhymes: -ɔnat͡ɕ
  • Syllabification: do‧ko‧nać

Verb

[edit]

dokonać pf (imperfective dokonywać)

  1. (transitive) to achieve, to accomplish, to pull off (to do something considered difficult) [with genitive]
  2. (transitive) to bring to an end [with genitive]
  3. (transitive) to commit, to perpetrate; to perform [with genitive]
    Synonyms: popełnić, dopuścić się
  4. (intransitive, Middle Polish) to die
    Synonyms: see Thesaurus:umierać
  5. (transitive, Middle Polish) to lay out; to explain; to specify
  6. (transitive, Middle Polish) to lay out; to determine, to delineate
  7. (transitive, Middle Polish) to conquer, to defeat
    Synonyms: see Thesaurus:bić
  8. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. (intransitive, Middle Polish) to become perfect
  9. (reflexive with się, literary) to happen, to take place
  10. (reflexive with się, obsolete) to come to an end
  11. (reflexive with się, Middle Polish) to come true
    Synonym: urzeczywistnić się
  12. (reflexive with się, Middle Polish) to become exhausted; to destroy oneself

Conjugation

[edit]
Conjugation of dokonać pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive dokonać
future tense 1st dokonam dokonamy
2nd dokonasz dokonacie
3rd dokona dokonają
impersonal dokona się
past tense 1st dokonałem,
-(e)m dokonał 		dokonałam,
-(e)m dokonała 		dokonałom,
-(e)m dokonało 		dokonaliśmy,
-(e)śmy dokonali 		dokonałyśmy,
-(e)śmy dokonały
2nd dokonałeś,
-(e)ś dokonał 		dokonałaś,
-(e)ś dokonała 		dokonałoś,
-(e)ś dokonało 		dokonaliście,
-(e)ście dokonali 		dokonałyście,
-(e)ście dokonały
3rd dokonał dokonała dokonało dokonali dokonały
impersonal dokonano
conditional 1st dokonałbym,
bym dokonał 		dokonałabym,
bym dokonała 		dokonałobym,
bym dokonało 		dokonalibyśmy,
byśmy dokonali 		dokonałybyśmy,
byśmy dokonały
2nd dokonałbyś,
byś dokonał 		dokonałabyś,
byś dokonała 		dokonałobyś,
byś dokonało 		dokonalibyście,
byście dokonali 		dokonałybyście,
byście dokonały
3rd dokonałby,
by dokonał 		dokonałaby,
by dokonała 		dokonałoby,
by dokonało 		dokonaliby,
by dokonali 		dokonałyby,
by dokonały
impersonal dokonano by
imperative 1st niech dokonam dokonajmy
2nd dokonaj dokonajcie
3rd niech dokona niech dokonają
passive adjectival participle dokonany dokonana dokonane dokonani dokonane
anterior adverbial participle dokonawszy
verbal noun dokonanie

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
nouns

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), dokonać is one of the most used words in Polish, appearing 8 times in scientific texts, 48 times in news, 17 times in essays, 7 times in fiction, and 3 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 83 times, making it the 767th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “dokonać”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 80

Further reading

[edit]
  • dokonać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • dokonać się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • dokonać in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “dokonać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “dokonać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Wiesław Morawski (30.04.2019) “DOKONAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “dokonać”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “dokonać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “dokonać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 494
  • dokonać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
  • dokonać się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=dokonać&oldid=82617113"